Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EXAMINO

Gramatyka
  • Formyexamino, exemino, examinatum, examintum
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum -i
  • Rodzajnijaki
Znaczenia
  • I. propr. propr. (raro) ważyć
  • II. transl. transl. badać,rozważać,doświadczać,próbować,sprawdzać
    • A.
      • 1. iur. iur. t. t. badać, przesłu chiwać
      • 2. med. med. badać kogoś
      • 3.
        • a. eccl. eccl. zbadać, czy ktoś posiada kwalifikacje na jakieś stanowisko (zwł. wikarego)
        • b. (in universitate studiorum) egzaminować, przeegzaminować (na bakałarza, doktora)
      • 4. refl.
        • a. ćwiczyć się
        • b. dać się poznać
    • B.
      • 1. + argentum argentum badać jakość pieniądzapieniądze skontrolowane
      • 2. iur.+ litteras (-am), privilegium, instrumentum zbadać autentyczność dokumentu
      • 3. + causam cum aliquo prowadzić

Pełne hasło

EXAMINO s. EXEMINO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • L.
  • A.
  • N.
I. propr. (raro) ważyć; expendere,ponderare.
II. transl. badać,rozważać,doświadczać,próbować,sprawdzać; expendere,inquirere,explorare, perpendere,iudicare, probare. Glossae Pol.
RFil XVI p. 346 (a. 1428) : e-et «roslyczy».
Ib. XXIV p. 352 (a. 1434) : verba e-nda «bądą szwazona».
Praec.
A. homines
1. iur. t. t. badać, przesłu chiwać; testes audire,interrogare
Lites I p. 45 (a. 1320) : testibus pluribus ydoneis ... secreto et sigillatim e-tis attestacionibusque ipsorum apertis et publicatis.
Ib. p. 266 (a. 1339) : super aliis articulis ... non fuit e-tus nec interrogatus.
Ita passim.
N.
igne, tormentis badać na mękach; per tormenta quaerere.
Item
per torturas :
CRIC. p. 109 : noxiis ... per torturas e-tis et supplicio affectis.
Constr.
a. sq. de:
ArPrawn I p. 254 (saec. XV ex.) : exclusis vicariis ... e-etur plebanus de vita vicariorum et conversacione.
Ita saepius.
b. sq. per:
ArHist V p. 111 (a. 1453) : per iuramentum e-tos.
c. sq. super c. abl. supra 4 et saepius.
d. sq. enunt. interrog.
ArPrawn I p. 418 (a. 1554) : capellani e-entur, num ... eorum episcopi ... horas canonicas orant.
2. med. badać kogoś; habitum corporis alicuius explorare
ArHist V p. 94 (a. 1410) : cum e-asset eandem Katherinam pro defectu membri.
3.
a. eccl. zbadać, czy ktoś posiada kwalifikacje na jakieś stanowisko (zwł. wikarego); cognoscere,an aliquis ad munus aliquod (praec. vicarii) gerendum idoneus sit
AKapSąd III p. 29 (a. 1466) : presbiterum ... e-tum prius et eius librata sciencia ad duarum missarum officia ...admisit celebranda.
ArPrawnV p. 467 (saec. XV ex.ex) : nullus in vicarium ... instituatur nisi prius ... in cantu, lectura et voce e-etur.
Ita saepius.
b. (in universitate studiorum) egzaminować, przeegzaminować (na bakałarza, doktora); aliquem baccalarium vel doctorem scientia eius explorata creare
ARect I p. 352 (a. 1493) : citatus est ad instanciam Iohannis de Ribno nouiter e-ti.
AAlex p. 280 (a. 1503) : et item quod tales assumerentur doctores, quales scola Cracoviensis generalis ... approbare et pro doctoribus rite e-tis habere consuevit.
4. refl.
a. ćwiczyć się; exerceri
StPPP X p. 39 (saec. XV in.in) : infinita exordia secundum placitum possunt formari, que relinquo studentibus volentibus se e-re.
b. dać się poznać; aliquem se praestare
APozn I p. 320 (a. 1460) : nullus eorum braseatorum in magistrum a ffraternitate ipsorum assumatur, nisi antea ad minus tribus annis ... artificium braseatorie exercendo in aut extra civitatem se e-verit.
B. res
1. argentum badać jakość pieniądza; nummos spectare ( inde examinatum,, -i n. sc. argentum pieniądze skontrolowane; i. q. spectatum)
KodWp I p. 67 (a. 1211) : abbas ... Zlavnico XX marcas e-ti argenti, ambulatorem et duos dextrarios pro XXV marcis e-ti, tres purpuras pro X marcis e-ti ... assignavit.
KodMaz(K) p. 374 (a. 1232) : ipsam villam iam dicto episcopo ... pro quinquaginta marcis argenti e-ti uendidit.
Ita vulgo. Glossa Pol.
GLb p. 38 : e-tum argentum «vylutrovane».
Eodem sensu
marca
ŁASKI ComPriv fol. 241a : decretum est, quod triginta octo solidi facient et obtinebunt in pondere vnam marcam e-tam.
Cf. EXAMINATOR α EXAMINATORIUM.
2. iur. litteras (-am), privilegium, instrumentum sim.: zbadać autentyczność dokumentu; litterarum fidem auctoritatemque spectare
PommUrk II p. 309 (a. 1275) : supplicarunt ... quatinus ipsum priuilegium videremus et e-ri subiceremus, ut de ipso possemus ... testimonium perhibere.
KodWp II p. 84 (a. 1293) : eodem instrumento privilegii inspecto et fideliter e-to.
Ita saepius. Additur diligenti et fideli perscrutatione ( Lites I p. 448, a. 1339).
3. causam cum aliquo prowadzić; agere, habere
ZabDziej III p. 174 (a. 1492) : propter mortem ... sutoris, cum quo retroactis annis causa e-batur.
EXAMINTUM cf. AXAMENTUM
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)