- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
- N.
[
3.
sg.
ind.
fut.
II
(con.
perf.
)
act.
emergerit :
*BreslUB
p. 196 (a. 1359)
:
si ... disturbium ... emergerit.
CodEp III
p. 121
(a. 1464)
:
quid nowi emergerit.
3.
pl.
fut.
II
act.
emergerint:
PP III
p. 193 (a. 1450)
:
si ... rixe emergerint.
Pass. sensu intrans,
(ap.
antiquos solummodo
part.
perf.
,
cf.
Th. V 2,473,31 sqq.)
]
KodMaz(K) p. 354 (a. 1231) : solucionem que emergi potest.
Tom. V p. 405 (a. 1521) : e quibus casibus recte consulendo agendoque emergi datur.
ArHist X p. 147 (a. 1526) : signa pestis evidentia ... emergi.]
I.
intrans.
A.
propr.
1.
wynurzyć się, wydobyć się (z wody); e fluctibus egredi.
Additur
naufragio (
KADŁUB.
p. 144
et saepius).
2.
wydostać się na powierzchnię, ujawnić się, wystąpić; ex loco interiore prodire, apparere.
Dicitur de
apostemate
(
DŁUG. Op.
p. 107
)
, fonte (
id. Hist. I
p. 15
)
,
metallo (
KodWp II
p. 29, a. 1290),
item de
litteris :
AGZ II p. 146 (a. 1456) : si autem alique littere ... e-se fuerint, vulgariter «wynorzyliby sya».
Ib. XIV p. 439 (a. 1455) : tales littere dumcunque e-erint ... «gdiby ssye vynorzily».
B.
transl.
1.
pojawić się, powstać, nastąpić (zwł. nieoczekiwanie); in lucem prodire, fieri,
exsistere.
Dicitur de hominibus (perraro) vel rebus abstr., v. gr. de
causa (
CodSil(M) II
p. 39, a. 1208
et passim)
casu (
StPPP III
p. 10
et vulgo)
calumnia (
PommUrk VI
p. 105, a. 1322)
, negotio (
KodKrak
p. 2, a. 1257)
, necessitate (
ConcPol V
p. 259, a. 1407)
, opportunitate (
KodMp IV
p. 122, a. 1410).
Occ.
de multa
AGZ II p. 228 (a. 1484) : advocato... damus... terciam penam de eisdem incolis e-ntem.Part. Praes. loco adi. emergens,, -ntis dodatkowy, niewłaściwy; additicius
MARTIN. OP. Marg. fol. c 2b : compaternitas dicitur recta ... cum quis filium alterius leuat de fonte ... dicitur compaternitas indirecta vel e-ns ... cum sola vxor filium alterius leuat de fonte, vbi vir compater dicitur.
ZabDziej III p. 19 (a. 1490) : tam super negocio principali quam e-nti.
Ib. p. 243 (a. 1493) : allegando esse negocium e-ns et dependens ex re principali.
Item
abs. loco subst.
emergens,,
-ntis
n.
α.
iur. sprawa dodatkowa,związana z główną; ;
causa principali causae coniuncta
AGZ IV p. 39 (a. 1407) : causam ... fine debito terminet cum incidentibus, e-ntibus, dependentibus et connexis.
*KodMp IV p. 392 (a. 1441) : actionem ... fine debito terminandam cum omnibus et singulis suis e-ntibus, incidentibus, dependentibus et connexis.
AKapSąd III p. 36 (a. 1472) : omnibus incidentibus, e-ntibus et connexis cause eidem ... finem ... imposuerunt.
β.
(nieprzewidziany) wypadek; fors
StPPP IV p. 166 (a. 1356) : ut in e-ns possit habere ad eum recursum.
CodEp III p. 60 (a. 1452) : omnia e-ncia in hac nostra republica ... fideli scriptura signavit.
2.
wydobyć się, wyjść (z trudnej sytuacji);
evadere (e condicione adversa).
N. locut.
e vino
wytrzeźwieć; crapulam discutere
MARTIN. OP. Serm. p. 337 nlb. : cum a vino e-serint, non meminerunt quod gesserunt.
3.
wydostać się na wyższe stanowisko, wybić się, zdobyć znaczenie; ad meliorem statum provenire, promoveri, attolli (constr.
sq. ad vel in c.
acc. ).
Indicatur modus
a.
sq.
abl.
,
v.
gr.
magnitudine cladis (de
vico :
DŁUG. Hist. III
p. 147
)
. b.
sq.
per :
Tom. XIV p. 53 (a. 1532) : facultas ... litteris incumbendi et alia studia, per quae e-itur sectandi.
4. (
sq.
ad
vel
sq.
in
c.
acc. ) okazać się czymś, wyjść na coś; se praestare, evenire
StPPP X p. 54 (saec. XV in.in) : continuacio studiorum ... vobis ... e-et ad decus et honorem.
DŁUG. Hist. I p. 94 : pietate simulata in crudelitatem notoriam mox e-sura.
PAUL. CR. p. 169 : utinam reliqua tanti vatis opera ... in communem ... utilitatem e-rent.
Constr. ad A—B: sq. abl. (separat. ),
ab, de, ex, in c. acc. vel
c.
abl.
II.
trans. wydostać, wyciągnąć, wydobyć; extrahere, depromere
KomKadł p. 43 : Vandam ... dijs immolatam et ex aquis a dijs e-sam.
KH XXI p. 656 (a. 1477) : si autem aliquas litteras... ipse ... e-ret aut ad lucem deduceret.