- F.
- Th.
- Bl.
- A.
I.
1.
wynosić, wywozić, zabierać skądś; auferre, exportare, educere.
Constr. sq.
ex. Occ.
α. pedem
wychodzić; exire (saec. XVI).
β.
funus (aliquem)
grzebać, pochować; sepeliendi causa exportare (saec. XVI).
2.
a.
wydawać na świat,rodzić;
ferre, edere, gignere (saec. XVI).
b.
ustanowić, stworzyć; constituere, creare.
c.
se ex aliqua re
pochodzić; originem ducere (saec. XV).
d.
wydawać głos, mówić, wypowiadać, opowiadać; vocem edere, dicere, loqui, narrare.
N. constr.
a.
sq.
acc.
c.
inf.
DŁUG. Hist. III p. 118 : nuntiis ... id negotio suo nociturum e-ntibus etc.b. sq. ultra :
DŁUG. Hist. IV p. 437 : magnus illico ... pavor singulorum, qui haec audierant, omnia ultra verum e-ntium, coortus est.Occ.
α.
przytaczać; afferre, laudare (saec. XV ex. ).
N. sq.
per :
CALLIM. Rhet. p. 55 : e-untur etiam similitudines per negationem.Cf. ib. p. 37 .
β.
locut.
ora wypowiadać swoje zdanie;
i. q. sententiam, opinionem suam
ROYZ. I p. 23, v. 45 : adiecere preces suaque e-lit ora senatus, audiret voces regia virgo suas.
3.
wydać, ogłosić; litteris edere, proferre.
Occ.
α.
(res secretas, arcana) wyciągać, wydobywać na jaw; divulgare, palam facere.
N. constr. sq.
extra:
AKap p. 66 (a. 1542) : ut ... secreta capituli custodiret et non propalaret nec extra capitulum e-ret et proderet.
β.
locut. rursum ponownie wydobyć, przypomnieć; aliquid in memoriam reducere
DŁUG. Hist. IV p. 369 : periculosum malum dudum illi ante annos viginti ingestum ... rursum e-re ... coepit.
II.
A.
propr. podnosić do góry; ferre in altum, tollere, elevare, erigere.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
erga:
ArLit I p. 113 (a. 1534) : si quispiam erga alterum gladium e-erit.Occ. meton.
α. caput tyle co: stać
się głośnym; fere i. q. clarum fieri (saec. XII).
β. aliquem podżegać, podburzać; incitare
Tom. X p. 422 (a. 1528) : alioquin absentia nostra invidos ac inimicos contra nos animare et e-re posset.
B.
transl.
1.
in bonam partem
a.
wywyższać;
wynosić, wsławiać, podnosić znaczenie; extollere, in statum vel condicionem sublimem adducere.
Constr.
α.
abs.
β.
sq.
abl. , v. gr. dignitate, honoribus, magistratu, nobilitate.
γ.
sq.
in
c.
acc.
, v. gr. in latiorem amplitudinem, in tantum altitudinis.
ζ.
sq.
inter.
ε.
sq.
sub
c. acc.
IANIC. p. 140, v. 10 : qui se virtute sub auras e-lit.
b.
chwalić, sławić; celebrare, laudare.
Constr.
α.
abs.
β.
sq.
gen.
DŁUG. Hist. I p. 428 : excelsi illum apud Deum coram universis e-ntes meriti.
γ.
sq.
abl. , v. gr. celebritate, laudibus, praeconiis.
δ.
sq.
de:
AKapSąd III p. 266 (a. 1499) : hereticum ... laudasse et de virtutibus, vita, moribus, scientia et fide commendasse et e-sse.
ε.
sq.
in
acc.
,
v.
gr. in sublime.
ξ.
sq.
adv.
,
v.
gr. caelotenus.
c.
donariis aliquem, donaria alicui
obdarować; donare
KADŁUB. p. 170 : iniurator ... principalibus ... donariis e-tur.
JANKO p. 638 : Karolus ... Sbisconi praeposito et Spitconi castellano ... donaria multa e-lit.
Eodem sensu
donatione (
DŁUG. Hist. II
p. 225
)
, donis (
GŁOG. Phys. fol. A 2a).
d.
napełnić; afficere, v.
gr.
gratulamine, laetitia.
Item
se in laetitiam (
DANT.
in
Tom. VII
p. 192, a. 1525).
e.
locut.
incrementis
pomnażać; amplificare
*JacStr p. 95 : qui ... bona ecclesiarum ipsarum non solum gubernent utiliter, sed etiam multimodis e-ant incrementis.Et saepissime in eadem fere locut. usque ad saec. XVI. Simili sensu
DŁUG. Hist. IV p. 579 : illo turpi ... foenore suas fortunas et supellectilem ... e-erant et auverant.
2.
in malam partem: wzbić w pychę;
refl. et pass. : popaść w pychę, wynosić się, chełpić; insolentem, inflatum reddere, refl. et
pass.: superbire, gloriari.
Constr.
a.
abs.
b.
sq.
dat.
GŁOG. Phys. fol. b 4b : hominem, qui ... sua facta extollit, alios deturpat seque omnibus e-rt.c. sq. abl. instr. d. sq. contra :
AConst p. 35 (a. 1247) : ita quod non videantur e-re homines contra Deum.e. sq. in c. acc. , v. gr. in arrogantiam, avaritiam, pompam, superbiam, tumorem superbiae sim.
3.
matth. dochodzić, sięgać jakiejś liczby; attingere
COPERN. Rv . p. 257 : differentia ... ad septem gradus et duas tertias se e-rt.
III.
zanosić, wznosić, składać; afferre, deferre, offerre, proferre
DyplŻyd p. 16 (a. 1388) : reus nobis poenam solvat ... nostrae camerae e-ndam.
ArPrawn I p. 223 (saec. XV) : vestre paternitati tenore presencium me licet invitam querimoniam e-re expedit pudibundam.
DŁUG. Hist. I p. 92 : tanto quisquis ... studium officiumque suum e-lit, quanto a ... rege ... strictiori favoris ... gradu anhelabat commendari.