- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- N.
AUnii p. 26 (a. 1392) : per multa ... temporum circula (cf. CodEp III p. 497).
RFil XXIV p. 68 (a. 1415) : circulum «obrzod».abl. pl. circulibus:
ZapHer p. 53 (a. 1432) : capita ... cum circulibus ac cornibus.]
I.
propr.
A.
geom.
t. t.
1.
koło, okrąg; linea rotunda, orbis.
N. glossam Pol.
RFil X p. 142 (a. 1505) : «okrąg» ... c-us.
N.
α.
magnus
koło wielkie kuli; qui sphaeram in duas partes aequales dividit (
opp.
minor:
VITELO Opt.
p. 4
).
β.
duodecim angulorum
dwunastokąt; dodecaedrus, duodecim angulorum figura
KodLit p. 32 (a. 1323) : sigillum ... rotundum cereum continens c-um duodecim angulorum et in medio c-i ymaginem viri capillati.
γ.
adv.
in circulo
dookoła; circum, in circuitum
RHist XVIII p. 65 (a. 1450) : murum ultra granicies sue domus in c-o propretendit.
2.
kula; sphaera
MARTIN. p. 9 : crassitudo c-i est moles totius corporis rotundi.Ib. infra moles c-i.
B.
astr.
1.
aequinoctialis
równik; limes aequinoctialis.
Simili sensu
medius :
COPERN. Rv. p. 13 : Ptolemaeus ... ad medium ... c-um terram habitabilem extendit.
2.
altitudinis
koło wysokościowe gwiazdy; circulus imaginarius, in quo astri altitudo constituitur
ALBERT. p. 130 : arcus ... c-i altitudinis, id est c-i, in quo computatur altitudo astri.Simili sensu verticalis
ib. p. 132 : de diversitate aspectus, quae est in c-o altitudinis seu in c-o verticali.
3.
lacteus
Droga Mleczna; Via Lactea.
4.
sensu latiore
orbis
okrąg ziemski, ziemia, świat; orbis terrarum
Ztschr. II p. 410 (a. 1338) : per universum orbis c-um.
IANIC. p. 169, v. 2 : optime regum, quos vasti c-us orbis habet.
Simili sensu
Oceani :
MARTIN. Chr. p. 95 : cęsar Augustus ab oriente in occidentem ... ac per ... Oceani c-um cunctis gentibus ... imperauit.
Item
maris:
NIC. BŁ. Serm. I p. 385 : sicut cochlear ad totum c-um maris.
II.
meton.
A.
concr.
1.
a.
fori
et
abs.
:
rynek miejski; urbis forum
KodWp II p. 21 (a. 1289) : apotecas ... in c-o fori.
CracArt IV p. 2 (a. 1320) : prope ecclesiam S. Adalberti in c-o.
KodMp III p. 10 (a. 1334) : circa ecclesiam beati Martini in Cracouia ad c-um transeundo a dextris.
Additur
α.
adi.
loci,
v.
gr.
Cracoviensis (
KodKKr II
p. 188, a. 1394
et passim), Casimiriensis (
KodUJ II
p. 5, a. 1441)
, Poznaniensis (
APozn I
p. 67, a. 1440)
; item
gen.
civitatis Cracoviae (
KodKKr II
p. 61, a. 1376)
.
β. in c.
abl. in Sandomiria (
DŁUG. LibBen I
p. 400
)
, in Colomia (
ZabDziej II
p. 23, s. 1482).
N. varias fori appellationes (Casimiriae)
Caninus (
KodUJ II
p. 5, a. 1441
;
ib. IV
p. 180,
а. 1544)
, Minor (
KsgKaz
p. 528, a. 1401)
, Pecorum (
ib.
p. 163, a. 1385),
item Acialis (Varsoviae
PP III
p. 103, a. 1443).
b.
dzielnica, okręg (miasta); urbis pars
Visit. p. 5 (a. 1511) : quas dotes et privilegia ex antiquo unus quisque c-us civitatis Lovicensis habeat.
Ib. infra haec antiqua civitas seu c-us.
2.
pole (pojedynku);
campus (certaminis singularis)
ŁASKI ComPriv fol. 186b : postquam c-o pax indicta fuerit, ambo certantes debent c-um affectare, quem ipsis iudex licentiare debet de iure.
3.
pierścień,obręcz, koło; anulus, rota, cingulus ferreus.
Syn.
rotula (
CodEp I 2,
p. 162, a. 1455)
, circumferentia (
Ztschr. II
p. 238, a. 1491
:
pro c-is sive circumferentiis ad fenestras).
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 68 (a. 1415) : c-us «kolko».
RachWaw p. 123 (a. 1529) : pro c-is ad eadem hostia alias «colyeczky».
Ib. p. 253 (a. 1540) : pro c-is alias «obreczi».
Additur
rotundus (
DŁUG. Hist. I
p. 138
),
item recurvus (
id. Op.
p. 569
).
N.
obręcz metalowa, w którą zakuwano złoczyńców, tzw. kuna;
collare
StPPP II p. 462 (a. 1440) : culpam daret pro furticinio ... super c-o.
RachWaw p. 412 (a. 1551) : c-os «kuny» vocatos ad turrim facinorosorum.
4.
kraj, brzeg, obwód; margo
KodWp I p. 451 (a. 1279) : Hostia sit integra ac integrum habeat c-um.
5.
korona; diadema
LhnUrk II p. 472 (a. 1348) : Romanorum imperator ducem Boemie ... gestando c-o decoravit, ut ... insigni c-o adinstar imperatorum et regum Romanorum ... uteretur.
DŁUG. Hist. IV p. 380 : nec esse prudentis principis opus in aetate tam decrepita exiguo auri et gemmarum ornari c-o.б. obwarzanek; spira.
N. glossam Pol.
RachJag p. 564 (a. 1394) : pro c-is «obarzanky».
7.
in oculo
tęczówka; iris
RFil XXVIII p. 294 (a. 1390) : c-us in oculis fuit iacinctini coloris.
8.
lunae
tarcza księżyca; luna plena
DŁUG. Hist. IV p. 35 : conspectum ... fuit a nonnullis ... in lunae c-o inter regem ... et monachum ... certaminis stetisse discrimen.
9.
wóz; currus
TPaw II p. 110 (a. 1486) : unus c-us sive «colassa» salis.
10.
grono osób, zebranie, zgromadzenie; conventus, hominum corona.
B.
abstr.
1.
anni, temporis
sim.:
przeciąg, okres czasu; temporis spatium, intervallum.
N. glossam Pol.
RFil XXXIII p. 138 (a. 1421) : post c-um «po nyekyelko dnyech».
N. locut.
α.
aetatis
era świata, tj. okres 600 lat; sescentorum annorum spatium
NIC. BŁ. Serm. I p. 414 : annus, quo Deus in caelum ascendit, fuit ... decimus aetatis c-us, hoc est in sexto millenario annorum ab initio mundi.
β.
in praesenti circulo
obecnie;
hoc tempore
KodWp II p. 466 (a. 1334) : ea, que in presenti c-o pertractantur, scripture amminiculo fulciantur.
γ.
aliquanti anni circulum adipisci
skończyć lat tyle a tyle; aliquot annos complere
DŁUG. Op. p. 505 : Albertum ... septimi anni c-um ... adeptum.
2.
zakres, zasięg; ambitus, circuitus
Tom. VII p. 238 (a. 1525) : fundum et solum terre Prussie intra fines, limites et in c-o ditionis ... regni Polonie contineri.
N. abs.
okolica; regio vicina, loca, quae circumiacent
KodMp III p. 359 (a. 1385) : quam venditionem ... fecerunt cum omnibus ... graniciebus et c-is ceterisque agris.
3.
phil.
t. t. tzw. koło
(zwł. błędne) w rozumowaniu; ratiocinandi modus circularis, qui dicitur, praec. qui unde initium sumpsit, eodem desinit
GŁOG. Anal. fol. 28a : in nulla diffinitione debet committi c-us.
Id. ExLog fol. 54b : c-o demonstrare est impossibile in eodem genere demonstracionis.
BYSTRZ. Log. fol. b. 7b: tunc esset c-us in causando.Cf. CIRCULARIS II; CIRCULARITER II 2; CIRCULATIO II 2.