- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- A.
- N.
KodKKr II p. 133, a. 1389: ne cum lapsu temporis simul elabentur.inf. perf. act. elabisse: MPH I p. 259 (Thietmar): archiepiscopum sic elabisse conqueruntur.]
I.
intrans.
A.
propr.
1.
wymknąć się, wyślizgnąć, uciec; effugere, abire, evadere
a.
de hominibus. Additur fuga (
KADŁUB.
p. 111
;
CodEp III
p. 73, a. 1455
;et saepius).
N. imaginem
SSrSilI p. 8 (a. 1454) : victa ... racionibus mens humana ... capitur, utque natura instituta est, altera facile trahitur, altera e-itur.Occ. in certamine: chronić się, bronić; se tueri, defendere
Inst. p. 135 : puer regiusdiscat hastis congredi ... discat gladio non tam uulnus infligere, quam elabi.
b.
de bestiis. Additur lubriciter (
MARTIN. OP. Chr.
p. 201
).
2.
de rebus: wypadać, wypływać, wylewać się; excidere,effluere,
praec.
α.
deaqua.
β.
de oculis (penitus:
PEREGR. fol. B IIb
;
; ex orbibus:
DŁUG. Hist. III
p. 311
).
γ.
de capillis (de capite:
VHedv
p. 588
).
Constr. 1-2:
a.
abs.
b.
quaeritur quo?ad.
c.
quaeritur unde?
α.
abl.
v.
gr.
custodia; corporibus
(in imag.)
JAC. PAR. I p. 221 : multi impulsu ... libidinum ... quasi corporibus e-psi circa terram ipsam volutantur.
β. de.
d.
quaeritur ubi? per.
B.
transl.
1.
(de hominibus)
uciekać przed czymś,unikać czegoś; fugere,vitare aliquid
CALLIM. Rhet. p. 27 : semper ... ab eo, quod obest, ad id, quod prosit, e-emur.
2.
de rebus
a.
wypaść, wymknąć się, umknąć;
excidere, abire.
Praec.
α. e memoria sim. et
abs.
Eodem sensu memoriae (dat.
),a memoria; item
a recordatione humana (
KodPol I
p. 65, a. 1252)
, in oblivionem (
PommUB
p. 151, a. 1258)
, in oblivionis scrupulum (
ib.
p. 382, a. 1287
;
DokPł
p. 45, a. 1312).
;
N.
praeterire elabendo :
KodWp I p. 515 (a. 1381) : que aguntur in tempore ... cursu temporis preterierint e-ndo.
Additur vulgo
(cum) cursu (fluxu, lapsu, praetextu) temporis (
KodMp II
p.34, a. 1227
;
ib.
p. 54, a. 1234
;
ib.
p. 124, a. 1264
;
KodWp III
p. 515, a. 1381
;et saepius), item per (de)cursum (fluxum) (
PommUB
p. 382, a. 1287
;
Somm.
p. 857, a. 1292)
, corruptionem temporis (
KodMp I
p. 47, a. 1255)
, ex commutatione temporum (
PommUB
p. 151,
a. 1258)
, temporis effluente articulo (
KodPol I
p. 125, a. 1288).
β.
de verbis (semel
saec.
XVI).
γ.
de occasione (
Tom. XII
p. 342, a. 1530)
, scientia (
MARTIN. OP. Serm.
p. 50
nlb.
), victoria (alicui:
CRIC.
in
Tom. VII
p. 44, a. 1524)
.
a.
de tempore vel eis,quae in tempore fiunt:
przebiegać, upływać, mijać,kończyć się; decurrere, effluere, praeterire, compleri,
dicitur
v.
gr.
α.
de
diebus, annis sim. (
N. de
annis libertatis:
KodWp I
p. 204, a. 1243
; item liberalibus
ib. III
p. 255,
a. 1364,
sed saepius
abs.
de libertate:
KodMp II
p. 88, a. 1253
:
DokImbr
p. 94, a. 1275
; syn.
evolvi:
DokMp I
p. 35, a. 1326)
, de tempore
(
N.
tempore elabente
z upływem czasu; lapsu temporis
KodWp III p. 354, a. 1370 : que aguntur in tempore simul e-nte tempore omnia collabuntur),vita, aetate (in locut. post elapsam aetatem (elapsa aetate) annorum po osiągnięciu pełnoletności; postquam pubertatem attigerit
StPPP II p. 461, a. 1440 : e-psa vero eadem etate annorum ipsius Petri pueri... Philippus... bona hereditaria... puero condescendere oportebit.
Ib. p. 653, a. 1459 : Petro ad colloquium proximum, quod celebrabitur post e-psam etatem dicti Petri filij senioris),de festo alicuius sancti ( RachJag p. 200, a. 1394 ; PomnLw II p. 2, a. 1404 ;et saepius.
Item per meton. de ipso
sancto
PP III
p. 102, a. 1443
;
AGZ XIV
p.26, a. 1470).
β.
de
termino
iudiciali(
AKap Sąd II
p. 26, a. 1417
:
Jarandus ... ad terminum statutum et e-psum ... venire non potuit.
Glossae Pol.
AGZ XIII p. 410, a. 1463 : te citat ad e-psum terminum alias «kv przipelszlemu rokowi»videlicet ad prelucra.
Ib. XV p. 447 (a. 1467) : qui vos citat ad tercium terminun iuxta primam citationem racione termini e-psi alias «dla przepelzlego roku».
Ib. XIX p. 401, a. 1491 : sibi in actis terrestribus terminus est e-psus alias «przepelznąl».).Cf. PERELABOR PERVOLVO PROLABOR.
Item de
dilationibus
terminorum
(
ZabDziej III
p. 307, a. 1494)
, iudiciis (
ArPrawn X
p. 371, a. 1412)
, praescriptione iuris (
StPPP I
p. 226, a 1523).
Quin immo de
condemnatione
AGZ XIII p. 410 (a. 1463) : qui te concitat ad audiendum et videndum contra te fieri sententiam iuxta condempnacionem e-psam, prout in libro continetur.
γ.
de demissione piscinae (
AGZ XII
p. 328, a. 1469
;
ib. XVIII
p. 352, a. 1494)
;,
de expeditione (
RH IX
p. 113, a. 1459).
N. constr. sq.
in
c.
abl.
CodVit p. 652 (a. 1424) : quando ... Bohemi dicunt de obsidibus, magnum tempus e-retur in eligendo huiusmodi obsides.
II.
trans.
iur.
t. t. stracić prawo do czegoś, utracić coś; ius ad aliquid amittere, perdere aliquid
ArPrawn X p. 146 (a. 1404) : Laurentius ... promisit Jaszconi ... 15 sc(otos) ad 14 dies solvere ... quod si non solverit, prout se astrinxit, extunc predictas pecunias e-psus est (cf. infra extunc pecunias prius solutas amittet).
Item vergit ad sensum intrans.
przepaść; pessum ire
PP III p. 46 (a. 1435) : quod si pecuniam mutuo acceptam non exsolueret, extunc domus sine omni dilacione et sine omni vadio e-psus (sic ) est.
Ib. p. 104 (a. 1443) : quod si non exsolueret easdem X sexagenas, extunc domus e-sa erit seu deperdetur.
Inde:
podlegać karze zapłacenia jakiejś kwoty pieniężnej; multa puniri
PP III p. 1 (a. 1427) : si ... non exsolueret eandem pecuniam ad terminum prefixum ... e-itur idem Iohannes tot dampnum, quod capitalis pecunia constaret.
Ib. p. 5 (a. 1427) : quod si non exsolueret ½ sexagenam, extunc idem Stanislaus e-psus fiet aliam 1/2 sexagenam et magnam penam.
Ib. p. 10 (a. 1428) : si non daret idem Mathias ... eadem robora ... idem Mathias ... e-itur ... quinquaginta sexagenas.
Ib. p. 15 (a. 1429) : si non exsolueret, extunc e-itur penam.Cf. LABOR.