Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DEBITUS

Gramatyka
  • Formydebitus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um
  • Część mowyprzymiotnik
Znaczenia
  • I.
    • 1. propr. propr. należący się, należny
    • 2. transl. transl. wystarczający, należyty, właściwy
      • a. iur.+ emptio aetas (anni aetatis) tj. taki, po którego osiągnięciu nabywało się zdolność do działań prawnych
      • b. gram. phil. prawidłowy, poprawny
  • II.
    • 1. + alicui debitum esse, exsistere, (re)manere: winien, dłużny
      • b.
      • c.
    • 2. zobowiązany wobec kogoś do czegoś

Pełne hasło

DEBITUS, -a, -um
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
[comp. magis debitus:
BYSTRZ. Elench. fol. r VIIIa : partes eius orationis ordinantur secundum situm magis debitum.
superl. debitissimus:
Tom. IV p. 237 (a. 1517) : pro nostra in eam maiestatem regiam debitissima servitute et fide.]
I. de rebus
1. propr. należący się, należny; qui alicui debetur.
N. constr. sq.
ab :
CracArt II p. 396 (a. 1541) : de 18 grossis a labore d-is.
N. pl.
dies dni, w których chłopi zobowiązani byli do pracy na rzecz pana; quibus coloni ad certos quosdam labores in agro domini perficiendos obligabantur
DŁUG. LibBen I p. 7 : dies in ductura absumpti computari eis colonis debent ad rationem dierum in septimana d-orum.
2. transl. wystarczający, należyty, właściwy; congruus, sufficiens, iustus.
Praec. de abstr. , v. gr.
effectus ( AKapSąd II p. 729, a. 1507 et saepius), exsecutio ( ib. III p. 281, a. 1502) , finis ( Lites I p. 47, a. 1321 ; AKapSąd II p. 581, a. 1459) , firmitas (litterarum KodMp III p. 125, a. 1359) , forma (baptizandi StSyn III p. 5 ; ;iurandi AKapSąd II p. 554, a. 1446) , modus ( KodWp I p. 27, saec. XIII—XIV et passim saec. XIV—XVI), ratio ( AKapSąd II p. 613, a. 1473 ; ib. III p. 193, a. 1518), item caerimoniae ( AKapSąd III p. 125, a. 1508) , servitus et fides, cf. , locus ( RachJag p. 157, a. 1393 ; StPPP VI p. 107, a. 1518) , tempus ( TArch p. 23, a. 1409 et saepius).
N. glossas Pol.
KsgLub p. 19 (a. 1447) : parochia est d-a alias «dostateczna»(sic ).
RFil XXIII p. 276 (saec. XV) : hora d-a «podobnego czasu».
Praec.
a. iur. t. t. zgodny z prawem, legalny; legitimus
v. gr. cautio (
ArPrawn V p. 97, saec. XV) , emptio ( AGZ XVIII p. 139, a. 1476 : emptio sufficiens et d-a alias «obyczayny»). Imprimis tamen aetas (anni aetatis) wiek sprawny, tj. taki, po którego osiągnięciu nabywało się zdolność do działań prawnych; aetas pubes, qua quem iure agere licet
DokMp I p. 238 (a. 1387) : promissum nostrum ad annos d-e discrecionis puerorum durat.
StPPP VIII p. 245 (a. 1388) : quousque deueniet ad d-am etatem (cf. PrPol p. 104).
Ita saepius saec. XV.
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 361 (saec. XV) : d-a etate ... «w podobliwych leczech».
Cf. Simili sensu discretio ( DokMp I p. 238, a. 1387 : ad annos d-e discrecionis puerorum),
ratio (
StPPP VI p. 428, a. 1531 : cum ipse adultus et d-am rationem consecutus fuerit).
b. phil. prawidłowy, poprawny; rectus, iustus, v. gr. dispositio praemissarum ( BYSTRZ. Elench. fol. r VIIa) , finis ( WROCŁ. EpitConcl fol. r Ib) , forma, materia, intentio ( ib. fol. D IIa ), obiectum ( BYSTRZ. Log. fol. b VIIa) , ordinatio terminorum ( id. Elench. fol. r VIb ), situs (partium orationis cf. ), qualitas (quantitas) praemissarum et conclusionis: WROCŁ. Dial. fol. F Ia), item gram. collatio casus ( GŁOG. Alex. II fol. a VIa) .
II. de hominibus
1. alicui winien, dłużny; qui alicui aliquid (praec. pecuniam) debet; praec. in locut. debitum esse, exsistere, (re)manere:
PomnLw I p. 79 (a. 1387) : in quibus pecuniis ipsa domina d-a sibi remansit.
KsgGrWp II p. 68 (a. 1397) : se subdidit statuere in duabus septimanis et 20 marcas d-um fuisse.
Ita vulgo saec. XIV—XVI.Cf. Th. V 1, 105,24 sqq.
Syn.
obligatum esse ( APozn II p. 208, a. 1489) , teneri ( ib. III p. 80, a. 1504).
N. glossam Pol.
AGZ XIV p. 454 (a. 1470) : Mikythe existens d-us, alias «badacz mv dluzen» sexaginta marcas.
Constr. a. sq. acc. , cf. et 39. Ita passim saec. XIV—XVI. N. locut. debitum debitus:
KsgGrWp I p. 107 (a. 1391) : vir suus sibi Iudaeo fuit debita d-us.
b. sq. in c. abl. , cf.
APozn II p. 208 (a. 1489) : in quibus pecuniis ipsi... remanserant obligati et d-i ad solvendum.
ARect I p. 774 (a. 1533) : existens sibi in certa summa pecunie d-us.
c. sq. pro :
ArPrawn X p. 119 (a. 1402) : si dominus Pasco sibi aliquid pro feno aut pro aliqua re seu rebus d-us extiterat.
AGZ XVI p. 235 (a. 1492) : quibus familiaribus d-i essent pro ipsorum serviciis heredes.
2. zobowiązany wobec kogoś do czegoś; obligatus
*CodVit p. 977 (a. 1409) : Ordo Cruciferorum ... Semogitas cum ducis Withoudi adiutorio, ad quem (sic ) d-us erat, coegit, quod eqs.
CorpJP III p. 111 (a. 1510) : de scultetis spiritualium bellum servire d-orum.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)