- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
mówienie,powiedzenie; actio dicendi,sermo, oratio (saec. XV).
Constr. sq. gen.
Praec.
mowa,zdolność mówienia; loquendi facultas
MIECH. Chr. p. 370 : rex tametsi iam tunc usu d-is abuteretur, audita tamen relatione uictoriae eliquat lachrimas.
II.
id quod dicitur
1.
słowo,wyraz; verbum, vocabulum, vox
MARTIN. OP. Chr. p. 51 : quae tamen in Latinis d-bus, ab his literis incipientibus transferri in eodem sensu nequeunt.
DokKKr I p. 45 (a. 1329) : protestor, quod hanc d-em 'petitionem’ supra a principio in quarta linea... manu mea conscripsi et in fine ... duas d-es 'presens’ et 'interfui’ eodem modo manu mea conscripsi.Ita vulgo usque ad saec. XVI. Glossa Pol.
GLb p. 30 : d-o, significatio vel intellectus alicujus verbi, verbum, «slovo».
N.
locut.
de dictione in dictionem :
KodPol II p. 325 (a. 1378) : priuilegia ... de verbo ad verbum, de d-e in d-em, de oracione in oracionem percipientes ... examinauimus.
Praec.
a.
gram. et log.
t.t. wyraz; vox, vocabulum
Gramm. p. 165 (saec. XV) : principium materiale construccionis sunt ipsa constructibilia siue d-es, ex quibus componitur construccio.
MARC. p. 46, v. 39: d-o composita vocalem quando tenebit tantam, quantam simplex, retinebit eam.Ita vulgo. Additur adi.
α.
sensu
gram.
praevalente, v. gr. nominalis et pronominalis (
GŁOG. Alex. II fol. d IVa
et saepius), item casualis (
ib. fol. n Ia)
, recta et regens (
ib. fol. p VIa
et saepius), ), correlativa et relativa (
ib. fol. h IVb
et saepius),
composita et simplex (
—2 et saepius),
), partitiva (
ib. fol. i IIIa)
, possessiva (
ib. fol. q IIa
);
item enclitica (
FELSZT. ModAcc fol. A IIIa)
, finita (
GŁOG. Porph. fol. t Ia).
β.
sensu
log.
praevalente,
v.
gr. alienans (
BYSTRZ. ParvLog fol. Q IIIa)
, ampliativa (
ib. fol. J IVb)
, complexa
ib. fol. M Ia)
, exceptiva (
ib. fol. D IVa)
, exclusiva (
WROCŁ. CongLog fol. c 7a
et saepius), privativa (
BYSTRZ. ParvLog fol. Z Ia)
, reduplicativa
(
ib. fol. R IVa
), restringens (
ib. fol. M IIa)
.
b.
mus. ogólna nazwa na oznaczenie poszczególnych tonów w średniowiecznym systemie heksachordalnym (od g do e2); nomen generale singulorum tonorum seriei hexachordalis (g—e2) quae m.
ae.
in usu erat
SZYDL. p. 15 : tota manus secundum usum componitur ex decem novem d-bus, que sic scolastice exprimuntur, ut clare patet hac ipsa manu musicali; sed loquendo secundum artem, tunc sunt XX d-es, ex quibus integratur manus musica, quia 'e la’ eciam extra manum additur ... unde Ioannes Olendrinus declarat in versibus, ubi et in quo membro unaqueque d-o ex istis debeat locari.Ita ib. saepius. Cf. VOX.
2.
wyrażenie,zwrot; locutio
BYSTRZ. AnalPost fol. d IIIa : non potest fieri d-o seu accidentalis predicatio sine accidentali compositione predicati cum subiecto.
3.
słowa, zdanie,wypowiedź; dicta, eloquium,
sententia.
4.
wymowa, styl; oratio, elocutio, stilus (saec. XV—XVI).
N.
α.
per abundantiam
eloquium dictionis
Sandivogius de Czechel (a. 1466) ap. DŁUG. Op. p. 173 : haec clementia Divina te resplendere fecit aequalem actionis merito et d-is eloquio.
β.
soluta et ligata
(i. carmen et prosa oratio)
Tom. XII p. 60 (a. 1530) : si scirem apte ... vel soluta vel ligata d-e dicere, cognosceret tua dominatio, quibus personam tuam ... laudibus attollerem.
5.
część dzieła, rozdział; caput (libri)
VITELO Opt. p. 470 : tabulae chordarum et arcuum prima d-e Almagesti positarum.
ALBERT. p. 87 : demonstrative et mathematice Ptolemaeus in Almagesti ostendit de unoquoque planeta seorsum in nona, decima et undecima d-bus.
6.
singulare
(iur.
)
fideiussoria
przyrzeczenie rękojmi;
i.q. cautio fideiussoria (cf.
s. v. II A), vel sponsio fideiussoria (cf.
s. v.)
AGZ XIII p. 372 (a. 1462) : Iohannes Slomka proposuit super nobilem Beatam ... pro septem marcis fideiussorie et traxit se actor ad cittacionem pro eadem fideiussoria et pars rea ecciam se traxit ad cittacionem; et hec d-o fideiussoria non est inventa; ideo quo voluit Iohannes Slomka lucrari, eo suam causam amisit.