Ogólne
Pełne hasło
Więcej

EPISCOPUS

Gramatyka
  • Formyepiscopus
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -i
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I. curator, custos, tutor, patronus.
  • II.
    • 1. eccl. princeps sacerdotum, praesul, pontifex (praec. administrandae dioecesi praefectus).
      • a.
      • b.
      • c.
      • d.
      • a.
      • b. gen.
        • α.
        • β.
        • γ. explic.
      • c.
      • d.
    • 2. + Ruthen(ic)us, ritus Graeci episcopus ritus orthodoxi
    • 3. + Iudaeorum (Iudaeus) communitatis Iudaeorum sacerdos maior

Pełne hasło

EPISCOPUS, -i m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
  • K.
I. sensu latiore: ten kto się kimś (czymś) opiekuje, opiekun, stróż; curator, custos, tutor, patronus.
N. glossam Pol.
RFil XXV p. 147 (saec. XV ex.) : e-um «opyekadlnyka» animarum (Vlg. 1 Pet. 2, 25 ).
Cf. Słownik Staropolski s. v. opiekadlnik.
II. sensu strictiore
1. eccl. t. t. biskup,zwł. biskup ordynariusz; princeps sacerdotum, praesul, pontifex (praec. administrandae dioecesi praefectus).
Distinguitur
a. dioecesanus ( StSyn IV p. 67 ) , (ordinarius) loci (-orum) ( GALL p. 159, 3 ; ArSang II p. 105, a. 1401 ;; StSyn IV p. 54 et 56 ; KodMp IV p. 305, a. 1435) ;, ordinatus ( VAdAnt p. 33, 8) ; opp. designatus et electus ( CorpJP III p. 627, a. 1521).
b. comprovincialis (comprovincionalis supra II 780, 28 sqq. ) ; item ;proprius ( StSyn IV p. 42 ) , vicinus ( ib. p. 117 ).
c. suffraganeus ( ArSang II p. 104, a. 1401 ; KodMp IV p. 232, a. 1426).
d. urbis (de papa VAdAnt p. 80, 44) . Adduntur
a. adi. nominis territorii, urbis, ecclesiae, v. gr. Cracoviensis, Chelmensis, Cuiaviensis, Plocensis, Posnaniensis sim.
b. gen.
α. nominis territorii (v. gr. Cuiaviae, Lithuaniae, Livoniae, Russiae).
β. gentis (v. gr. Bohemorum, Pomeranorum).
γ. explic. (v. gr. ecclesiae Lubucensis, Plocensis, Premisliensis, item catholicae).
c. prp. , v. gr. ex Livonia ( Tom. XV p. 659, a. 1533) , ex Lithuania et Russia ( ArPrawn I p. 464, a. 1561).
d. variae appositiones, v. gr. (reverendus) dominus ( KodKKr I p. 10, a. 1206 ; KsgŁawKr p. 6, a. 1366 ; APozn I p. 121, a. 1446 et saepius), ), reverendissimus (dominus: AKapSąd III p. 265, a. 1499 ; StPPP IX p. 259, a. 1546 et saepius), reverendissimus in Christo pater (et) dominus ( APozn II p. 17, a. 1472 ; ib. p. 177, a. 1487) , Dei gratia ( DokKujMaz p. 157, a. 1250 et vulgo), (Dei et) apostolicae sedis providentia ( KsgŁawKr p. 221, a. 1393 ; ArSang II p. 104, a. 1401) , divina et apostolicae sedis providentia ( ib. ), divina miseratione ( DokMp IV p. 5, a. 1224 ; ArSang II p. 1, a. 1284) .
2. Ruthen(ic)us, ritus Graeci władyka, biskup obrządku prawosławnego; episcopus ritus orthodoxi
AGZ VII p. 65 (a. 1424) : in causa honorabilis domini Ilia, Ruthenici e-i alias wladice Premisliensis.
HumRef p. 30 (a. 1443) : universis ecclesiis earumque e-is seu wladicis, praelatis ... ritus Graeci Ruthenorum.
Tom. VII p. 184 (a. 1525) : e-i Rutheni, qui wladice dicuntur ... solvant etiam quemadmodum et alii.
3. Iudaeorum (Iudaeus) zwierzchnik wyznaniowej gminy żydowskiej; communitatis Iudaeorum sacerdos maior
PrzywKr p. 9 (a. 1370) : Lewkonem Judeum ... necnon Casym eius e-um aut alium Judeum, quem ipsi in e-um ... duxerint acceptandum.
KsgŁawKr p. 102 (a. 1373) : recognovit se Smoil Judeorum e-o in XXI marcis ... obligari.
PrPol p. 56 (a. 1389) : e-us Judeorum astitit terminum peremptorium.
Ita saepius..Cf. Th. V 2, 676, 73 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)