- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- K. (extyrpo)
p. 104 (a. 1530) : praefectus regis ... delevit exercitus ... et omnia ingenia bellica exstirpit.]
I.
A.
propr.
1.
wyrywać (z korzeniami), wykorzeniać,wycinać; eradicare, cum stirpe vel radice extrahere, radicitus evellere,
exsecare.
Glossa
Pol.
RFil XXIV
p. 65 (a. 1415) : arbor e-ta «wiwroczone».
2.
oczyszczać z chwastów, zwł. karczować; herbis inutilibus, praec. arboribus et virgultis purgare,
praec. agrum, laneum sim., pratum, silvam sim.,
terram; item gades, metas sim. (
DokMp I
p. 43,
a. 1334
;
syn. renovare:
KsgGrWp II
p. 142,
a. 1398
et saepius), praedium (
AKapSąd III
p. 86,
a. 1502)
scultetiam (
KodMp II
p. 73, a. 1244)
,
viam (noviter:
AGZ XIX
p. 555, a. 1486
et saepius), saepe etiam piscinam (
KodKKr I
p. 197,
a. 1333
et saepius sed sensu diverso infra 1551,2).
Inde
subst.
exstirpatum,,
-i
n.
karczowisko; locus exstirpatus
AKapSąd III
p. 75 (a. 1500) : an Brzoszowo villa in crudo vel e-to possessa sit.Glossae Pol. TPaw IV
p. 244 (a. 1399) : mericam, in qua e-ant arbores vulgariter «karcz (ed. kacz) copa».ArPrawn VIII
p. 88 (a. 1404) : heredes debent e-re wlgariter «copacz» in borra».KsgMaz II
p. 148 (a. 1425) : medium iuger e-re (ed. extripare) alias «wikopacz».AGZ XIII
p. 3 (a. 1436) : tu recepisti agros e-tos alias «praszne».
N. audacius translatum:
poprawiać; melius reddere
KodMp II
p. XLIII (a. 1274) : iustum ... convenit esse racioni, ut ea, que pro remissione peccatorum sunt collata, licet minus legitime et irrationabiliter annotentur, ea studiosius cavendum, ut in utiliora e-ta, quę vigorem optinent, rationabilius confirmentur.
Constr.
a.
abs.
CodSil(M) II p. 132 (a. 1215) : agricole ... e-ndo novalia sua extenderunt.Ita saepius. b . sq. dat. StPPP VIII p. 309
( a. 1389) : mericam sibi e-uit et campum sibi arauit.DokMp I
p. 341 (a. 1406) : laneum ... in silva sibi e-re poterit.Ita saepius. c . sq. de: KodMp IV
p. 147 (a. 1415) : quantumcumque poterit de noualibus e-re.d . sq. in c. abl. , inter ( KsgGrWp II
p. 142, a. 1398 : renovare et e-re gades ... inter hereditates),sub
( PommLw II p. 137, a. 1414 : qui sub muro extra ciuitatem e-ant).e . sq. pro : ArPrawn V
p. 514 (a. 1517) : e-re agros pro prediis.
3.
zniszczyć,
zburzyć; delere, demolire, destruere
ZapSądWp
p. 10 (a. 1400) : abbatissa infra octo dies debet e-re structuram, quae wlgariter vocatur «pogrotky», quod aqua habeat cursum.AGZ XII
p.435 (a. 1458) : aggerem e-asti alias «rosypalesz».
Inde etiam
ingenia i. tormenta bellica supra 1549,32.
B.
transl.
1.
aliquid
usuwać, tępić, niszczyć;
abolere, tollere, perdere, exstinguere,
praec.
errores, haereses sim.; mala, vitia sim.; item morbum (radicitus:
NIC. POL.
p. 44, v. 17).
N.
monetam
wycofać z obiegu; ex usu tollere.
ArPrawn VI
p. 195 (a. 1554) : moneta Swidnicensis proscripta et e-ta de regno.
Constr.
a. sq.
ab. b. sq.
de. c. sq. ex.
2. aliquem
a.
wydzielić ze wspólnoty majątkowej, wyznaczyć dział majątkowy; rei familiaris divisae partem alicui seiungere atque assignare
KsgPozn
p. 233 (a. 1430) : seniorem filium e-re debent cum parte sua cum paratis pecuniis et mater cum duabus filiis debet remanere in omnibus bonis suis hereditariis.AGZ V p. 92
( a. 1437) : eandem viduam potest sibi ulterius e-re alias «wyprawicz».
b.
wypędzić,wyrzucić,usunąć; expellere, eicere, aliqua re privare
AGZ XII
p. 260 (a. 1459) : Sigismundus ... ex commisso regie celsitudinis ... de tenuta Colomie e-tus fuerit.
Ib. VI p. 162 (a. 1472) : si ... ipse dominus Olesky (acc. ) non protegeret aut ipsum de domo eadem ... per quempiam e-ret ... extunc etc.Ita saepius. Glossa Pol.
ib. XIII p. 282 (a. 1449) : si de ... curiis e-retur alias «wyparth», extunc etc.
Constr. ad
a—b: sq.
de ut supra.
II.
1.
odłupać, oderwać; abscindere, avellere
RachWaw
p. 323 (a. 1543) : pro ferro alias «lapathka» pro cera e-nda de lapide.
2.
wykopać;
[(ef)fodere]
KodMp IV
p. 192 (a. 1421) : damus ... sculteto ... piscinas, quotquot elaborare et e-re poterit in fluvio ... et alibi (sed sensu diverso cf. supra 1549,45 ).