- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- N.
I.
propr.
A.
1.
ten, kto zajmuje się uprawą roli, rolnik, ogrodnik; agricola, arborator, hortulanus.
Additur gen. obi., v. gr.
agri sim., horti, vineae.
N. locut. in imagine in bullis papalibus obvias
agri dominici (de papa
*KodWp I
p. 279, a. 1253)
,
simili sensu in vinea Domini (
*Lites I
p. 421,
a. 1310).
2.
montium, fodinae
et
abs.
:
gwarek, drobny przedsiębiorca górniczy, mający udział w eksploatacji kopalni; unus e sociis, quibus ius fodiendi in eadem fodina concessum erat
IusMet p. 141 (a. 1426) : singulis consulibus, civibus, cooperariis ... c-bus, laboratoribus ... jus mon tanicum dedimus (sc. Vladislaus rex ).
AGZ XVI p. 266 (a. 1496) : c-bus moncium (ed. mencium) pro impensa laborum in Noui Targ septem marcas argenti.
MatGórn p. 277 (a. 1541) : c-es aliquarum fodinarum, cavernarum ac schachtarum ... sociis c-bus ... de omni effossa minera ... septimum alveum ... dent.Ita saepius saec. XV—XVI.
N. glossam Pol.
MatGórn p. 271 (a. 1523) : c-es montium ... una cum aliis singulis c-bus vulgariter «gwarki».Cf. IusMet p. 253 (a. 1545). Distinguuntur cultores, cultores socii cf. et ib. saepius, atque mercennarii (
ib. p. 297, a. 1595 : iurisdictionem super operarios et fodinarum c-es mercenarios).Alia praeterea fossorum genera distinguit Łabęcki, Słownik górniczy, Warszawa 1868 s. v. cultor et Pol. gwarek. Cf. CULTUS I 2 CULTURA I B COLO I A 3.
3.
artis mechanicae
rzemieślnik;
faber
DokPrz p. 62 (a. 1516) : artifices et cuiuscunque artis mechanicae c-es.
4.
sługa; famulus
GLb p. 27 : c-or ...«szluga».
B.
mieszkaniec; incola; explicat
GLb p. 27 : c-or, inhabitator.
II.
transl.
1.
zwolennik, wielbiciel; qui aliquid colit, observat
,
v.
gr. constitutionum (
KADŁUB.
p. 180
)
, iustitiae (
KodLit
p. 114, a. 1410)
, Latinae Graiaeque linguae (
PAUL. CR.
p. 128
)
.
2.
czciciel, wyznawca; qui veneratur, adorat.
Praec.
Dei (
N. vim vocis propriam in glossa Pol. conspicuam
RFil XXIII p. 304, a. 1444 : c-or Dei ... «o ratayv bozy»), Christi, item sanctae Trinitatis ( DŁUG. LibBen III p. 58 ) , fidei (religionis) Christianae (catholicae) orthodoxae ( KodMp II p. 106, a. 1257 et saepius saec. XIV—XVI), Ecclesiae Romanae ( PP II p. 22, a. 1448), quin immo ordinis monachorum ( KodMp II p. 212, a. 1308 : sacrosanctum ordinem Cisterciensium ... fratresque ipsius c-es, viros religiosos ), sed etiam antichristi ( JAC. PAR. Serm. fol. 6b ) , Musarum ( IANIC. p. 91, v. 64 et saepius ap. poetas saec. XVI) vasis mirifici ( NIC. POL. p. 66, v. 355 ).