- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
1.
abstr. ostrożność, przezorność, staranie; circumspectio, providentia, cura.
N. glossas Pol.
ArLit III p. 108 (a. 1450) : c-a «vistrzeganye».
RFil XXII p. 16 (a. 1466) : c-a «ostropnoscz».
GLcerv p. 491 : c-a pro cautione «przestroga, opatrzność, doyzrzenie sprawy».
Additur per abundantiam
providentiae (
KodPol I
p. 105, a. 1278,
cf.
Th.
III 708,66),
prudens (
ArPrawn I
p. 470, a. 1560).
N. środek ostrożności;
i. q. cavendi ratio ac via (hoc sensu etiam pl. )
ConcPol IV p. 129 (a. 1434) : secundus tractatus de c-is ministrantium.
NIC. BŁ. Tract. fol. 5b : de c-is circa istud Sacramentum adhibendis.
OSTR. p. 117 : sigillis appendendis iam inventa c-a est, ne a suis diplomatis removerentur falsisque applicarentur.
Constr.
a. abs. b. sq.
gen.
subiectivo. c. sq.
gen.
obiectivo,
v.
gr. pestiferae aurae (
StPPP II
p. 709, a. 1465,
cf. Th.
III 708,78). d. sq.
dat.
OSTR.
p. 117,
cf.
supra 40
sq.
N. locut.
cautelam adhibere :
DŁUG. Hist. I p. 187 : ne latrones ... effugerent c-a adhibita (cf. id. Op. p. 42).
Dogiel IV p. 266 (a. 1530) : ea sistere et frenare bonam ... c-am illis adhibere volentes.Ita saepius. Simili sensu cautelae providere ( DŁUG. Hist. III p. 313 ).
2.
concr. przestroga; documentum
KodWp II p. 270 (a. 1309) : ut dictorum sacrilegorum pena sit aliorum c-a.
DŁUG. Hist. III p. 70 : seditionis ... auctores ... ut essent pro exemplari et c-a futurorum ... com prehendit et ... in patibulum aut rotam egit.
II.
1.
zabezpieczenie, ochrona, pewność; securitas, firmitas, certitudo
KodMaz(K) p. 332 (a. 1230) : que ... in favorem, commodum et c-am eorum, quibus confertur, conscribi solent.
MARTIN. OP. Marg. fol. 14a : multa fiunt ad c-am futurorum ut noui iuris promulgatio.
Syn.
corroboratio
diploma a. 1413 ap. DŁUG. Hist. IV p. 158 : ut autem corroborationis et c-ae uberioris omnia praemissa accipiant firmitatem), securitas (
Lites II p. 85, a. 1413 : ad securitatem presencium et c-am futurorum).Saepius in locut. ad cautelam dla pewności, na wszelki wypadek; ad omnem eventum, securitatis gratia
KodMp II p. 139 (a. 1276) : mettas eciam ... publicari fecimus ad c-am.
KodWp II p. 157 (a. 1298) : nos tamen ad c-am ... indulsimus ... Gneznensis ecclesie archiepiscopo ... ut etc.
Simili sensu
ad omnem cautelam (
DŁUG. Hist. IV
p. 210
)
, ad cautelam certitudinis amplioris (
Somm. I
p. 979, a. 1350)
, propter maiorem cautelam (
TPaw VII
p. 242,
a. 1421).
Praec.
2.
iur. zabezpieczenie prawne, gwarancja, rękojmia; sponsio, repromissio, saepius in locut.
ad cautelam
za rękojmią; sponsione facta (
KodKKr I
p. 18, a. 1224
et passim). Simili sensu cum cautela (
AUnii
p. 133, a. 1501).
Constr.
ad
1—2: a.
abs.
b. sq.
gen.
obiectivo.
3.
zastrzeżenie, warunek; condicio
StPPP VIII p. 477 (a. 1398) : sibi omne dampnum ... nulla c-a obstante tenebitur ... refundere.
StSyn I p. 53 (a. 1436—1446): per huiusmodi c-e provisionem (cf. supra nullus... audeat... vicarium ... huiusmodi retinere ... nisi de nostra ... licencia speciali).
DŁUG. Hist. V p. 24 : conclusio ... accepta est, ea tamen c-a adhibita etc.
III.
1.
podstęp; fraus, dolus
GALL p. 478(= 153,6 sq. M.) : c-am Bohemorum et insidias dubitabat.
CodVit p. 456 (a. 1419) : si ... pars aliqua ... aliquid vi ... seu aliqua alia arte aut c-a acquiret.
NIC. BŁ. Serm. I p. 207 : rex Persarum volens animos popularium concitare ad bellum ... tali vsus sit c-a.Cf. ib. III p. 12 .
Syn.
figmentum (
DŁUG. Hist. III
p. 379
)
, ingenium
(
id. LibBen I
p. 600
); insidiae (
GALL
p. 478
cf.
supra 37
)
.
Praec.
podstęp prawny; calumnia iuris
ZabDziej II p. 26 (a. 1482) : quitatis ... aliis diffugiis sive doli condicionibus et c-is.
Ib. III p. 426 (a. 1496) : nulla c-a doli interposita.Addituriuris ( StPPP VI p. 314, a. 1527).
Syn.
nodus, trica, captio rabularia (
CorpJP IV
p. 89
,
a. 1524).
2.
sztuczka mnemotechniczna; ars qua alicuius rei recordatio ac memoria facilior redditur
DOBCZ. Ars fol. a 3a : quinto proceditur in arte memorativa per c-as singulares.
Ib. fol.b 3a : circa ... c-as singulares procedendo ad praxim videbimus etc.Cf. contextum.
IV.
singulare: broń
odporna, uzbrojenie; arma
NIC. BŁ. Serm. II p. 276 : antecessores eorum Romanorum depingebantur cum armis et c-is, quibus deuicerunt hostes.