- Dc. (Pol.)
I.
eccl.
1.
concr. kolęda, danina kościelna składana w okresie świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku; tributum ecclesiasticum, quod diebus festis Nativitatis Christi annique novi incipientis conferebatur
DyplMog p. 23 (a. 1266) : damus ... abbati Mogilnensi plenam curam animarum super incolas spectantes ad eandem capellam ... ligandi, solvendi, confessiones audiendi ... sepulturas, iuramentum, c-em percipiendi facultatem.
Ztschr. LXI p. 297 (a. 1293) : item offertorium, sepulturam et c-am vicarius tollat.
StPPP III p. 24 (a. 1532) : ubi ... unus vel medius grossus vel unus chorus avenae ... parochiarum rectoribus ... ab his, qui panem proprium comedunt ... solvi consuevit, quae solutio alicubi mensalia et alibi c-o appellatur.
N. glossas Pol.
KodMaz(L) p. 167 (a. 1422) : quilibet cmetho de quolibet manso dabit plebano pro c-e «kolyanda» duos grossos.
DŁUG. LibBen I p. 498 : item habet sacrictianus c-em alias «kolyadam» specialem de parochianis s. Floriani, pro cuius largitione speciali die ipsos sollicitat.
N.
diem insolitum
KodPol II p. 863 (a. 1463) : agricole, thabernatores, ortulani ... debent nobis ([sc. monasterio Strzelnensi) ]solvere c-em ... videlicet quatuor ternarios ad terminum ... festi s. Martini.
Constr.
a.
sq.
gen.
possessoris
ZabDziej I p. 259 (a. 1493) : implevit c-em dicti plebani.
b.
sq.
per:
ArHist X p. 328 (a. 1512) : damus ... c-em per civitatem et suburbium.
c.
sq.
pro:
ZabDziej III p. 242 (a. 1493) : c-em pro festo Nativitatis Domini fieri solitam.Cf. KALENDA I 2.
2.
abstr. chodzenie po kolędzie, tradycyjne odwiedziny proboszcza u parafian w okresie Bożego Narodzenia; parochorum mos occasione festi Nativitatis Christi Kalendarumque Ian. paroecianorum domos visitandi kalendamque, quae dicebatur, colligendi
KodWp III p. 147 (a. 1360) : rectores ecclesiarum ... pro c-e, pro baptismo ... nihil petent.
AKapSąd III p. 336 (a. 1515) : monachi vicarios in ordine c-is preveniunt.Cf. CALENDIZO.
II.
1.
concr. podarunek ofiarowywany służbie lub podwładnym z okazji świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku; munus occasione festi Nativitatis Domini Kalendarumque Ian. dari solitum, strena
KsgKaz p. 215 (a. 1388) : pastori de c-e dedimus II gr.
DŁUG. Op. p. 410 : episcopus de Wratislavia certam ... quantitatem pecuniarum vicariis ecclesiae Cracoviensis pro munere c-is transmittebat (cf. MIECH. p. 236 : fertur ... certam summam pecuniae uicariis ecclesiae Gracco(viensis) pro annua strena uulgo c-e de Wratislavia misisse).
TPaw II p. 16 (a. 1484) : centum et quinquaginta marce ad szuppas Cracoviensis curiensibus ... c-is ratione date.Cf. KALENDA I 1 .
2.
chodzenie po kolędzie kolędników świeckich; laicorum mos tempore Nativitatis Christi comissandi vicinosque circumeundi, felicia ac propera eis, strenae captandae gratia, in novum annum precandi
ArHist V p. 27 (a. 1408) : uenit in consuetudinem aput laycos ante, citra et post festum Natiuitatis Domini ... ambulare per c-em, ubi contingunt multa homicidia.
ConcPol VII p. 155 (a. 1420) : prohibeatis c-es nocturnas in festo sancti Stephani, cum illa nocte furta ... et plura mala committuntur (cf. StSyn VI p. 49).