- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- B.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
- K.
Zaranie Śląskie XIV p. 50 (a. 1454) : super domini expenses.abl. pl. expensibus:
DokMp I p. 255 (a. 1392) : in expensibus domini.
KsgKaz p. 339 (a. 1395) : VII gr. ... recepit ... pro expensibus versus Czweyen.
Ib. p. 356 (a. 1396) : I sexagenam ... pro expensibus versus Korczin ad regem.]
I.
propr. wydatek, koszt, nakład; impensa, sumptus.
Glossa
Pol.
AGZ XVIII p. 469 (a. 1504) : decem mare. ... pro e-is, alias «za naklad», quas fecit super medicum. Opp. perceptum (LibProm p. XXVI, a. 1415 et saepius).
Dicitur
expensarum gravamen (
AKapSąd III
p. 360, a. 1471)
vel
sumptus (
ArHist XI
p. 118, a. 1568)
.
Constr.
a.
sq.
gen.
,
v.
gr.
honestatis (
SSrSil I
p. 302, a. 1432)
, litis (
StPPP VII
p. 486, a. 1410
et passim;
cf.
Th.
V 2, 1646,41 sqq.).
b.
sq.
in a . abl.
PP III p. 208 (a. 1451) : quoscumque impensos aut e-os in legationibus.Occ. dochód; proventus:
ib. II p. 176 (a. 1453) : sibi e-as in zuppis nostris ... in moneta quattuor marcas, videlicet ad quelibet quattuor tempora per marcam ... donauimus. Iuncturae verbales
α. expensam (-as) vel expensum (-a) ad (circa) aliquid, pro (super) aliqua re (aliquid) facere, ferre; simili sensu agere (
PommUrk V
p. 441, a. 1319)
, contrahere (
KodUJ II
p. 10, a. 1442)
, erogare (
PommQu
p. 3, a. 1359)
et saepius, expendere (
ZabDziej IV 1 ,
p. 33, a. 1549
et saepius), exponere (
ArPrawn VIII
p. 117, a. 1412
et saepius; item aliquid in expensis:
PP V
p. 2, a. 1420)
, (ex)solvere (
KodPol I
p. 19, a. 1207
et saepius),
habere (
KodMp II
p. 167, a. 1287
;
CracImpr
p. 49, a. 1507)
, impendere (
ArPrawn X
p. 122,
a. 1403
; alicui:
AKapSąd II
p. 812, a. 1520)
, incurrere (
PommUrk V
p. 144, a. 1313
et saepius),
percipere (
APozn I
p. 152, a. 1449)
, portare (
LhnUrk II
p. 34, a. 1358)
, praestare (
ArPrawn VII
p. 20, a. 1566)
, solvere (
KodUJ I
p. 50,
a. 1403
, subigere (
TPaw I
p. 40, a. 1503
;
AKap Sąd III
p. 103, a. 1504)
, sumere (i. ferre
IusMet
p. 246, a. 1544)
, sumptuare (
StPPP II
p. 955,
a. 1505).
Opp.
compensare (
AKapSąd III
p. 369,
a. 1476
et saepius), consequi (
ib.
p. 380, a. 1500)
, alicui instaurare et recuperare (
ZabDziej IV 1 ,
p. 19, a. 1547)
, refundere (
PommUrk V
p. 144,
a. 1313
; item expensarum refusio:
AKapSąd III
p. 374, a. 1490,
eodem sensu satisfactio:
DokKKr I
p. 32, a. 1313)
, resarcire (
DŁUG. Hist. III
p. 181
)
, solvere (
PommUrk V
p. 441, a. 1319).
β. aliquem in expensis gravare (
CorpJP III
p. 7, a. 1506)
, in expensas inducere (
StPPP II
p. 795, a. 1473)
,
item expensas ab aliquo exigere (
ZabDziej III
p. 297, a. 1493)
.
Locut. adv.
de (in, sub) alicuius (praec. suis, propriis) expensis (-a) (
KodPol I
p. 19, a. 1207
;
KodWp I
p. 27, saec. XIV in.in
et passim). Simili sensu in (supra, super) alicuius expensas (-am) (
PommUB
p. 580, a. 1307
;
LhnUrk I
p. 122,
a. 1312
et saepius).
II.
1.
środki utrzymania, utrzymanie, wyżywienie; rerum ad usus vitae necessariarum praestatio, victus
HistTart p. 95 : nunciis, quos mittit dux Tartarorum ... dantur gratis e-e ... extraneis tamen nunciis dantur e-e tenues.
PommUrk IV p. 165 (a. 1304) : indulsimus burgensibus ... ut ... possint habere capturam piscium tantum quoad e-as eorundem.
KodWp III p. 183 (a. 1361) : fratribus contulimus ... piscaturam ... ad eorum e-um.Ita saepius. Cf. Th. V 2,1647,7 sqq.
N. vocis explicationem
StPPP XII p. 542 (a. 1528) : regens tenetur dare e-as, hoc est prandium, praelibationem et coenam.
Simili sensu
expensarum auxilium (
AKapSąd III
p. 183, a. 1514)
, subsidium
(
PommUrk II u. 263, a. 1272)
, sustentatio (
DokMp I
p. 270, a. 1396).
Praec. utrzymanie księcia i jego urzędników (jako ciężar prawa książęcego);
iuris feodalis onus, quo subditi principi eiusque magistratibus victum praebere cogebantur
KodMp II p. 100 (a. 1255) : hospitalis bona ... duximus ... absoluere ... ab ... omnibus omnium e-arum principis solutionibus.
Ib. p. 104 (a. 1256) : beneficiarii ... exactiones ... e-as uel iura ... in ... villis non valeant extorquere.
PommUrk VII p. 371 (a. 1320) : ab omnibus exactionibus ... ab e-is qui «pryazd» dicuntur debent esse liberi coloni.
2.
środki żywnościowe, zapasy żywności, żywność; alimenta, victus
KodWp I p. 287 (a. 1253) : hospites cum e-is venalibus ad ipsam civitatem venientes a theloneo et monetha liberos facimus.
PEREGR. fol. m 5b : dominus ... conuiuium instituit, loca praeparavit, in quibus e-e parate sunt, ne ergo e-e perirent, vocavit (ed. -ret) alios (alluditur ad Vlg. Matth. 22,3 sqq. ).Cf. Th. V 2,1647, 35.
Praec. militum commeatus
KodWp II p. 66 (a. 1292) : currum ... unum sine e-is ad expedicionem cum duobus equis ... mittere.
ChrMP p. 575(= 103 K.): dux Pomoraniae ... collecto exercitu e-as deduxit in Nakel.Ita saepius. Ad 1—2: glossa Pol.
GLb p. 38 : e-ae «strava».
Iuxta posita
victus (
KodUJ IV
p. 69,
a. 1517
et saepius), victualia (
DŁUG. Hist. III
p. 296
)
, mensa (id. LibBen I p. 204;
ib.
p. 216
)
.
Iuncturae verbales
α. expensam (-as) alicui, pro (aliquo) (ad)ministrare (
KodMp II
p. 229, a. 1313
;
RachJag
p. 5, a. 1389
;
KsgŁawKr
p. 260, a. 1394
et saepius), credere (
ARect I
p. 366, a. 1494)
, dare (
HistTart
p. 95
et saepius;
N. glossam Pol.
AGZ XV p. 565, a. 1499 : Stanislao debet dare e-am alias «vyrzo/dzycz go»),praebere ( DŁUG. Hist. III p. 296 ), procurare ( Lites I p. 23, a. 1320) , providere ( Tom. III p. 285, a. 1514) .
Simili sensu
aliquem expensis fovere (
APozn II
p. 69, a. 1478)
, providere (
AKapSąd III
p. 138,
a. 1509)
, tractare (
ArHist VI
p. 183, a. 1463)
, procurare (
DokMp I
p. 133, a. 1363
et saepius; etiam in expensis
ib.
p. 51, a. 1338)
, in expensis tenere (
HistTart
p. 95
et saepius), item alicui de (in) expensis providere (
KodMp II
p. 229, a. 1313
;
ArPrawn V
p. 467, saec. XV ex.ex).
β. expensas habere (
PEREGR. fol. m IIIb
et saepius; apud aliquem:
ARect I
p. 16, a. 1469)
, ducere (
DŁUG. Hist. III
p. 265
)
, percipere (
ZabDziej I
p. 35,
a. 1483)
, sibi procurare (
ArLit I
p. 4, a. 1421)
, quaerere et ordinare (
KodUJ IV
p. 69, a. 1517
;
ib.
p. 78, a. 1519)
, tenere (
ArLit I
p. 3, a. 1421)
,
item comedere (
StPPP II
p. 731, a. 1467
et saepius), consumere (
KsgKaz
p. 198, a. 1387).
Item
in expensis manere (cum aliquo:
PommUrk III
p. 263, a. 1296),
quin etiam iacere (
AGZ XIII
p. 52, a. 1437)
.
3.
sg. spiżarnia; cella penaria
Ztschr. II p. 236 (a. 1491) : mensatori pro ianua in e-a.
Ib. infra: pro sera ad e-am.
RachWaw p. 124 (a. 1529) : in turri ... ubi erat e-a magnae procurationis.
III.
wyposażenie w ogóle; apparatus in universum
CodVit p. 909 (a. 1430) : rex ... contra Cruciferos cum e-is et inpensis processit.Cf. Th. V 2,1647,46 sq.