Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ALA-1

Gramatyka
  • Formyala, hala
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ae
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I.
    • A. propr. propr. u ptaków: skrzydło,u ludzi: łopatka
    • B. transl.
      • 1. ze względu na szybkość
        • α. + a-as pedibus addere dodać skrzydeł (o strachu)
        • β. + concita a-a pedum fugere pospiesznie uciec
        • γ. + a-am ab aliquo accipere uzyskać urlop
      • 2. ze względu na rozpostarcie
        • α. + exercitus
        • β. + in superbiam wzbijać się na skrzydłach pychy
      • 3. ze względu na opiekę
        • α. + sub umbra a-arum alicuius pod czułą opieką
        • β. + sub a-is alicuius obumbrari znajdować opiekę
        • γ. + a-ae promotio poparcie i opieka
  • II. milit.
    • 1. skrzydło wojska
    • 2. oddział konnicy, szwadron

Pełne hasło

ALA s. HALA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • A.
  • N.
I.
A. propr. u ptaków: skrzydło,u ludzi: łopatka; penna (avium), axilla (hominum).
B. transl.
1. ze względu na szybkość; visa alarum velocitate.
N. locut.
α. a-as pedibus addere dodać skrzydeł (o strachu); i. q. velocitatem (de timore).
β. concita a-a pedum fugere pospiesznie uciec; i. q. cito pede
BRUNO Pass. p. 202 : ad episcopum concita a-a pedum confugit.
γ. a-am ab aliquo accipere uzyskać urlop; commeatum sumere
CIOŁ. Lib. II p. 95 : a-a a maiestate nostra accepta legitime ... ad lares proprios remeauit.
2. ze względu na rozpostarcie; visa extensione dicitur de a-is superbiae ( NIC. BŁ. Serm. I p. 185 ).
N. locut.
a-as extendere (expandere)
α. exercitus
KADŁUB. p. 16 : Alexander a-as exercituum expandit.
β. in superbiam wzbijać się na skrzydłach pychy; i. q. superbia efferri
KodKrak p. 500 (a. 1336) : in superbiam et contumeliam suas extendens a-as.
3. ze względu na opiekę; visa protectione, quam alae praebent, dicitur de a-is protectionis ( KodWp II p. 48, a. 1291 et saepius), benignitatis ( KodPol I p. 270, a. 1399) .
N. locut.
α. sub umbra a-arum alicuius pod czułą opieką; fovente aliquo (ex Ps. 16, 8 VKyng p. 727 ; PAUL. CR. p. 9 ). ;
β. sub a-is alicuius obumbrari znajdować opiekę; i. q.foveri
DŁUG. Lib. Ben III p. 82 : sub cuius [(sc. Spiritus Sancti)] a-is haec ... synodus obumbratur.
γ. a-ae promotio poparcie i opieka; i. q. protectio ac favor
ARect II p. 124 (a. 1546) : praepositus sanctae Annae ecclesiae collegiatae ... licet notabili gaudet promocione suae a-ae etc.
II. milit. t. t.
1. skrzydło wojska; cornu
Tom. II p. 77 (a. 1512) : copiae sub a-as instructae.
2. oddział konnicy, szwadron; manus equitum, turma.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)