- Dc.
- B.
KsgZPozn p. 343 (a. 1404) : obstaculumdebet ... eisdem exbrigere.
                
                  
                     RotKość 
                     p. 210 (a. 1413)   
                  : 
                  cumulos obligati erunt ... exbrigere (ed.  exbigere) ...
                     
                        
                        
                      a qualibet persona impediente.]
               
            
             iur. 
             t.t. 
            
               I. 
               sensu strictiore: zabezpieczyć, uwolnić nabywcę rzeczy od pretensji osób trzecich, rei alienatae emptorem a cuiusvis vindiciis tueri, defendere, liberare] 
               
            
                  1. 
                  homines 
                  
               KodWp II p. 338 (a. 1318) : pronunciamus eos spontanee et voluntarie ab omni impedimento e-re, si per amicos nostros vel cognatos impeterentur pro hereditate ... dicta.
Ib. III p. 42 (a. 1355) : sculteciam ... vendidimus ... promittimus eciam scultetos ... sicut iuris est, infra tres annos a data presencium e-re ab omni impedimento; si non possumus e-re, extunc ipsorum pecunias promittimus ad solvendum.
Ib. p. 720 (a. 1399) : Tomko ... partem suam ... nobili ... Alberto et Katherine ... obligavit ... promisitque coram nobis capitaneo ... Albertum et Katharinam a quorumlibet impeticionibus seu impedimentis in obligacione predicta intercedere et e-re; quod si non fecerit, extunc quodcunque dampnum Albertus et Katharina ... perceperint ... eius erit.Ita vulgo usque ad saec. XV ex.
                        N.  
                      
                                                
                  
                     
                     
                        refl.  
                        bronić się;  se defendere 
                     
                                            KodWp III p. 22 (a. 1352) : cum aliquis ... forma iuris non precedente inpignoratus fuerit, extunc ... se studeat e-re, ut per hoc ... stultorum audacia refrenetur.Glossae Pol.
KsgCzer p. 264 (a. 1422) : ego super te querulor ... quia pro te ... suam hereditatem ... «zastawil» et tu me non e-asti vulgariter «nye wyprawił» ad istum locum.
APozn I p. 87 (a. 1441) : promisit solvere ... pecuniam et e-re alias «wyczlicz» predictum ... et ipsum intercedere.
Ib. p. 298 (a. 1459) : de pluribus censibus ... super eadem domo ... ipsum Tomam ... e-re alias «wyczlicz» promiserunt a data resignacionis per unum annum sub vadio centum marcarum.Cf. etiam infra 1304,37).
                        Syn.  et iuxta posita 
                                                
                  
                      absolvere, liberare ( 
                        
                           BiblMuz I 2, 
                           p. 186, a. 1402
                         
                      ; 
                        
                            KodWp V 
                           p. 47, 
                            a. 1404) 
                      , liberum et pacifice in possessione dimittere ( 
                        
                           KsgZPozn 
                           p. 207, a. 1403) 
                      , evincere (( 
                        
                           APozn 
                           
                           p. 356, a. 1463
                         
                      ; 
                        
                            AKapSąd II 
                           p. 272, a. 1473) 
                      ;, expedire ( 
                        
                           KodWp III 
                           p. 574, a. 1386
                         
                      ; 
                        
                            PP III 
                           
                           p. 200, a. 1450) 
                      , intercedere, intercedendo exbrigare (, 
                            infra 1304,5 et  
                         
                      
                     
                        
                           DokMp IV 
                           p. 284, 
                            a. 1395) 
                      , indemnem reddere ( 
                        
                           AKapSąd II 
                           p. 272, 
                            a. 1473) 
                      , relevare ( 
                        
                           DokMp IV 
                           p. 284, a. 1395) 
                      . 
                     Adduntur
                      adv. 
                      vel
                      locut. 
                      adv.  plenarie ( 
                        
                           StPPP VI 
                           p. 6, a. 1408) 
                      , modo iuris et consuetudinis ( 
                        
                           KodWp V 
                           p. 47, a. 1404) 
                      , ex toto, omnino et in totum (infra 1304,5.8), sub poena, vadio 
                     ( 
                           et  
                         
                      
                     
                        
                           APozn I 
                           p. 323, a. 1461) 
                      . 
                  
                                            
                        Constr. 
                      
                                                
                     
                      
                     
                                            
               
                        a.  
                        
                           sq. 
                            ab  
                        
                        
                           et vulgo.  
                         
                     
                     
                        b.  
                        
                           sq. 
                            ad 
                           
                            
                              
                                  
                               
                           
                        
                     
                     
                        c.  
                        
                           sq. 
                           de:
                        
                     KsgŁawKr p. 111 (a. 1374) : de huiusmodi occupationibus iudicialibus ... Judeus eum deberet e-re.
KsgZPozn p. 286 (a. 1403) : e-re Johannem ... de tercia parte villae ... a quolibet homine.Ita saepius.
                        d.  
                        
                           sq. 
                           pro:
                        
                  ArSang II p. 53 (a. 1372) : promittimus ... domino Johanni pro omni dampno et impedimento ... racione obligacionis nostre ... ex toto e-re ipsum ... intercedendo.
KodWp III p. 574 (a. 1386) : ipsos tenebimur pro huiusmodi inpedimentis aut molestiis omnino et in totum expedire et e-re.
KsgZPozn p. 151 (a. 1401) : pro graniciis debent ipsos e-re, si eis fiat iniuria.
APozn I p. 323 (a. 1461) : maritum suum ... pro omnibus censibus per eum obligatis ... a quocumque intercedere debet et e-re.Ita saepissime.
                  2.  
                  res 
                  
            CodSil IV p. 137 (a. 1296) : nos ... fratribus ... hospitalis in Wratizlavia omnem piscaturam ... in fluvio ... vendidimus ... promittimus insuper ... prefatis fratribus predictam piscaturam apud Simonem, filium nostrum ... e-re, si ipsum dictam piscaturam impetere contigerit, et liberam facere eandem.
KsgHenr p. 118 : promittens ... quod contra predictam uendicionem ... non ueniat ... et quod prefata bona warentisabit et liberabit seu e-bit prefatis fratribus ad usus et consuetudines patrie contra omnes bona eadem inpetentes.
KsgZPozn p. 281 (a. 1403) : eandem hereditatem promittimus sine dolo tutam eidem Przeczslao facere et a quolibet homine e-re in trium annorum spacio secundum ius terrestre.Ita vulgo usque ad saec. XV ex. Occ. załagodzić,załatwić; expedire
KsgHenr p. 85 : Chesseborius... uendidit... V mansos ... conuentui ... et promisit, quod si aliqua inpeticio insurgeret domui pro seruicio ducali predictorum ... mansorum ... hanc inpeticionem ipse sine dampno conuentus e-ret laboribus propriis et expensis.Glossae Pol.
KsgGrWp II p. 227 (a. 1394) : hunc censum e-re wlgariter «wyczlicz».
Ib. I p. 231 (a. 1396) : heres ... debet partem hereditatis ... nobili domine ... e-re wlgariter «wiclicz» a data presencium per sex septimanas.
KodWp V p. 192 (a. 1411) : fideiubemus ... abbati hereditatem ... e-re, expagare, expedire, quod wlgariter «wyczlycz» dicitur, per tres annos ... ab omnibus hominibus.
KsgCzer p. 228 (a. 1420) : tenetur idem ... hereditatem e-re alias «vipravicz» infra duas ebdomadas sub pena L.
KodWp V p. 627 (a. 1440) : villam e-re alias «wywarowacz» et expedire alias «czlicz».
StPPP XI p. 688 (a. 1460) : compromiserunt ... sculteciam ... a quolibet homine impediente e-re alias «wywarowacz» ipsi Alberto.
APozn I p. 409 (a. 1467) : Iohannes ... sub omnibus bonis suis ... submisit se intercedere et e-re alias «zastepycz, wyczlycz y wywarowacz» propinquitatem ville ... a quolibet homine ipsum impediente.
Ib. supra promiserunt e-re alias «wiczlicz» maccellum carnium ab eis comparatum ...ad unius anni decursum a quolibet censu ... Georgio.
StPPP VII p. 6 (a. 1497) : mansum ... debet... expedire et e-re, alias«wyczlycz y wywarovvacz» a quolibet homine ... nobilem Nicolaum ... impediente ... ad tres annos iuxta terrae consuetudinem.Cf. etiam
                        Syn.  et iuxta posita 
                                                
                  
                      expagare (, 
                            
                              
                            
                         
                     (liberum) expedire (supra 1304,42
                        ; 
                             
                         ; 
                     
                        
                           APozn 11 
                           p. 203, 
                           a. 1488  
                      
                     et saepius), intercedere ( 
                        
                           KodKKr II 
                           p. 52, 
                            a. 1373 
                      ; 
                        
                            APozn I 
                           p. 409, a. 1467) 
                      , liberare, liberum (tutum) facere ( 
                     
                        23. 27 et saepius 
                      ), libertare ( 
                        
                           APozn II 
                           p. 60, a. 1477) 
                      , warentisare ( 
                     
                        ).Adduntur adv. vel locut. adv. 
                       finaliter ( 
                        
                           PommUrk V 
                           p. 209, a. 1315) 
                      , totaliter, in toto vel in parte ( 
                        
                           KsgHenr 
                           p. 119
                           
                         
                      ; 
                        
                            KodWp III 
                           p. 358, 
                            a. 1370 
                      ;; 
                        
                            KodKKr II 
                           p. 52, a. 1373
                         
                      ; 
                        
                            KodWp III 
                           
                           p. 574, a. 1386) 
                      , ad usus et consuetudines patriae 
                     ( 
                           ), 
                         
                      (iuxta) secundum terrae consuetudinem ( 
                        
                           KsgHenr 
                           p. 119
                           
                         
                      ; 
                        
                            KodWp V 
                           p.478, a. 1429
                         
                      ;;  
                     
                        
                           StPPP VII 
                           p. 6, a. 1497) 
                      , secundum ius civitatis ( 
                        
                           KsgŁawKr 
                           p. 15, a. 1367
                         
                      ; terrestre: 
                        
                            KsgZPozn 
                           
                           p. 281, a. 1403) 
                      , sub poena ( 
                           et  
                            
                         
                      
                     
                        
                           KodWp V 
                           p. 493, a. 1429) 
                      . 
                  
                                            
                        Constr. : indicatur cui? sq.  dat. supra 1304,17 
                        
                      
                                                
                     
                     
                                            
               
                        a.  
                        
                           sq. 
                            ab 
                           
                            
                              
                                 et  
                               
                           
                        
                        
                     KsgŁawKr p. 15 (a. 1367) : domum... promiserunt ab omni arrestacione e-ndum secundum ius civitatis.
KodKrak p.85 (a. 1389) : hereditatem ... a predictis impedimentis, questionibus et arrestacionibus (ed. restancionibus) liberare et e-re.Ita vulgo.
                        b.  
                        
                           sq. 
                            apud 
                            
                              
                                 
                                    
                                  
                               
                           
                        
                     
                     
                        c.  
                        
                           sq. 
                            contra 
                            
                              
                                 
                                    
                                  
                               
                           
                        
                     
                  
               II.  
               sensu latiore 
               
         
                  A. 
                   homines 
                  
               
                     1.  
                     oswobodzić,zwolnić (od obowiązku, kary,opłaty itp.); liberare,levare, liberum vel immunem reddere
                     
                  StPPP VIII p. 486 (a. 1398) : Nicolaus ... Rosslaum ... fideiubendo pro pueris de debito Iudeorum apud Hosmanum ... astrinxit se liberare et de fideiussoribus e-re.
APozn I p. 298 (a. 1459) : si iterum plures census super dicta domo ... exorti fuerint, de hysdem dicti Iohannes ... et Dorothea ... Tomam e-re et evincere ... promiserunt.Ita saepius.
                           Praec. 
                         
                                                    
                     
                        
                         poręczyciela od zobowiązań wynikających z poręki;  fideiussorem a sponsione 
                        
                                                KsgZPozn p. 152 (a. 1401) : Wincencius ... iusto et vero iudicio aquisivit super Adam ... quod debet ipsum e-re de caucione fideiussoria a Symone.
ArPrawn VIII p. 126 (a. 1415) : idem ... sibi satisfecit pro fideiussoria XII marcarum pro Stanislao ... et ... recognouit eidem Stanislao ... quod ipsum de fideiussoria predicta e-uit.
AKapSąd I p. 357 (a. 1436) : M florenos promittimus ... dominis ... solvere ... et eosdem fideiussores e-re.Ita vulgo usque ad saec. XV ex.
                           Syn. 
                         
                                                    
                     
                         liberare ( 
                           
                              KsgZPozn 
                              
                              p. 163, a. 1402
                            
                         ; 
                           
                               APozn I 
                              p. 1, a. 1434
                            
                         ; 
                           
                               ib. 
                              p. 317, 
                              a. 1460).  
                         ;
                                                
                           Constr. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           a.  
                           
                              sq. 
                              ab:
                           
                        StPPP II p. 220 (a. 1417) : pallatinus ... promisit ... ipsum a predicta fideiussoria e-re.
KsgRachKr II p. 201 (a. 1475) : quos fideiussores ...promisit ...Nicolaus ... ab huiusmodi fideiussoria e-re sub obligatione domus sue (cf. supra 1305,51 ).
                           b.  
                           
                              sq. 
                               de 
                               
                           
                           
                              et vulgo. 
                             
                        
                        
                           c.  
                           
                              sq. 
                               ex:
                           
                        StPPP X p. 64 (saec. XV in.) : si ... dictum B. ex ... caucione fideiussorie e-re non curavero ... extunc etc.
                           d.  
                           
                              sq. 
                               pro:
                           
                     APozn I p. 202 (a. 1454) : Johannes ... obligavit se e-re ... fideiussores suos pro ... solucione sexaginta ... marcarum erga ... succamerarium et ... pro omnibus dampnis ... racione dicte solucionis.
                                 N. 
                               
                                                                
                              
                               
                              
                                                            
                        
                                 α.  
                                 
                                    refl.  uwolnić się, wywiązać ze zobowiązań;  
                                    debita solvere,exsequi 
                                 
                              OrtWp p. 49 (saec. XVI) : in quo ego eum (i. me ) obligavi et proposui, de illo ego eum (i. me ) e-vi et exemi.
                                 β. 
                                  innocentiam 
                                  
                                 uwolnić (się), oczyścić z zarzutów, usprawiedliwić;  
                                    (se) excusare, purgare 
                                 
                           StPPP I p. 270 (a. 1377) : si quis ... suam infamiam et innocentiam expurgare et e-re non curaverit, extunc juxta suum delictum ... debebit sustinere.Cf. Wierzb. p. 170 et EXBRIGATIO I 4.
                     2. 
                      mulierem de bonis (paternis et maternis) 
                      
                     wyposażyć, dać posag (lub wiano);  dotem (vel dotalicia dona super dotem) dare
                     
               AGZ XI p. 85 (a. 1434) : sororem ... Elizabeth, cum marito danda fuerit ... fratres ... de bonis ipsorum exdare et e-re debent et edotare.
Ib. XVIII p. 381 (a. 1498) : Martinus est obligatus sororem ... Katherinam e-re alias «wyposzaszycz», prout alie sorores sunt e-te de dictis bonis.
Ib.XVII p. 363 (a. 1499) : tu sibi sorori sicut non exdotate alias «nye vyposzazone» nec e-te alias «nye vipraviony» de bonis paternis et maternis... non vis dare ... partem eorundem ... ad eam ... spectantem.
                           N.  
                         
                                                    
                  
                        
                        
                           refl.  zrzec się prawa dziedziczenia;  
                           hereditatis iure decedere 
                        
                                                AGZ XVIII p. 300 (a. 1491) : debet statuere ad ius suam uxorem ... quod ipsa debet se e-re alias «wyrzecz ssye» de bonis paternalibus et maternalibus ... fratribus suis germanis ... ad proximos terminos.
                  B.  
                  res 
                  
            
                     1.  
                     wykupić, odkupić, przez spłatę zapewnić sobie wyłączne prawo własności;  aliquid redimere, pecunia data sui tantummodo iuris facere 
                     
                     
                  DyplMog p. 47 (a. 1334) : scolthetus ... hereditates ... per ipsum obligatas ... studebit redimere et e-re.
ZapSądWp p. 64 (a. 1401) : fideiubui pro triginta marcis racione dotalicij ... et exhereditaui ipsam wlgariter «wyposszaszil» et paratus sum porcionem hereditatis mee e-re et exemere.Ita saepius.
DokSZKr p. 28 (saec. XV) : Paszko villam Ribitwi a nobis voluit racione propinquitatis e-re, qui in solucione deficiens villam compulsus dimisit.
                     2.  
                     wydać, zwrócić, przekazać;  reddere, exhibere 
                     
                     
                  StPPP VIII p. 488 (a. 1398) : Nicolaus ... cum Jaschone ... terminum peremptorium ... pro debito Judeorum, qui Jasco debet e-re sigillum ipsius Nicolai ad terminos eosdem.
PP III p. 201 (a. 1450) : debet ciphum ... argenteum ... sutori ... quem debet sibi e-re wlgariter «wyprawitzi» infra hoc tempus.
APozn I p. 173 (a. 1451) : compromisit omnes litteras censuales e-re seu expedire.Ita saepius. Cf. EXBRIGATIO I 2.
                     3.  
                     ściągać, pobierać;  exigere
                     
               KodWp III p. 167 (a. 1360) : eosdem redditus et proventus scultetus noster ... et successores ... ab incolis dicte ville ... exigere, e-re et extorquere ... tenebuntur.Cf. EXBRIGATIO I 3.