Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DIVINUS

Gramatyka
  • Formydivinus, divina, , divinum, divinum
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -a, -um -orum -i -i
  • Część mowyprzymiotnikrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajnijakinijakinijaki
Znaczenia
  • I. propr. ad Deum pertinens.
    • 1. Dei proprius, qui Dei (a Deo) est.
    • 2. + officium (servitium), cultus, res qui ad Deum spectat, praec. Dei cultus (intelligitur praec. missae sacrificium
      • α.
      • β. + divina (rem divinam) celebrare complere explere facere ministrare officiari (per)agere prosequi tractare divinis intendere ad divina accedere divina obtinere
    • 3. phil.
      • a.
      • b.
      • c. + res explicat
  • II. transl.
    • 1. sanctus
      • α.
      • β. + cantico (cantu) paschale
      • γ. + statu
      • δ. + divinae reminiscentiae (recordationis)
    • 2. divinandi vi praeditus (praec. abs. loco subst. saec. XV—XVI)
    • 3. eximius, egregius, mirabilis (saec. XV— XVI).

Pełne hasło

DIVINUS, -a, -um
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • Ha.
  • N.
I. propr. boski, boży; ad Deum pertinens.
1. właściwy Bogu, pochodzący od Boga; Dei proprius, qui Dei (a Deo) est.
Opp.
humanus vel naturalis ( CodEp II p. 531 a. 1434).
Praec. abstr. v. gr.
maiestas, providentia, miseratio, auxilium, ius (lex) cett. Per abundantiam additur Dei :
DokMp I p. 308 (a. 1403) : d-a Dei paciencia.
Item concr. , praec.
litterae (scriptura) Pismo Św. ; Biblia sacra.
Simili sensu
pagina ( GŁOG. Alex. II fol. c IIb) . Occ. zesłany przez Boga; a Deo missus (de incendio: MARTIN. Op. Chr. p. 168 : pars Capitolij d-o incendio concremata est ).
2. dotyczący Boga, odnoszący się do Boga; qui ad Deum spectat, praec. α. officium (servitium), cultus, res służba Boża, kult religijny; Dei cultus (intelligitur praec. missae sacrificium ,inde dicitur de divinis missarum sollemnibus: AKapSąd III p. 4, a. 1449).
Simili sensu
abs.
loco
subst. divina,, -orum n. (occ. sg. divinum,, -i n.
MPH II p. 824, saec. XIV : Hostias pro d-o faciebat s. Venceslaus).
Locut. potiores
α. (de fidelibus) divina (officia) audire ( KodKKr II p. 116, a. 1386 et passim), divinis (officiis participare et) interesse ( AKapSąd I p. 70, a. 1426 et saepius), item se miscere ( DŁUG. Op. p. 433 ).
β. (de sacerdote) divina (rem divinam) celebrare ( AKapSąd II p. 546, a. 1444 et saepius), complere ( MPH IV p. 262, saec. XIII in.) , explere ( DŁUG. LibBen I p. 3 ) , facere ( id. Hist. IV p. 36 ) , ministrare ( CracArt I p. 26, a. 1396) , officiari ( KsgRWar I p. 197, a. 1505) , (per)agere ( AKapSąd II p. 392, a. 1459 et saepius), prosequi ( DŁUG. Hist. III p. 338 ) , tractare ( AKapSąd II p. 171, a. 1450). Simili sensu divinis intendere ( ib. III p. 131, a. 1509) , ad divina accedere ( ib. II p. 785, a. 1514 ; ib. p. 369, a. 1519), item divina obtinere i. ius missam celebrandi ( KodWp III p. 62, a. 1358 : iniurians ... nulla d-a obtineat).
3. phil.
a. essentia ( MatFil II p. 23, saec. XV in. et saepius; item entitas: STOB. Praed. fol. 4a ; ; individuum: GOST. Th. fol. e IIIa ; ; personae: STOB. Parv. fol. F Va ; ; forma: GŁOG. Hisp. fol. 25a ; ; causa: ExPhys fol. i VI Ia). Abs.
loco
subst. divinum,, -i n. byt Boski; ens divinum. Occ. pl.
GŁOG. Anim. fol. 155a : d-a non sunt sensibilia.
GOST. Th. fol. i VIb : d-a siue metaphisicalia ... nec secundum rationem diffinitiuam nec secundum esse sunt in materia sensibili.
b. intellectus (opp. creatus: BYSTRZ. ParvLog fol. AA IIIb) , scientia ( WROCŁ. EpitConcl fol. v Ib) , idea ( GŁOG. Anal. fol. 5b ) , lux ( BYSTRZ. AnalPost fol. a VIIIb).
c. res sprawy dotyczące Boga, wszechświata lub zagadnień bytu; explicat
GŁOG. Anim. fol. la : res dicitur d-a tribus modis: primum pro essentia et sic solus Deus dicitur d-us; secundo aliquid dicitur d-um, quod versatur circa res d-as ut circa Deum et intelligentias et sic methaphysica, similiter theologia dicitur d-a, sic etiam metaphisicus dicitur d-us; tertio modo aliquid dicitur d-um, quod non est libere operabile a nobis, unde res d-a est, quae habet alia principia et alias causas a nobis libere agentibus; isto modo celum intelligentie et omnia entia naturalia dicuntur res d-e.
Inde
scientia divina metafizyka; metaphysica
BYSTRZ. Top. fol. q VIb : omnes propositiones ... scientiarum speculatiuarum realium, cuiusmodi sunt naturales, mathematice et metaphysice siue d-e.
II. transl.
1. święty; sanctus
VAdAnt p. 42, 5 : d-um heroa Adalbertum.
DŁUG. Op. p. 142 : beatissimus Stanislaus... qui septuaginta quinque et centum annis absque canonizationis honore delituerat ... inter homines d-os est relatus.
Ita saepius. Occ. hoc sensu superl.
StPPP XI p. 277 (a. 1519) : sancte festo Zophie d-issime.
N. sensu latiore:
zbawiony; beatus
ExPhys fol. o IIIb : homines d-i quando sunt in delectatione vehementi contemplationis non percipiunt tempus.
Praeterquam de hominibus dicitur de
α. sacramentis ( AKapSąd III p. 75, a. 1500).
Simili sensu abs. loco subst.
KsgGrWp II p. 334 (a. 1400) : presbyter dominam H. procuravit cum d-is.
N. superl.
Sacramentum (Eucharistiae: AKapSąd III p. 335, a. 1514 et saepius), item Corpus Christi ( ib. p. 334, a. 1514).
β. cantico (cantu) pieśń wielkanocna; paschale
AKapSąd II p. 645 (a. 1483) : canticum d-um per populum Christianum cantari solitum (cf. supra cantans «Cristus zmarthwywsthal yesth»).
Ib. p. 778 (a. 1513) : detractionem solennis d-i cantus (cf. supra illum cantum pascalem).
γ. statu religiosorum et sacerdotum
ADAM p. 320 : beatos et d-issimos status,
δ. de mortuis divinae reminiscentiae (recordationis) :
DokMp I p. 28 (a. 1318) : patri nostro d-e recordationis.
DyplMog p. 131 (a. 1467) : d-ae reminiscentiae magnificus dominus Andreas ... palatinus Leopoliensis.
2. obdarzony darem przepowiadania, wieszczy; divinandi vi praeditus (praec. abs. loco subst. saec. XV—XVI).
3. niezwykły, nadzwyczajny, wspaniały, zadziwiający; eximius, egregius, mirabilis (saec. XV— XVI).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)