Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CONSULO

Gramatyka
  • Formyconsulo, consolo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -ui, -itum
Znaczenia
  • I.
    • 1. + cum aliquo aut abs.: naradzać się, zastanawiać, odbywać naradę
    • 2. radzić się, zasięgać rady
  • II.
    • 1. radzić, doradzać, namawiać
      • α. + pro aliquo
      • β. pozwolić
    • 2. postanowić, zdecydować
  • III.
    • 1. myśleć (o kimś lub o czymś), dbać, pomagać
    • 2. zapobiec, zaradzić
      • α. abl.
      • β.

Pełne hasło

CONSULO s. CONSOLO, -ere, -ui, -itum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • BJ.
  • A.
[3. sg. con. praes. act. consulet:
Tom. VII p. 158 (a. 1525) : cum ... consiliariis ... agat et consulet. ind. perf. consuli etc. ib. p. 95 (a. 1524) : ut consulisti. Cf. infra 1127, 6. AKap Sąd III p. 90 (a. 1502) : ipsum dominus ... de locacione ... kmethonum ... consulit. KomKadł p. 479 : Cazimiro consulerunt, vt etc.
3. pl. ind. plp. act. consulerant:
DŁUG. Hist. I p. 263 : gubernatorem ... deligi consulerant.]
I.
1. cum aliquo aut abs. : naradzać się, zastanawiać, odbywać naradę; deliberare, consultare, consilium habere.
Syn.
consultare ( StPPP VI p. 293, a. 1525) , deliberare ( AGZ IX p. 237, a. 1507) , agere, providere ( ArPrawn VI p. 75, a. 1529) , tractare ( AKapSąd II p. 61, a. 1425 ; ArPrawn I p. 442, a. 1557).
N. locut.
in commune (medium) wspólnie radzić; commune consilium inire. Simili sensu pass. (e Pol. naradzać się)
KH XLVIII p. 68 (a. 1390) : vocatis ... consiliariis ... regina c-ta est, quid ... esset faciendum.
CodSil XV p. 113 (a. 1440) : cum homagialibus ... c-ti fuimus ... castrum ... ab hostibus ... redimere.
AKapSąd II p. 473 (a. 1424) : c-ta cum amicis dixit mater vobis ... respondebo.
AGZ IX p. 237 (a. 1507) : cum venerabili capitulo nostro bene deliberati et diutius c-ti.
2. radzić się, zasięgać rady; consilium petere,exquirere.
Syn.
requirere ( DŁUG. LibBen I p. 79 ) .
Constr.
a. abs. b. sq. acc. Simili sensu consultum habere aliquem ( ArHist XII p. 338, a. 1411 ; CodVit p. 389, a. 1417 ; in aliqua re *ib. p. 913 , a. 1430). Praeter homines etiam alicuius sententiam ( IANIC. p. 267 ) , librum ( ArLit I p. 10, a. 1429), item in imagine testimonium virtutis ( KADŁUB. p. 76 ) , vitam suam ( CRIC. in RFil XVIII p. 306 ) . c. sq. dat. ?
URSIN. fol. B Ib (= p. 32,11 W. ): imitationi attendendum et auribus c-ndum est, dari enim ... certa regula non potest.
Indicatur obi. ad 1—2: a. sq. de. b. sq. in c. abl.
KodUJ IV p. 162 (a. 1535) : in quibus casibus ecclesia cathedralis et aliae collegiatae merito c-untur.
c. sq. super c. abl. d. sq. pro :
LibBenP p. 234 (a. 1430) : in pretorio ... sedebamus pro bonis civitatis ... c-ntes.
ArHist III p. 59 (a. 1495) : ut ... ad dominum preconsulem venisset c-turus pro republica.
e. sq. enuntiato interrogativo.
II.
1. radzić, doradzać, namawiać; suadere, persuadere.
Syn.
hortari ( Lites II p. 376, a. 1343) .
N. glossam Pol.
RFil XXV p. 148 (saec. XV) : nescientem c-re «nyedofczypnemv poradzicz».
Indicatur cui a. sq. dat. b. sq. acc.
DŁUG. Op. p. 330 : parentes per ... nobiles ... admoniti, c-ti et persuasi sanctae Cunegundi ... puerum devovent.
Cf.
IANIC. p. 279 (epistula S. Górski a. 1538) : nuntios ad bene c-ndum de republica c-uit.
N.
α. pro aliquo (per zeuxin):
AKapSąd III p. 75 (a. 1500) : propter hoc quod terras Drogyczyn et Bransko c-bat et favebat et persuadebat pro duce Mazovie ... exilium a duce Lithwanie ferebat.
β. pozwolić; permittere, sinere
AKapSąd II p. 52 (a. 1420) : quis absolvit eum et c-it ei celebrare.
2. postanowić, zdecydować; decernere, statuere.
N. locut.
a. bene vel boni brać z dobrej strony, pogodzić się z czymś; in bonam partem accipere.
Constr.
α. sq. acc.
β. sq. dat.
Tom. XIII p. 36 (a. 1531) : bene c-re dignatur silentio meo.
Cf. Th. IV 581, 5 sq.
γ. sq. enuntiato obi.
Tom. VIII p. 331 (a. 1526) : mtas v(est)ra ... quod illum ... miserim, boni ... c-at.
Cf. Th. IV 581, 16 sqq. Ita passim saec. XVI. b. graviter (grave) in aliquem powziąć surowe postanowienie; animadvertere (e Sall. Iug. 13,8)
DŁUG. Hist. I p. 94 : ne quid in eos ... c-retur gravius.
Id. LibBen I p. 629 : ne proprii quicquam gravius in eum c-rent.
Indicatur obi. ad 1—2: a. sq. acc. b. sq. ad. c. sq. in c. acc. d. sq. circa:
KodWp III p. 85 (a. 1357) : quod tibi fuerit c-tum et factum circa hoc.
e. sq. pro:
MARTIN. OP. Serm. fol. 187b : mater pro decollatione capitis s. Iohannis c-uit et filia hoc poposcit.
Cf. Th. IV 580, 23. f. sq. super:
KodUJ III p. 233 (a. 1505) : tenebitur ... medicus ... eidem pauperi super aegritudine ... gratis c-re.
Cf. Th. IV 579, 55. g. sq. inf.
KADŁUB. p. 146 : consulcius tamen sibi c-uit cupiditatum causas amputare.
KodWp I p. 64 (a. 1210) : c-tum vel potius preceptum esse divitibus ... non sperare in incerto divitiarum.
Cf. sq. h. sq. acc. c. inf.
DŁUG. Hist. IV p. 670 : c-tum ... est Lithuaniam dividendam ... in plures principes.
AKapSąd III p. 151 (a. 1511) : c-nte ... domino iudice ... me fateri.
Cf. Th. IV 580, 68 sqq. i. sq. enuntiato finali.
N. sq.
quod :
Lites I p. 379 (a. 1339) : dictum fuit et c-tum sibi, quod vocarentur Cruciferi.
j. sq. enuntiato interrogativo
ArPrawn I p. 179 (saec. XV) : littera c-ndo, quas aliquis virtutes debeat sequi.
III.
1. myśleć (o kimś lub o czymś), dbać, pomagać; curam gerere alicuius (rei), prospicere, iuvare.
Syn.
prospicere ( Tom. III p. 92, a. 1514) , providere ( ArHist X p. 136, a. 1522) , prodesse ( Lites II p. 256, a. 1289) , succurrere ( AAlex p. 469, a. 1505).
2. zapobiec, zaradzić; occurrere, praecavere. Cf. Th. IV 579, 24 sqq.
Constr. ad
1—2: a. abs.
WŁODK. p. 175 : dominari magis quam c-re placet.
b. sq. gen.
ARect I p. 384 (a. 1494) : rector vtriusque partis c-ns, decreuit etc.
c. sq. dat. (commodi vel incommodi). d. sq. cum:
Tom. VI p. 22 (a. 1522) : bene adhuc Deus mecum c-uit.
Additur
α. abl. modi, v. gr. virtute sua ( ArHist XI p. 188, saec. XV) , favendo ( KodKKr I p. 103, a. 1274) , salubri remedio ( KodMp IV p. 303, a. 1435) , rebus (opp. verbis: KADŁUB. p. 143 ).
β. adv. , v. gr. fideliter (et utiliter: DŁUG. Hist. IV p. 26 ; ; et egregie: ArHist VIII p. 369, a. 1503) , salubriter ( Lites II p. 376, a. 1343).
N. locut.
vitae ratować; vitam servare. e. sq. acc.
Tom. X p. 58 (a. 1528) : synodum ageremus ... de c-ndis adversitatibus v(est)rae sanctitatis.
f. sq. ad :
PommUrk IV p. 370 (a. 1309) : ut ... abbatisse et conventui ... ad construendum ... monasterium c-atur.
CodEp III p. 498 (a. 1392) : volumus ... ad eius regni Poloniae exaltacionem, utilitatem ... et gloriam c-re (cf. CodVit p. 960)
. g. sq. pro :
DŁUG. Hist. IV p. 26 : me ... fideliter et utiliter pro pace c-uisse.
Ib. p. 354 : pro se quisque c-ns.
AAlex p. 469 (a. 1505) : ad c-ndum et succurrendum ... pro utilitate et republica.
Ita saepius.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)