- F.
- Th.
- Bl.
- N.
[gerundivum pro gerundio
KodPol I
p. 99 (a. 1278)
:
hereditates habitas vel habendas ad excolendas Theutunicis tradere.]
I.
1.
uprawiać; colere,
v.
gr. agros, bona, campos, cannabum, glaebam, hereditatem, hortum, laneum, mansum, praedium, terram sim.
N. in imagine
ConcPol VI p. 307 (a. 1593) : arborem hanc ... disciplinae surculo e-re.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
abl.
instr.
c.
sq.
ad :
LibBenP p. 50 (a. 1510) : plebanus ... medium mansum habuit in obligatione et medium mansum e-uit ad censum.Occ.
α. viam aratro zaorać; arando occupare
Visit. p. 54 (a. 1511) : conqueruntur cmethones praedicti contra plebanum, quod extirpavit eis metam et viam aratroque e-uit, quae ab antiquo semper patebat et libera fuit, applicando eandem agris suis.
β. fodinam wydobywać rudę w kopalni; metalla effodere
MatGórn p. 287 (a. 1578) : quod e-tis et excavatis ex aliqua parte fodinis confestim aqua maiore impetu in cavitates illas influeret.Cf. COLO
2.
a.
(hominem eiusque ingenium, animum sim.) wykształcić,udoskonalić; erudire, instruere, expolire.
Constr.
sq. abl. instr.
b.
(hominem eiusque corpus) opatrzyć,zadbać, wystroić; curare,exornare (saec. XV ex. —XVI).
3.
uprawiać, zachowywać coś; colere, observare,
v.
gr. amicitiam, commissa, cultum Christianum, mores, pacem.
II.
czcić, szanować, wielbić; venerari, adorare, colere.
III.
(sensu insolito) pobierać; exigere
KodWp I p. 188 (a. 1240) : que decime quocunque iure e-antur, sive ville dividantur, sive transponantur, vel alio nomine nuncupentur, totum quod iuris nostri esse poterit ... fratrum ... usibus condonamus.