- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- A.
- K.
[pass.
pro
act.
KodKWil
p. 340 (a. 1475)
:
prout sibi ... melius et utilius videbitur e-ri.
Cf.
infra 1446, 33, 35 et saepius.]
I.
A.
wydobyć, wyjąć, wydostać; eximere, promere, proferre. Refl. wydostać się skądś, wydobyć, wyjść; evadere, exire.
B.
1.
(sensu latiore) uwolnić; liberare
a.
res. Occ.
α.
wydobyć coś od kogoś, odebrać z powrotem;
recuperare
Dogiel IV
p. 37 (a. 1304) : bona in Osiek ... a ... duce Dobrinensi, qui ipsa sibi usurpavit, e-re et repetere.RHist XXX p. 172
( a. 1309) : castrum ... ab ... Gerlacho ... quantocius e-re.
β.
opróżnić, opuścić; deserere
ŁASKI ComPriv
fol. 243a : si quispiam ... per edificia tellurem ... occupaverit et super hoc coram iudicio pulsatus fuerit, si non e-it ei (i. actori ) spatium telluris occupatum, LX solidos componet.
γ.
bona de arresto
wydać; reddere
StPPP II
p. 371 (a. 1432) : bona dicti Johannis mercatoris, que stant in aresto ... debet e-re de aresto.
δ.
usunąć; tollere
Lites I
p. 42 (a. 1320) : antequam suspicionis excepcio per arbitros fuerit e-ta etc.
ε.
oczyścić; purgare
PommUrk IV
p. 431
( a. 1310) : decrevimus fluentum ... taliter e-ri et purgari, ut per ipsum patere poterit descursus ... lignorum.
Additur
ad mundum :
StPPP XII
p. 527 (a. 1523) : piscina remotior, quae fuit herbis et arundinibus immundata, est e-ta ad mundum per dominum regentem.
b.
homines.
Constr.
ad a—b:
sq.
abl.
, ab, de, ex, item
sq.
ut finali
KomKadł
p. 184 : Deus non statim ... peccatorem interimit, sed ipsum e-it, ut se cognoscat et paenitentiam agat.
2.
(sensu strictiore, praec.
iur. ): uwolnić, zwolnić; absolvere, liberum vel immunem reddere.
a.
ab oneribus, obligationibus sim.
KodWp I
p. 294 (a. 1255) : scultetum ... cum suis civibus ... a theloneo ... facimus e-tos.KodPol I p. 152
( a. 1296) : ut idem molendinum in omnibus liberum sit et e-tum.PrzywKr
p. 5 (a. 1355) : regnicole ipsius regni Polonie super ipsis liberi sint penitus et exempti ac per omnia e-ti.Ita saepe.
b.
a cuiusvis vindiciis i. q. tueri, defendere
PrPol
p. 223 (a. 1386) : in casum si quis impediret vel molestaret eundem J. pro villa ... quam Jarando prefati A. et M. obligaverunt, nos ipsos tenebimur pro huiusmodi impedimentis ... in totum e-re et exbrigare.Dogiel I
p. 160 (a. 1461) : promittentes pro nobis ... Elisabeth dominam ... in dictis terris ... e-re, certificare, manutenere, tueri adversus quemlibet.StPPP II p. 829
( a. 1480) : promittentes ... Joannem Długosz ... ab omnibus e-re.Ita saepius. Glossa Pol. AGZ XII
p. 91 (a. 1443) : Nicolaus ... ipsum caucione fideiussoria e-vit alias «vyraczyl» (cf. ib. p. 165, a. 1445).
c.
de damnis i. q. pro damnis alicui satisfacere
PommUrk VI
p. 84 (a. 1321) : dominus ... e-tus est de dampno et perdicione subsequenti.
KsgCzer p. 43 (a. 1414) : Johannes debet ipsum Andream ... de ipso dampno e-re.PP VI p. 109
( a. 1434) : de illo damno ipsum ... Iohannes ... tenetur ... e-re.Ita saepius.
Item expensa:
Tom. III
p. 25 (a. 1514) : eidem thesaurario mandamus ut ... te expensa ... e-at.
d.
a multa, crimine sim.
StPPP VIII
p. 608
( a. 1398) : Jacussium de dicta contumacia e-at et liberum faciat.
Ib. p. 723 (a. 1399) : Nicolaus ... Martinum de contumacia debet e-re.AKapSąd II
p. 59 (a. 1424) : quatinus ipse Paulus deductis penis ipsum e-ret et liberaret.Ita saepius.
Item refl.
ArPrawn V
p. 474 (saec. XV ex.) : ut se e-et de sentenciis.
Additur
de libro
StPPP VIII
p. 503 (a. 1398) : Jacussius Jaschconem debet de libro a pena e-re.Glossa Pol. AGZ XII p. 12
( a. 1436) : in presencia dominorum ... procurator ... e-vit alias «odbil» Henricum ... in causa hac.
e.
fideiussorem
zwolnić poręczyciela od konieczności płacenia długu przez zapłacenie go samemu;
aere alieno creditori soluto a sponsione liberare
StPPP VIII
p. 381 (a. 1397) : Stanislaus e-et fideiussorem suum ... de premissis ad terminos sequentes.
Ib. VIII p. 542 (a. 1398) : e-at Florianum ... de IIIIor marcis fideiussorie et de omni dampno ad terminos proximos.
Ib. p. 569 (a. 1398) : Clementem de eadem fideiussoria apud ... Rey e-re se bona fide sua obligauit.Ita saepius. Glossae Pol. TPaw VII p. 157
( a. 1420) : e-uit «wypravil» Adam Adama (acc. Pol. ) a fideiussoria.StPPP II
p. 293 (a. 1424) : Johannes ... paratus fuit e-re alias «wiprawicz» fideiussores suos ... prout ... fideiusserunt pro eodem ... pecunias.Ita saepius.Ad 2 a-e:
Syn. et iuxta posita
exbrigare (
et saepius),
eximere (
et saepius),
liberum facere (
et saepius).
Constr. indicatur cui? sq.
apud
Indicatur a quo? sq.
ab
et
AGZ XVIII
p. 15 (a. 1469) : Helena ... parata erat e-re fideiussorem suum ... de caucione fideiussoria a nobili Iwaskone.Ita saepius. sq. de : StPPP VIII
p. 739 (a. 1399) : fideiussor potens ... erit omnimodam partem hereditatis ... ipsius Nicolai in eisdem C marcis recipere et se de Iudea e-re.Indicatur qua de re? sq. ab: supra 1439, 23 et 1440, 20 et AKapSąd II
p. 91 (a. 1433) : suos fideiussores e-re ab omnibus impedimentis et dampnis.Ita saepius. sq. de supra 1439, 43 et saepius. sq. ex : PP III
p. 200 (a. 1450) : fideiussores ex omni dampno et peccunijs capitalibus e-re et exbrigare una cum suis legittimis posteris.sq. pro sq. super
II.
A.
dokonać, uskutecznić, załatwić; perficere, conficere, transigere.
1.
concr.
N. seminationem i. q. facere
KsgMaz III
p. 161 (a. 1436) : seminationem iemalem e-re alias «na ziman zaszacz».Praec.
a.
zapłacić, spłacić, wypłacić; solvere, persolvere, expendere.
N. refl.
StPPP VIII
p. 500
( a. 1398) : Wirzchoslaus ... fideiussor pro Nicolao ... VII ... marcas ... Iudeo ... confessus est iudicialiter teneri, e-at se et soluat ad terminos proximos.Glossae Pol. AGZ XI
p. 45 (a. 1429) : ratione cuius tam dotalicii quam dotis eidem ... consorti sue in et super medietate ... partis bonorum ... centum marcas ... dedit, assignavit et e-vit vulgariter «wyprawyl».StPPP IX p. 205
( a. 1520) : Iohannes ... decem marcas tenebitur sibi e-re alias «wyszwolycz» ad predictas quinquaginta marcas domino Clementi.
Item de tributis
KodKKr I
p. 171 (a. 1325) : pro tribus prandijs in iudiciis generalibus faciendis ... tenebitur michi ... scultetus ... pro quolibet prandio quatuor scotos apud se et apud cmetones quatuor e-re.CodSil IV
p. 145 (a. 1354) : si dominus ... terre ... aliquas ... exacciones ... angarias ... imponeret ... has ipse scultetus et rustici ipsius ville ... e-re et exbrigare tenentur sub ipsorum laboribus et expensis.KsgKaz
p. 102 (a. 1378) : rasor ... e-vit censum estivalem.
DŁUG. LibBen I p. 166 : powabam ... vernalem soli cmethones e-re tenentur.Ita saepius.
b.
uwolnić, wykupić nieruchomość z ciążących na niej obciążeń; res immobiles aere alieno liberare, redimere
KodMaz(K) p. 406 (a. 1235) : quam villam promisit dux infra mensem e-re libere ab eis, qui ibi aliquid habent uel possident et magistro integraliter assignare.StPPP VIII p. 559
( a. 1398) : ambo fratres simul per medium debent debita persoluere et obligaciones hereditatum ipsorum per medium e-re.
Ib. p. 817 (a. 1400) : Peregrinus subcamerarius ... CCCC marcas fideiussorie ... palatino ... teneri recongnouit, si villam ipsius domini Sandiwogii ad festum Natiuitatis non e-erit.
Ib. II p. 152 (a. 1403) : pro eo, quod eidem hereditatem ... de debitis ... et alijs non e-uit, ut se in libro obligauit.Ita saepius. Glossae Pol. TArch
p. 56 (a. 1408) : Nyewstop ... publice fassus est ... quod debet e-re alias «wyprawicz» prata ... domino Groth.KodWp V
p. 192 (a. 1411) : promittimus ... abbati hereditatem ... exbrigare, expagare, e-re, quod wlgariter «wyczlycz», per tres annos ... ab omnibus hominibus cuiuscumque status ... exstiterint.
Ib. p. 627 (a. 1440) : hereditatem exbrigare alias «wywarowacz» et e-re alias «czlicz».AGZ XIII
p. 236 (a. 1447) : villam Zydow debent sibi e-re alias «vybawidz» cum pleno iure ... ad ... festum sancti Ioannis ... et si e-re non curarent alias «wyprawidz» ... extunc etc.
Ib. p. 237 (a. 1447) : duos kmethones ... qui sunt in obligacione, debent ... fratres ... e-re alias «vybavidz» ad Carnisprivium.
c.
opłacać coś, płacić za coś, łożyć na coś;
sumptu alicuius rei tolerare, impensam praestare
KodWp III
p. 481 (a. 1379) : tria magna iudicia in anno habebunt, quorum scultetus unum, rustici vero duo e-re constringentur.LibProm p. III
( a. 1403) : sub decanatu m(agist)ri Johannis ... sunt hy ... promoti ad gradus baccalariatus et e-erunt omnes facultatem.
Ib. p. VII (a. 1404) : nullus magistrorum aliquam personam in sua promocione impedire poterit, nisi ex hys causis ... si pastum leccionum et exercitiorum uerbo uel opere non e-erit etc.Ita saepius.
N. episcopatum
uregulować w Kurii Rzymskiej należności związane z nominacją nowego biskupa; solvere debita Curiae Romanae occasione episcopi novi creandi
Tom. VI
p. 143 (a. 1522) : mittimus ad vos instructionem, qua prefinimus modum e-ndi episcopatum ipsum Premisliensem, postquam dominus Raphael ad Plocensem fuerit translatus.Cf. EXPEDITIO I C β.
d.
odrobić, spłacić dług lub zobowiązanie pracą, odpracować; labore aes alienum vel officium debitum compensare
TPaw IV
p. 419 (a. 1390) : super quo domina Margaretha me impreciavit, illud e-vi «odrobil».
e.
aliquem
spłacić kogoś, zapłacić (wypłacić) komuś jakąś sumę pieniędzy; soluto pretio alicui satisfacere, pecuniam alicui exsolvere
LhnUrk I
p. 131 (a. 1337) : de qua summa pecuniae ipse dominus noster rex nos e-vit adeo, quod contentamur.KodUJ I
p. 179 (a. 1433) : creditores ... cohercebunt ... nos excommunicando et arestando tamdiu, quousque plenarie in ipsorum censibus fuerint e-ti et soluti.Ita saepius. Glossa Pol. APozn I
p. 125 (a. 1446) : emptores e-re alias «przeyednacz».
Constr.
ad
a—e:
Indicatur quid?
sq.
acc.
sq.
de :
KsgKaz
p. 120 (a. 1379) : idem debet Kulkirmanni e-re de ½ marca ad XIIII dies.Indicatur cui? sq. dat. , sq. acc. et saepe, sq. apud: StPPP VIII
p. 897 (a. 1400) : de debito, quantum de ipso fuerit, apud Petrum ... e-ant.Ita saepius. Indicatur a quo? sq. apud Indicantur relationes aliae sq. abl. DŁUG. Hist. V
p. 180 : rex ... agit conventionem ... ut Bohemos ... e-tos solutione licentiaret.Tom. XII
p. 302 (a. 1530) : civitates rusticos e-unt brevi marca ab eis commeatus ementes.sq. de et KsgŁawKr
p. 183 (a. 1392) : Katherina ... recongnovit ... quod sibi de centum mrc. ... sit satisfactum omnimode ac e-tum.Ita saepius. sq. in c. abl. et ŹrWaw I
p. 6 (a. 1444) : vicarios in eiusmodi pecuniis e-ndo.Ita saepius. sq. pro : KsgKaz
p. 60 (a. 1375) : IX scotos ... e-re pro una stuba.StPPP II p. 632
( a. 1454) : murator ... debet e-re pro vulneribus Ioannis clerici apud barbitonsorem.
2.
abstr.
praec.
α.
negotia, mandata, officia
sim.
β.
glossas
(i. scholas),
orationem
sim.
γ.
iter, viam
i. q. facere.
δ.
arbitrium, monitionem
i. q.
edere
(
KodUJ I
p. 158, a. 1427
;
DŁUG. Hist. V
p. 282
)
, item
ius privilegi sibi
wyrobić sobie,uzyskać; sibi comparare, consequi
PP II
p. 6
( a. 1450) : Nicolaus balneator ... ius priuilegij denuo sibi e-vit et effecit.ε. causam, controversias, quaestiones sim.: załatwiać, rozstrzygać; decernere ( KodMp II p. 90, a. 1253 ; Lites II p. 396, a. 1390 ; StPPP VIII p. 631, a. 1399 et saepius).
N.
terminum :
StPPP VIII
p. 427
( a. 1397) : terminos, quos habent feria tercia de et super IIIIor ... marcis inter se debent medianie concordia e-re.
Ib. p. 511 (a. 1398) : Jacussius ... contra Drogossium ... incipiens cum capellanis terminum in iudicio e-re, non e-ns nec capellanos statuens de iudicio discessit.Ita saepius. Glossa Pol. OrtWp
p. 24 (saec. XV med.) : ipse noluit querelam audire ... sed recepit terminum ad consules ... et sibi civitas dedit ad e-ndum alias «szprawienye».
ζ.
capitulum, comitia, iudicia, sollemnitates
sim.: odbywać, obchodzić;
i. q. celebrare
(
ConcPol VI
p. 193, a. 1398
;
CodVit
p. 610, a. 1423
;
DŁUG. Hist. I
p. 352
;
;
ib. III
p. 544
;
;
ib. IV
p. 663
et saepe).
η.
modum
zachowywać; observare
NIC. BŁ. Tract.
fol. c VIIIb : iste tamen modus non servatur apud nos, sed translatus est in cenam Domini et ibi e-itur.
θ.
salutem
utrzymywać, zachowywać; retinere, servare
Inst.
p. 106 : animalia tantum habeant rationis ... quantum ad salutem corporis e-ndam saluandamque satis est.
ι.
iure cum aliquo (contra aliquem)
wstępować na drogę prawną;
i. q. agere
StPPP II
p. 1186 (a. 1401) : propter huiusmodi absenciam eius, cum ipso et contra ipsum jure non potest e-re.
B.
pogodzić, pojednać; concordare, ad concordiam
adducere. Inde refl. pogodzić się; concordari
DogielIV p. 73 (a. 1375) : partibus placuit illis de questionibus, controversiis ... se amicabiliter e-re.StPPP VIII
p. 554 (a. 1398) : se ipsos ... ad iudicia aliqua non debent trahere ... sed pro quibuslibet causis coram fratribus se habebunt e-re.
Ib. p. 613 (a. 1398) : iidem se hincinde iusticia coram ... rege ... in pace et in tranquillitate debent sub vadio ... e-re.
Ib. p. 759 (a. 1399) : super perceptis, que recepit ... se cum eodem modo meliori habebit e-re.
Additur
iure
(
StPPP II
p. 621, a. 1453)
.
Constr.
ad
A—B:
indicatur qua de re
a . sq.
de
et
KrMU
p. 114 (saec. XV in.) : e-tus de primo et secundo membris ... venio ad rubricam: De rerum permutacione.b . sq. in c. abl. c . sq. pro d. sq. super Indicatur quocum sq. cum : RachJag
p. 202 (a. 1394) : e-ndo negocia d(omi)ni regis cum sartoribus.Cf. et saepius. Indicatur modus sq. per : RegPerc
p. 36 (a. 1581) : diversa negocia in terris Prussiae per se et suos servitores e-nti.
III.
A.
1.
przygotować, trzymać w pogotowiu;
parare, promptum facere (praec. milites vel res ad bellum pertinentes). Item: uzbroić, wyekwipować; armare, armis instruere.
2.
dać, oddać, przekazać (czasami tyle co): sprzedać; praebere, praestare, concedere, tradere,(interdum i. q.) vendere.
3.
zaopatrzyć w coś, wyposażyć; aliquem aliqua re instruere, suppeditare alicui aliquid
LibProm
p. XII (a. 1404) : decanus ... exhortetur eosdem, ut ... magistros honorent, ipsos in pastu e-ant.DŁUG. Op.
p. 279 : qui frater Bogufalus Cunegundim in suae confessionis solitus erat e-re sacramento.Praec. dać wyprawę kobiecie wychodzącej za mąż; mulieri nubenti parapherna dare KsgMaz I
p. 118 (a. 1411) : fratres debent sororem e-re, quando matrimonium voluerit contrahere.PP V
p. 22 (a. 1425) : uterque ... fratrum ... sorori ... dotem et alia ad id opportuna dare et eandem e-re tenebuntur.Ita saepe usque ad saec. XVI in. Glossae Pol. ArPrawn VIII p. 122
( a. 1413) : Iohannes et Paulus debent e-re alias «wyprauicz» sororem suam ... cum viginti marcis ... et super hoc, prout melius poterint, e-re alias «wyprawo» debent dare (cf. KsgMaz I p. 137, a. 1413; ArHist III p. 238, a. 1414; KsgPrzem I p. 270, a. 1440).KsgPrzem I
p. 261 (a. 1439) : Melischa sorores suas duas de bonis paternis iam e-uit alias «podzelil».AGZ XIII
p. 160 (a. 1444) : fratres debent ipsorum sororem ... e-re hoc est vulgariter «wypossarzicz» ex prefata divisione.AGZ XIII
p. 163 (a. 1444) : Hedvigis uxor Iohannis ... interdicit ... forum fratris ipsius, quia ... vendidit scultetiam et ipsa non est e-ta alias «odprawyona».
Constr.
a . sq.
dat.
StPPP II
p. 732 (a. 1467) : Petrus ... amitam puerorum debet ducentis marcis dotis e-re copule matrimoniali.b . sq. abl. et StPPP VI
p. 33 (a. 1508) : Przeczlawa ducentis florenis dotis et ducentis expeditionis non est exdotata et e-ta.
Ib. IX p. 220 (a. 1529) : e-re suis proprijs pecunijs sorores ... de predicta scultecia.c . sq. cum d . sq. de et AGZ XVII
p. 257 (a. 1489) : ipsas de paternis et maternis bonis e-ndo.Ita saepius. e . sq. ex : KsgPrzem I
p. 270 (a. 1440) : Nielassz ... filiastram suam iam e-vit seu deliberavit alias «vyepravil» ex paternis bonis.Cf. Ita saepius.
4.
przygotowywać, przysposabiać do czegoś; instruere, praeparare ad aliquam rem
KrMU
p. 55
( saec. XV in.) : qui ad philosophie studium ... e-ti amatoriis cottidie intendunt.StPPP XI p. 693
( a. 1470) : Johannes promisit coram nobis ... Simonem ex pecunia sua propria ... ad artificium e-re.
Item refl.
Tom. I app., p. 11 (a. 1448) : se ... ad instaurandum statum suum e-ret.
N. intrans.
nadawać się, być zdolnym do czegoś; valere
ArHist III
p. 240 (a. 1332) : stomachate sorores dicebant ... tu iaces super te, tu fugis te ipsam ... non e-is paupertati (cf. ib. supratu non vales nobis ad paupertatem).
Constr. sq. dat. ,
ad, ex (ut supra).
B.
1.
transl.
a.
wysłać, wyprawić; mittere
KodPol I p. 224 (a. 1363) : si ... ad ...nostras villas nos transire contigerit, ipse scultetus ... nos conducere tenebitur, aut quem loco sui duxerit e-ndum.RachJag
p. 203 (a. 1394) : panni ... dati iuueni ducisse ad Vngariam e-nde.Ita saepius.
Praec. ad bellum (iuris feodalis onus)
KodKKr I p. 171 (a. 1325) : ad generalem regis expeditionem scultetus tenebitur e-re currum oneratum duabus mensuris farinae (cf. ib. currum ... apud villanos ... tenebitur e-re).DokMp I p. 333
( a. 1405) : scultetus ... tenebitur unum balistarium in equo pro expedicione generali ... e-re propriis expensis.Ita vulgo. Simili sensu expedicionem : StPPP II
p. 253 (a. 1420) : Iacobus custos ecclesiae ... solus ... expeditionem, si fiet, e-re habet suis impensis.Ita saepius.
Syn.
facere
(
MIECH. Chr.
p. 368).
b.
refl. wyruszać, wybierać się dokądś; ad iter se accingere, proficisci
PommUrk III p. 154 (a. 1292) : burgenses qui se ad petendum mare e-erint.Tom. II
p. 227 (a. 1513) : te ... oratorem designamus volumusque, ut quantocius te e-as et ad vojevodam proficiscare.
Ib. VI p. 323 (a. 1523) : ut etiam si conventum regni nostri ... praetermittere vellemus, nequaquam nos e-re possemus, tamen ... mittimus loco nostri ... magnificum Christophorum.Ita saepius. Additur ad viam ( Tom. V p. 238, a. 1520) .
N. pass.
wynosić się; abire
ZabDziej II
p. 85
( a. 1483) : e-aris cum tuo Korawa, quod vos dyabolus arripiat!
2.
intrans. wyruszać, iść na wyprawę; ad expeditionem proficisci.
Constr.
ad 1—2: indicatur quo? a. sq.
ad
et saepius.
N. sq.
ad
c.
gerundivo
b . sq.
contra :
Tom. I
p. 43 (a. 1509) : ubi autem sentit Tartarus homines e-tos contra se etc.c . sq. in c. acc.
DŁUG. Op. p. 598 (epistula a. 1447) : germanum suum in Urbem e-tum.
Id. Hist. IV p. 180 : nuntiis in Constantiensem synodum ituris et e-tis.Ita saepius.
Item
in aliquem :
WAPOW. Chr.
p. 164 : postquam bellum armaque in se per Sigismundum regem ... e-ri cognovit etc.Indicantur aliae relationes a . sq. cum : KodWp V
p. 357 (a. 1423) : pro reformatione ... molendini nos ... robora eidem molen dinatori cum ductura teneamur e-re.
Item
cum aliquo :
KodMp IV
p. 406 (a. 1442) : vbi e-bat ... cum alijs fidelibus nostris decertando ... cum hostibus.
N.
cum
pro
abl.
CorpJP III
p. 79
( a. 1508) : nobiles, kmethones non habentes, ad soluciones fertonum prohibebimus compelli, praesertim cum aliqui eorum ... aut pro se cum aliis e-bant, aut soli ipsi expeditioni bellicae intererant.b . sq. ex : AKapSąd III
p. 127 (a. 1508) : quod ipse non e-isset ex bonis prefatis ad bellum contra Valachos ... cum tamen idem baccalarius e-erat germanum suum ... ex omnibus bonis.
IV.
1.
przedstawiać, okazać, dostarczyć; proponere, praestare, praebere.
Praec.
litteras alicui.
Constr.
a . sq.
dat.
b . sq.
apud :
StPPP VIII
p. 474
( a. 1398) : Zaclica ... litteram Prandote ... in Iudea apud filios Lewconis ... e-at.
Ib. p. 713 (a. 1399) : Wirzbanta litteram de Iudea apud ... Hosmanum ad autumpnum e-re ... Jaschconi se astrinxit.Ita saepius. c . sq. coram : StPPP VII
p. 229 (a. 1544) : postquam ministerialis ... coram vestra dominatione visionem e-et, extunc etc.
2.
a.
aliquid
wyjaśniać, tłumaczyć, przedstawiać;
explicare, explanare, exponere.
b.
aliquem
objaśniać, pouczać; certiorem facere, edocere. Refl.
α.
dowiedzieć się; comperire, cognoscere. Inde intrans.
i. q. invenire
IANIC.
p. 9, v. 44 : defessi torpent medici nec, quid sit agendum amplius, e-unt.
β.
wyrażać się, wypowiedzieć;
eloqui.
N.
iur.
(pass. sensu act. ) złożyć zeznania, wyjaśnienia, zeznać; deponere, declarare, testari
AKapSąd II
p. 392
( a. 1459) : primus testis ... in omnibus generalibus bene e-tus ... respondit medio iuramento etc.KodUJ III
p. 81 (a. 1480) : testis ... in aliis generalibus bene e-tus ad omnes ... rationes inducentis ... dixit sibi tantum constare etc.ARect I
p. 254 (a. 1488) : secundus testis ... sub iuramento in generalibus interrogatorys clare e-tus.Ita saepius.
Item refl.
CRIC.
in
Tom. VII
p. 284 (a. 1525) : de quibus per suam sanctitatem interrogatus breviter se e-vit cancellarius meus et respondit suae sanctitati hoc modo etc.
Constr.
ad
1—2: a . sq.
de. b . sq.
in
c.
abl.
et saepius. Ita indicatur etiam modus
CodEp III
p. 36 (a. 1449) : salvus conductus in pleniori forma e-tus transmittitur.c. sq. super : AKap
Sąd III p. 94 (a. 1502) : testis ... e-tus super interrogatoriis.d. sq. enunt. interrog.
V.
być pożytecznym, pomocnym, korzystnym;
prodesse, commodum, utilem esse. Sed multo saepius impers.
(melius, utilius)
expedit
vel
expedire videtur
jest (wydaje się) rzeczą pożyteczną, korzystną, stosowną; utile, bonum, conveniens est (vel esse videtur).
Simili sensu
expediendum est :
Ius Met p. 144 (a. 1448) : debemus ... commodis regni ... salubriter consulere in eoque, ubi e-ndum est, condicionem facere meliorem.Glossae Pol. RFil XXIV
p. 68 (a. 1415) : an e-at «potrzebno li».
Ib. e-it ei «dostoyni yest», ut suspendatur.
Constr.
a . abs.
b . sq.
gen.
*CodEp III
p. 62 (a. 1452) : prout visum fuerit ipsarum animarum utilius e-re.c . sq. dat. (personae vel rei). d . sq. ad : DokMp I
p. 202 (a. 1380) : noverint universi, ad quos praesens e-it, quod etc.KsgŁawKr p. 180
( a. 1392) : prout sibi ad sui utilitatem videbitur e-re.Ita saepius. e . sq. in c. abl. KodPol I p. 72
( a. 1254) : abbati et fratribus debemus nos, in quibus e-it, manum porrigere auxilii salutaris.CALLIM. Rhet.
p. 54 : non ita e-it in re publica, ut in navigatione.f. sq. inf. g. sq. enunt. obi. c. ut (ne).
VI.
singularia
1.
hamować, powściągać?
cohibere?
ArPrawn IV
p. 22 (a. 1347) : licet in pluribus celeritas comendetur ... tamen eadem celeritas in iudicialibus causis expediendis rationabiliter quandoque est e-nda seu restringenda.
2.
mieć z kimś stosunek płciowy;
i. q. coire
ARect I
p. 100 (a. 1475) : dixit eis verba probrosa ... fili meretricis, Hungare, matrem tuam e-es.Cf. EXPEDITUS II 3.