- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- L.
- A.
- N.
[
abl.
sg.
decurso :
RHer VIII
p. 155 (a. 1543)
:
in decurso decem octo septimanarum.]
I.
propr.
1.
o wodzie: spływanie, spadek, spływ, bieg, najczęściej prawie tyle co: woda płynąca, rzeka, strumień; de aqua: motus deorsum cadendi, defluendi, saepissime i. fere q. aqua currens, fluvius, rivus. Additur
artificialis :
StPPP XII p. 460 (a. 1519) : si ... d-us aquae fieret artificialis, alias «upusth wyazani» cum «stawidla».
N. glossas Pol.
KsgLub p. 74 (a. 1453) : circa d-um aque alias «v rzeczki».
ŁASKI LibBen I p. 667 : usque ad d-um aquae fluentis de piscinula plebanali et per eundem d-um aquae dictum «wodomycz» usque ad viam.
Syn. et iuxta posita
accursus (
PommUrk III
p. 238,
a. 1295)
, alveus (
PP II
p. 158, a. 1453)
, defluens (
UrkOels
p. 169, a. 1433)
, ductus (
KodWp III
p. 609, a. 1388)
, meatus (
AGZ VII
p. 130,
a. 1473)
, recursus
(
ib. XII
p. 92, a. 1441).
Occ.
rotarum
miejsce, gdzie obracają się koła (młyńskie); locus, urbi rotae (molares) volvuntur
MPH VI p. 524 (saec. XV ex.ex) : puella incidens in d-um rotarum molendini.
2.
a.
ujście; fluminis os, ostium.
Occ.
aquae canalis, foetoris
et
abs.
:
ściek, odpływ; canalis, cloaca
APozn I p. 396 (a. 1466) : pro d-u aque canalis per posticum domus Georgii.
StPPP XII p. 446 (a. 1508) : inter ecclesiam et curiam fecit pontem cum canalibus propter d-um fetoris.
KsgRWar I p. 242 (a. 1509) : quod aqua de postico domus sue habeat d-um sive defluicionem... per posticum ... domus,
b.
górny bieg rzeki lub obszar nad nim leżący; fluminis cursus superior vel regio illi adiacens
AGZ VIII p. 137 (a. 1460) : supra d-us fluviorum, alias «nad wyrzchowynamy pothokow».
Ib. infra a summitate sive d-u, alias «od wyrzchowin» supradicti fluvii Orzyechowka (cf. ib. XI p. 469, a. 1462).
RFil XXIV p. 379 (a. 1471) : d-us «sthokow».
II.
transl.
1.
de tempore: przeciąg, przebieg, ciąg, trwanie, tok; temporis cursus, spatium, quo aliquid fit.
Dicitur v. gr.
anni (-orum), mensis, temporis, vitae, item horae (
DANT.
in
Tom. VIII
p. 357, a. 1526)
, septimanae (
AGZ XIV
p. 145, a. 1444
et saepius).
N. abs. i. q. tempus, lapsus temporis
KodMp IV p. 381 (a. 1441) : anxia enim est humanorum condicio gestorum propter nouercantis d-us instabilitatem, nisi veridico literarum testimonio roborentur (cf. AGZ V p. 106).
Syn.
lapsus (
PP II
p. 51, a. 1450)
, spatium (
CodVit
p. 1002, a. 1416)
.
N. locut.
decursu temporis perpetui
na zawsze;
in perpetuum
PommUrk VI p. 192 (a. 1323) : ab omni exactione ... thelonii d-u temporis perpetui ... debeant esse exclusi.
2.
de tempore et rebus, quae in tempore fiunt: upływ, zakończenie, koniec; finis, exitus, terminus (
cf.
Th.
V 1, 235,39—40).
KodMp II p. 270 (a. 1329) : post d-um libertatis incolae ... tres scotos nobis dare tenebuntur.
ArPrawn IV p. 27 (saec. XIV med.med) : ipsi F. imposuimus silencium propter tanti temporis d-um.
StPPP III p. 84 (a. 1532) : post d-um trium annorum.Ita saepius. Constr sq. gen. , v. gr. aliquot annorum ( KodMp III p. 20, a. 1336 et saepius), causae ( StPPP IX p. 154, a. 1495) , diei et vesperi ( AGZ XIX p. 564, a. 1511) , dilationum ( ZabDziej III p. 64, a. 1490).
N. syn.
terminus :
AGZ XIX p. 35 (a. 1478) : ex qua parte bonorum Raphael bellum infra hinc et terminum seu d-um, si occurerit, intercedere tenetur.
Locut.
α.
in decursu commutationis
pod koniec semestru; commutatione nondum confecta, in extrema commutatione
ArLit IV p. 40 (a. 1498) : sub eadem commutatione duo magistri assumpti sunt in regimen facultatis artistice, videlicet magister ...Iohannes de Cracovia et magister Iohannes Nagolth in crastino post Bartholomej, alias in d-u predicte commutacionis.
β.
vitae
koniec życia, śmierć; vitae finis, mors
PrPol p. 173 (a. 1394) : post d-um vite ... Sandonis... omnia ... bona... ad dominum prepositum ... convertentur.
CodVit p. 73 (a. 1401) : post vite nostre d-um consors nostra ... in bonis et terris ... moveri non debet.Ita saepius. Simili sensu mortis :
AGZ XIX p. 445 (a. 1503) : que ... Katherina debet habere ... usque ad d-um mortis sue pacifice.
3.
consuetudinis terrae
prawo zwyczajowe stanowiące normę prawną w określonej dzielnicy,
tzw. zwyczaj ziemski; consuetudo certae cuiusdam regionis propria ibique legis vim habens
(cf.
CURSUS
)
KodKWil p. 83 (a. 1410) : cum duobus cicliis argenti iuxta d-um terrae consuetudinis.
Simili sensu
iuris:
KsgPozn p. 276 (a. 1432) : resignavit domum... quam acquisivit omni jure juxta d-um juris.
4.
postanowienie, decyzja; statutum, decretum
AGZ XV p. 518 (a. 1483) : Nicolaus ... affectavit d-um alias «dokazanya» ducentarum marcarum
(cf. Słownik Staropolski s. v. dokazanie) .
DokKujMaz p. 155 (a. 1248) : ne igitur nostre disposicionis et debite satisfaccionis d-us aliqua mutabilitate temporis violaretur, Plocense capitulum firmitatis et testimonii causa rogatum acciuimus.
5.
tok, treść; tenor, verba
NIC. BŁ. Serm. II p. 361 (a. 1480) : nam sicut patet ex d-u Veteris Testamenti, Dominus pręcepit Ieremiae dicens eqs.