- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
KodMp II p. 16 (a. 1198) : cum ... Jeroslauuo episcopo et duci Henrico.
CodVit p. 35 (a. 1394) : promittimus ... pro duci Andrea ... fratre nostro.]
I.
propr. et meton. (interdum sq.
gen. )
1.
przewodnik, przewodniczka; qui (quae) viam monstrat.
2.
dowódca, przywódca, przywódczyni; ductor, imperator, ductrix, imperatrix (saepissime occurrit in abl.
abs. ).
Glossae
Pol.
ChrMP p. 468 : d-es ... exercitus «woijewodij» nominantur.
RFil XXIV p. 360 (a. 1446) : dux belli «ethman».Occ.
a.
milit.
exercituum dux generalis
wódz naczelny, hetman, summus imperator Polonorum
KodMp II p. 280 (saec. XV) : palatinus Cracouiensis et exercituum dux generalis.
Tom. I p. 32 (a. 1509) : palatinum Cracoviensem, exercituum regni generalem d-em.Ita saepius.
b.
examinis
et abs. : królowa pszczół;
apium rex.
c.
mus.
t. t. w systemie Gwidona z Arezzo ton tzw. autentyczny, czyli główny, podstawowy; tonus authentus qui vocabatur, i. principalis (secundum Guidonem Aretinum)
MONET. fol. C 2a : sunt autem octo toni naturalis numeri — apud Latinos — appellatione nuncupati, videlicet 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8; quorum imparis numeri autenti seu d-es vocantur, alii quidem paris numeri collaterales (ed. collatorales) vel comites aut subiugales vocitantur.
Ib. fol. C 2b : cum in eo tono alterius quam sui d-is consonantem continet melodiam, commixtus dicetur.Cf. DUCALE.
II.
tytuł władcy państwa lub dzielnicy, książę;
appellatio principis rei publicae vel regionis alicuius, princeps, caput
VAdAnt p. 12,13 : ad hunc Ottonem II ergo Sclauonica manus perrexit, ferens legationem de parte d-is Boleslai II.
Ib. p. 13, 7 : Pragam, ubi dux precluus Uuecezlaus ... regnum tenuit.Ita vulgo.
Item f.
księżna; uxor principis, mulier princeps
RachJag p. 261 (a. 1393) : ipso die dux, wlgariter «xanszna», soror domini regis ad cenam venit.
Ib. p. 260 : clientes d-is sororis domini regis.Ita saepissime.
Explicatio et glossa Pol.
GLcerv p. 540 : dux vocatur, qui a principe de aliquo ducatu inuestitus est, «książę».Adduntur
a.
adi.
terrae,
v.
gr. Mazoviensis (
StPPP VIII
p. 656,
a. 1399)
, Opoliensis (
ib.
p. 111, a. 1384
et saepius),
Oswiencimiensis (
RachJag
p. 193, a. 1394
et saepius), Plocensis (
CracArt I
p. 74, a. 1427)
sim.
b.
gen.
terrae,
v.
gr. Mazoviae (
ArPrawn I
p. 18, saec. XV in.in
et passim), Oppoliae (
KsgŁawKr
p. 183, a. 1392)
, Podoliae (
KodMp IV
p. 90, a. 1404)
, Poloniae (
ib. I
p. 1, saec. XIII
et passim).
c.
gen.
gentis,
v.
gr. Palaniorum
(i. Polonorum
VAdAnt
p. 38, 11)
, Venetorum (
StPPP VII
p. 567, a. 1501).
d.
appositiones variae,
v.
gr. dominus dux (
KodWp I
p. 14,
saec. XII—XIII
et passim), dux et dominus (
APozn I
p. 441, a. 1417)
, praeclarus dominus dux (
APozn I
p. 120, a. 1446)
, serenissimus dux dominus (
StPPP VII
p. 567, a. 1501)
, Dei gratia dux (
KodWp II
p. 1, a. 1288)
, serenissimus dux (
KodKKr I
p. 1, a. 1167)
, serenissimus princeps dux (
ArPrawn VIII
p. 49, a. 1445)
, praeclarus princeps dux (
KodMp IV
p. 360, a. 1440)
;
item domina dux (
AKapSąd III
p. 117, a. 1507
et saepius), magnifica dux (
ArSang III
p. 185,
a. 1519).
Occ.
de Lithuaniae principe supremus (magnus) dux Lithuaniae (
KodMp IV
p. 2,
a. 1386
;
AKapSąd II
p. 63, a. 1425
et saepius),
dominus dux magnus (
PP VI
p. 3, a. 1429)
.