Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DOCTOR

Gramatyka
  • Formydoctor
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -oris
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajmęski
Znaczenia
  • I.
    • 1. qui docet, magister, praeceptor.
    • 2. vir doctus
      • a. abs.
      • b.
      • c.
        • α. + egregius
        • β. + realis via antiqua,) antiquorum (cf. s. v. II 2) doctrinae sectator
        • γ. + sanctus
        • δ. + solennis
        • ε. + subtilis
  • II.
    • 1. + Ecclesiae doctrinae Christianae auctor eximius
    • 2. + Iudaeorum Iudaeorum vir doctus
  • III. qui studiorum in universitate absolutorum summum honorem adeptus est
    • α.
    • β.
    • γ.
    • δ.
    • a.
    • b.
    • c. + plebeus provincialis
  • IV.
    • 1. qui aliquem de aliqua re edocet
    • 2. qui aliquid coram iudice comprobat

Pełne hasło

DOCTOR, -oris m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I.
1. ten, kto naucza, nauczyciel, mistrz; qui docet, magister, praeceptor.
N. distinctionem
GŁOG. Alex. I fol. B II1» : unius est d-or, multorumque magister, a 'doceo’ primum ... a ‘maiore’ secundum.
2. uczony; vir doctus
Lites II p. 171 (a. 1413) : secundum generalem doctrinam d-um... verbum masculinum concipit femininum in materia favorabili.
KodUJ II p. 74 (a. 1448) : innixi Scripturae Sacrae auctoritati, imitati d-um approbatorum sententias, scripsimus etc.
Ita vulgo saec. XV-XVI. Constr. ad 1—2:
a. abs.
b. sq. gen. (rei vel personae).
c. sq. adi. , v. gr. approbatus,cf. ,magnus ( STOB. Sign. fol. A Ib et saepius), verus ( BYSTRZ. AnalPost fol. a Va et saepius).
N.
α. egregius de s. Paulo
CantMAe I nr 9, v. la (saec. XIV in.) : Paule d-or egregie, per te patent celi vie.
Simili sensu
gentium ( StSyn IV p. 70 ).
β. realis zwolennik realizmu (tzw. via antiqua,) w logice; antiquorum (cf. s. v. II 2) doctrinae sectator
BYSTRZ. ParvLog fol. U I Ia : secundum viam realium d-um.
γ. sanctus de s. Thoma Aquinate
GŁOG. Anal. fol. 4b : ex determinatione d-is sancti.
Id. Hisp. fol. 3b : vt probat d-or sanctus circa Porphirium.
δ. solennis de Henrico Gandaviensi
BYSTRZ. Log. fol. b VIa : Henricus de Gandauo, qui nominatur d-or solennis.
ε. subtilis de Duns Scoto
STOB. Intr. fol. a la : introductio in doctrinam d-is subtilis.
II.
1. Ecclesiae et abs. :doktor Kościoła; doctrinae Christianae auctor eximius
ArPrawn V p. 535 (saec. XV) : diebus dominicis et apostolorum nec non sancte Marie Virginis et quatuor d-um.
StSyn IV p. 38 : in diebus beatorum Marci et Luce evangelistarum et quatuor d-um Ecclesiae: Gregorii, Ambrosii, Augustini et Jeronimi.
2. Iudaeorum uczony w Piśmie (u Żydów); Iudaeorum vir doctus
CracArt I p. 81 (a. 1431) : in qua domo nunc manet d-or Iudeorum.
DyplŻyd p. 30 (a. 1519) : una Iudaeorum pars ... unum dumtaxat d-em, altera duos d-es in synagoga habere voluit.
Cf. Th. V 1,1774,77 sqq. .
III. najwyższy tytuł naukowy na uniwersytecie średniowiecznym; qui studiorum in universitate absolutorum summum honorem adeptus est
UrkBBr p. 66 (a. 1276) : presentibus ... Dyonisio capellano ... Jacobo d-e legum.
KodWp II p. 224 (a. 1303) : presentibus testibus ... Petro d-e decretorum etc.
KodKKr I p. 189 (a. 1330) : habito ... consilio vna cum ... Petro d-e decretorum decano Poznaniensi cancellario Polonie.
Ita passim saec. XIV-XVI.
Iuxta ponitur
magister :
DŁUG. LibBen II p. 451 : magister alias d-or theologiae decanus Sandomiriensis.
Distinguitur
α. (sacrae) theologiae ( DŁUG. LibBen I p. 261 et passim),in theologia ( ArPrawn I p. 396, a. 1542).
β. decretorum, i. e. iuris canonici (cf. supra 36 et vulgo) ; simili sensu ;canonum ( DŁUG. LibBen I p. 359 ) , iuris pontificii ( URSIN. p. 61, 6 ; AKapSąd II p. 780, a. 1513). ;
Opp.
legum i. e. iuris civilis, cf. et saepius. Simili sensu iuris caesarei siue imperatorii ( ib.) , item legista ( AAlex p. 134, a. 1502) . Praeterea utriusque iuris ( KodPol I p. 226, a. 1363 et saepius), vel facultatis ( PP II p. 223, a. 1452) , in utroque (iure: CodEp III p. 97, a. 1458 ; ArPrawn I p. 396, a. 1532).
γ. artium ( DŁUG. LibBen I p. 261 et saepius), philosophiae ( AKap p. 356, a. 1577).
δ. (artis) medicinae ( AKapSąd II p. 653, a. 1485 et vulgo ;occ. utriusque medicinae: CulmUB p. 683, a. 1519), vel in medicinis: KodWp V p. 305 (a. 1420) et saepius.Indicatur origo
a. sq. gen. collegii (artistarum: DŁUG. LibBen I p. 181 ).
b. sq. de :
RachJag p. 528 (a. 1418) : d-es, magistros de collegio.
StPPP IX p. 122 (a. 1484) : cum domino Arnolpho d-e de Cracovia.
c. sq. adi. , v. gr. Siculus ( CRIC. p. 17 ) , plebeus ( StPPP III p. 34 ), item provincialis ( RachJag p. 515, a. 1417 : d-i provinciali magistro Jacobo).
N.
bullatus doktor z nominacji papieskiej; papae decreto creatus
ARect I p. 608 (a. 1522) : ad instanciam ... dnj Joannis d-is bullati de bursa canonistarum.
Opp. non bullatus
ib. II p. 225 (a. 1561) : d-es arcium et medicinae non bullatos, ut vocant, nec per commissionem aliquam specialem sed legittime ... praemisso prius examine ... creare.
Ad rem cf. Morawski, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego II p. 151. .
Occ. loco cognominis
KsgŁawKr p. 58 (a. 1370) : Laurencius dictus D-or.
IV. singularia
1. informator; qui aliquem de aliqua re edocet
VHedv p. 642 : de progenitoribus ... eiusdem sancte multa non didici pro eo, quod scripta aut d-es de ipsis habere non potui.
Cf. DOCEO I 2.
2. ten, kto przeprowadza dowód w sądzie; qui aliquid coram iudice comprobat
ArPrawn IV p. 480 (a. 1420) : extunc d-or (v. l. actor) ad probacionem limitum cum testibus, ut est de iure, admittatur (cf. supra si contingit aliquem litigantem pro limitibus docere).
Cf. DOCEO I 3.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)