- S.
- B.
- L.
- H.
I.
propr.
1.
nie mający środków do życia, ubogi, biedny; inops, pauper
KodUJ III p. 3 (a. 1471) : quartam ... partem summae totius ... sacerdotibus ... et aliis personis ... distribuent d-is.
ArHist VIII p. 346 (a. 1499) : in hiis hominibus ... paucam spem habeat serenitas vestra, nam pauci sunt et d-i.
AKapSąd II p. 672 (a. 1494) : loca egencia et d-a ... quorum ... inopiam volens ammovere illaque ... adiuvare subsidiis etc.Ita saepius.
Iuxta ponitur
pauper (
KodUJ III
p. 3, a. 1471
;
ib.
p. 185, a. 1492
;et saepe). Per abundantiam dicitur de inopia (
KodMp III
p. 165, a. 1363)
, penuria (
JANKO
p. 643
).
2.
a.
nie obfitujący w coś, niedostatecznie zaopatrzony, ubogi; qui aliqua re minime abundat, eget
DŁUG. Hist. V p. 628 : d-um se et in aerario et in gentibus allegando.
AKapSąd II p. 212 (a. 1458) : kmethones in sorte sua sunt d-i.Ita saepius.
Dicitur etiam de rebus
DŁUG. LibBen I p. 622 : molendinum valde d-um est in aqua.
Constr.
α.
sq.
ad:
StPPP XI p. 278 (a. 1519) : pauper et d-us ad exemendum ... sculteciam et nec unde tantam summam in prompto aquirere potuit.
β.
sq.
in
c.
abl.
,
cf.
et saepius.
b.
luna
półksiężyc;
i. q. dimidiata (in insignibus nobilium picta)
KH XIII p. 820 (a. 1440) : gens Leliva d-am lunam rubeam cum stella rubea deferebat.
DŁUG. Clen. p. 65 : gens Leliwa ... lunam d-am cum stella glauca in campo celestino insigne defert.Cf. etiam RHer III p. 95 (a. 1578) .
II.
transl.
A.
1.
(de hominibus) niedoskonały, posiadający braki; qui aliqua re deficit, imperfectus
AKapSąd I p. 58 (a. 1444) : episcopum ... tam in administracione spiritualium aut bonorum temporalium, quam in vita et conversacione esse d-um, negligentem vel suspectum.
ArPrawn V p. 539 (saec. XV) : quodsi aliquem ex prelatis... inutilem viderint et d-um, illam villam sibi recipient etc.Ita saepius.
Syn.
et iuxta posita
deminutus ac sine laude (infra 42), desidiosus et tardus (
ArPrawn I
p. 224, saec. XV in.in)
, inutilis (
).
Constr.
a.
sq.
abl.
,
cf.
infra 51.
b.
sq.
in
c.
abl.
,
cf.
MIECH. Chr. p. 356 : in hoc d-us, diminutus ac sine laude fuit, quod etc.
2.
(de rebus) wykazujący jakiś brak, uszkodzenie, zniszczenie itp.
; qui defectum quendam habet, corruptus, vitiosus
AGZ XVII p. 443 (a. 1477) : si ipsa piscina d-a videretur... Iacobo... itaque etc.
ŁASKI LibBen I p. 580 : ecclesia ... lignea d-a, in tecto stillicidia ex defectu reformationis, per totum etiam super parietes et in campanili patiens.Occ. eodem sensu de hominibus (sq. gen. vel abl. )
DŁUG. Op. p. 344 : eo uno d-us, quod Polonicum idioma, licet ad id magnopere sudaverit, melius sciebat intellegere ... quam sonare.
RHer III p. 54 (a. 1518) : Maczinsky nolens invideri (i. haberi ) inter nobiles d-os natalium nobilitatis suae, cum sit ex utroque parente natus nobilis, ipsum Johannem ... citavit.
Praec.
niekompletny,błędny, wadliwy; imperfectus, mancus, vitiosus (de litteris publicis
sim.)
KodWp II p. 445 (a. 1331) : supplentes... si quid in premissis ... donacionibus ... d-um fuerit aut eciam diminutum.
DŁUG. Hist. V p. 283 : salvi conductus literas... truncas et d-as.
AKapSąd III p. 23 (a. 1466) : promittens de bono viatico valenti et correcto et non falsificato, in suo tenore non d-o, qui tamen viaticus est omnino invalidus, falsus et d-us.Ita saepius.
Iuxta ponitur
vitiosus (
DŁUG. Hist. IV
p. 470
).
Dicitur etiam phil.
GŁOG. ExLog 63a: elenchus sophisticus est d-us elenchus apparens et non existens.
Constr.
a.
sq.
gen.
AKapSąd II p. 670 (a. 1494) : litteram obligacionis... d-am sui iuris.
b.
sq.
abl.
StPPP II p. 860 (a. 1487) : citatio d-a est hijs defectibus.
c.
sq.
in
c.
abl.
,
cf.
B.
słaby, chory, niedołężny, ułomny; infirmus, aeger, imbecillus
KodMp III p. 165 (a. 1363) : eisdem pauperibus d-is et oppressis ex intima charitate compacientes.
ConcPol IV p. 145 (a. 1434-1450) : arguendi ... sunt... qui menstruorum tempore conveniunt, quoniam exinde morbosi concipiuntur, leprosi, epileptici et alias d-i.Ita saepius.
Item de pecudibus (syn.
debilis:
DokPrz
p. 27, a. 1452).
Constr.
a.
sq.
ex :
ŁASKI LibBen I p. 580 : homo senex et ex senio d-us.b. sq. in c. abl.
MPH VI p. 510 (saec. XV) : in variis personis d-is in sanitate.
CorpJP III p. 450 (a. 1519) : si apud aliquem fuerit puer natus mutus aut alio vitio naturae laborans, tunc talis puer d-us in natura non succedit in bona parentum,c. sq. per :
SSrSil I p. 404 (a. 1492) : homo per omnia d-us et paralisi tactus in latere.