- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
Tom. IV p. 138 (a. 1517) : indigno ferimus animo, quod nonnulle civitates ... non ederint contributiones.frequenter dicitur per decompositionem: inf. praes, act. exdare infra 956, 55 et 957,23 et 957, 30 et
KsgLub p. 130 (a. 1465) : presentem litteram dedimus et nostro sub sigillo exdare mandamus.inf. praes. pass. exdari: infra 957, 33. 1. pl. con. impf. act. exdaremus:
AGZ II p. 61 (a. 1410) : ut hanc litteram ... exdaremus.1. sg. ind. perf. act. exdedi: infra 957, 26. 2. sg. exdedisti: infra 957, 35. 3. sg. exdedit: infra 957, 3. et 30. 1. pl. exdedimus: cf. infra 955, 46. 3. pl. exdederunt:
OrtWp p. 32 : scabini invenerunt et exdederunt ortilegium.part. perf. exdatus: cf. infra 957, 7.
I.
A.
1.
propr. zrodzić, spłodzić, wydać na świat;
gignere, parere, procreare; pass. urodzić się, powstać; nasci, oriri.
a. homines.
Additur
in lucem. b. pisces
(de
flumine). c. plantas. d. motum (terrae)
sprawić; efficere (
DŁUG. Hist. 11
p. 365
).
2.
transl. przynieść;
proferre.
N.
α.
fructus
DŁUG. Op. p. 195 : non desinebat Cunegundis vellit generosa ... planta novos quotidie ... pietatis e-re fructus.
Tom. VIII p. 77 (a. 1526) : jam obscurum non est, quos fructus e-at novata religio.
β.
tempestatem aliquam
i. q. ferre
DŁUG. Hist. III p. 247 : dum mensis Martius, Aprilis et maior pars Maii calida, mansueta et apta tempora e-issent.
Constr. 1—2:
a. sq.
abl.
b. sq.
ex.
N. locut.
ex armis :
RHer III p. 207 (a. 1507) : Albertus ... ex armis ... nobilitate longe insignibus e-tus sit.
B.
vocem, clamorem, sonum
sim.: wydawać;
mittere, emittere, proferre (de hominibus et rebus).
N.
fremitum in aliquem :
DŁUG. Op. p. 56 : fremitu in episcopum ... e-to.
Constr.
a. abs.
b. sq.
abl.
C.
1.
scripta, libros
sim.: ułożyć, napisać, wydać, opublikować; componere, scribere, foras dare, publici iuris facere. Additur
in apertum
(
ARect II
p. 159, a. 1549
et saepius), in lucem, in publicum;
item
typis (
JAC. PAR. II
p. 129,
a. 1490).
Occ.
vitam alicuius
opisać, przedstawić;
describere (additur artificioso eloquio:
DŁUG. Op.
p. 7
).
Constr.
a.
sq.
abl.
(v.
gr.
heroico metro
sim.). b.
sq.
ad :
LIBAN . fol. A III* : hunc libellum ... ad Dei ... laudem ... ae-re de creuimils.c. sq. de. d. sq. in c. acc.
KlQu p. 128 (a. 1502) : uersiculos in suam laudem e-tos.
2.
iur.
t. t.
a.
urzędowo ogłosić, oznajmić, podać do publicznej wiadomości; declarare, edicere,
promulgare.
N.
viam (
ArSang II
p. 166, a. 1443)
.
Additur
α. sub typis in lucem (
ConcPol VI
p. 137,
a. 1596).
β. ad utilitatem (
ib.
).
γ.
sq.
adv. mutuo (
Tom. I
p. 88, a. 1510)
, noviter, nuper (
AKapSąd II
p. 164, a. 1512
;
ArHist X
p. 139, a. 1524)
.
b.
α.
(
de iudice) ogłosić (wyrok), orzec (karę);
sententiam ferre, multam vel poenam constituere.
Additur in iudicio (
AGZ XI
p. 405, a. 1455)
.
β.
(de actore)
terminum alicui
pozwać do sądu na wyznaczony termin; ad iudicem termino constituto vocare
KsgGrWp I p. 298 (a. 1398) : Sczepan ... astitit terminum ... attingens se ad illum, qui sibi terminum e-erat.
Constr.
a.
sq.
de
*Dogiel I p. 153 (a. 1412) : secundum contextum literarum hac de re e-tarum.
Tom. VI p. 337 (a. 1523) : archiepiscopum processum illum de rapinis ... e-isse.b. sq. super c. acc.
PommUrk V p. 398 (a. 1318) : prout in littera fundationis super hec e-ta continetur.
N. sq. adv.
desuper :
AKapSąd I p. 62 (a. 1425) : in vim statuti ... desuper e-ti.Ita saepius. c. sq. contra :
DŁUG. Hist. V p. 38 : legibus ... contra fures e-tis.
ZabDziej III p. 464 (a. 1497) : mulieri, que tanquam simplex recessit a pena legali contra tales e-ta in spem contractus matrimonialis.
StPPP III p. 71 : iuxta dispositionem statuti contra Romanistas e-ti.Ita saepius. d. sq. iuxta et ex .
* StPPP II p. 905 (a. 1495) : iudex ortilegium ... non iuxta formam et ordinem juris ex ipso jure supremo sentencialiter e-dit.
3.
(in universum) mówić, oznajmiać, przedstawiać, wypowiadać; dicere, praedicare, exponere,
proferre.
Occ.
α.
opiniones, vota :
DŁUG. Hist. I p. 258 : diversa tamen e-bantur in modo ultionis inferendo vota.
Ib. IV p. 608 : variae autem super ea occisione e-bantur opiniones.β. minas:
Tom. IV p. 150 (a. 1517) : ne ... contra nostros subditos tales minas e-ndi ... habere possit occasionem.γ. sermones rozmawiać; ducere
DŁUG. Op. p. 619 : de cuius forma et moribus plures invicem, dum vehebamur pelago, e-bamus sermones.δ. iur. stwierdzić; declarare
OrtWp p. 45 : tunc nos scabini exdedimus, quod astetit secundum formam iuris.
Constr.
a.
sq.
acc.
b.
sq.
acc.
c.
inf.
vel
enunt.
obi.
c.
quod
et
FROVIN. p. 66 : firmiter hoc e-o, quod te similem facis hedo.
D.
uczynić, spełnić, wykonać, urządzić; facere, efficere, faciendo praestare.
Locut. sollemniores (praeter eas, quae in
Th . occurrunt)
clementiae signa (
DŁUG. Op.
p. 221
)
, ludibria
sim.
in aliquem (
id. Hist. IV p. 259 : probra plurima ludibriaque ... in illam reginam e-bantur), similitudinem i. q. reddere ( id. Op. p. 186 ) item pulsum ad ostia i. q. pulsare ( id. Hist. V p. 288 ) , ictus in aliquem ( ib. I p. 372 et Op. p. 66 ) , denique signum crucis i. q. facere ( MPH II p. 52 Ebbo; DŁUG. Hist. I p. 104 et saepius).
Praec.
a. spectacula sim. (saepissime).
N. constr. sq.
in
c.
acc.
DŁUG. Hist. I p. 428 : incolae in laudem et gloriam suam s. Adalberti obsecrationes (i. supplicationes ) e-unt.b. conspirationem, fraternitatem sim.
DokKKr I p. 103 (a. 1378) : hoc inter se revolventes ... praesentem fraternitatem e-erunt, eligentes duos patronos.
DŁUG. Hist. IV p. 479 : conspiratio contra ducem ... e-ta est.c. certamen, pugnam sim.: stoczyć; gerere.
Constr. sq.
cum aliquo (
MPH III
p. 407, saec. XV in.
:
dum e-retur magnus conflictus cum Cruciferis.
Tom. III p. 273, a. 1514 : cum ... duce Moscovie conflictum e-re debuimus), in aliquem (
DŁUG. Hist. II p. 306 : Wladislao Loktek ... continuas in ... Bohemos ... excursiones e-nte et congressus.
Ib. IV p. 141 : milites ipsi in se ipsos ... pugnam e-bant.).
Item
stragem, cladem
sim.: zadać;
inferre.
Porro
insultum, impetum sim. (
DŁUG. Hist. III p. 506 et IV
p. 298
et saepius).
Constr. sq.
in
c.
acc.
DŁUG. Hist. IV p. 106 : milites curienses ... cladem in hostes apud Tucholya e-erant.
Ib. p. 298 : impetus militaris e-batur in castrum.Ita saepius, d. victoriam, triumphum sim. : odnieść; reportare
Tom. III p. 265 (a. 1514) : licet ad e-tam victoriam intempestive venerit, postea ... cum nostro campiductore ad persequendum hostem transivit.
Ib. VI p. 165 (a. 1522) : victorias insignes suo ductu suaque virtute et animo nobis e-dit nosque sibi et universos subditos nostros multum devinctos reddidit.
Ib. X p. 338 (a. 1528) : ut ... vestra s. majestas ... adversus ... istos Jesu hostes ... victoriosos triumphos ... cum gloria sua perhenni e-at.e. pacem sim.: zawrzeć; inire
Dogiel I p. 7 (a. 1395) : treugae pacis aliquae e-tae forent.
KodLit p. 253 (a. 1419) : pacem perpetuam cum adjunctis ... condicionibus servandis e-tam et ... ordinatam.Ita saepius.
II.
wznosić, budować; in altum dare, excitare,
aedificare.
N. locut.
erectionem castri (
DŁUG. Hist. III
p. 438
).
III.
A.
1.
a.
dać komuś coś, wręczyć; dare, porrigere
ArPrawn VII p. 70 : quorum virorum nomina in litteras relata postea quam nobis e-erint etc.
b.
dać w posagu, wyposażyć; mulierem dotare, dotem dare
AGZ XI p. 85 (a. 1434) : omnes tres fratres ipsam sororem de bonis ipsorum exdare et exbrigare debent et edotare.
KsgPrzem I p. 270 (a. 1440) : Niclossz ... filiastram suam ... iam ...expediuit ...videlicet duodecim marcas et cum aliis rebus sibi exdedit et nichil iam sibi tenetur.
2.
składać, oddawać (daninę, podatek); conferre (tributa), pendere (vectigalia)
AGZ XIII p. 529 (a. 1466) : idem Nicolaum ... pro fertonibus non exdatis in XIII marcis condempnavit.
Tom. IV p. 81 (a. 1516) : eae exactiones et non e-untur a plerisque et tarde ad erarium publicum traduntur.Ita saepius.
Syn.
solvere (
Tom. IX
p. 231, a. 1527).
B.
(ubique Pol. wydać vel rozdać reddi videtur) przekazać, oddać, wydać; tradere, reddere, dedere
1.
homines
AGZ XI p. 55 (a. 1430) : est inculpatus ... pro eo, quia neque eundem kmethonem neque ... peccora sua voluit exdare et respondere, dum pro eisdem requisitus fuisset.
Ib. p. 282 (a. 1446) : plebanus obligatus est approbare tota comunitate, quia Johannes est sacrilegus ... et comunitas sibi eundem exdedit in eodem facto.
Ib. XVI p. 147 (a. 1478) : si quis eosdem fugitivos tueri vellet, extunc pro camera regie maiestatis tenebitur solvere XIIII marcas et ipsos exdare.
2.
res
AGZ XI p. 57 (a. 1430) : sum inculpatus pro equis subtractis, quod eosdem vendidissem nec eosdem vendidi, nec exdedi nec usum habeo ipsorum.
StPPP II p. 561 (a. 1447) : Nicolaus Trestka ... euasit Nicolaum Conwam ... pro non exdacione loci piscine ... quem debuit sibi exdare in communi planicie.
AGZ XI p. 339 (a. 1449) : nobilis Marcissius ... interdixit alias «zapowyedzal» literam per ministerialem, quod non debet exdari de libro terrestri, prout dominus Boczek vendidit bona hereditaria.Ita saepius. Glossae Pol.
KsgCzer p. 224 (a. 1420) : tu mihi exdedisti «widal»faenum.
AGZXII p. 106 (a. 1442) : Fedko ... recognovit, quomodo exdedit wlgariter «wzadhal» ... hereditatem suam Maruscze ... sorory sue.
KsgPrzem II p. 91 (a. 1450) : cuttis bouis ... aput viceadvocatum ... reposita fuit, que debuit iacere ad finem litis aput eum et viceadvocatus exdedit eam alias «widalyą».