- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- N.
[occurrunt formae
pass.
, quae in
Th.
desunt:
impers.
devenitur
et
deventum est,
cf.
infra 464,23 et25—31. part.
perf.
deventus
cf.
infra 462,30 et 463,10 et 464,36.
part.
fut.
act.
deventurus :
DŁUG. Hist. V
p. 402
:
deventura ... res videbatur in magnum discrimen.]
I.
propr. de motu locali (de hominibus et rebus): przybyć, przyjść, dojść, dostać się dokądś; venire, advenire, adire, inire.
Constr.
a. sq.
dat.
N. in imagine
DokMp I p. 206 (a. 1380) : universis et singulis, quibus presentes d-ent, lucidius protestamur, quia etc.b. sq. ad.
N. in imagine
ArPrawn X p. 143 (a. 1404) : Petrus ... recongnovit suum sigillum circa litteram pendentem (sic ), sed dixit, quod nesciret, quomodo dictum sigillum ad eandem litteram d-ret.c. sq. ex. d. sq. in c. acc. e. sq. abl. loci. f. sq. part. fut. act.
PommUrk III p. 244 (a. 1295) : si aliquis ex hiis duobus fratribus alicui ... iniuriam inferre voluerit, alter fratrum ... ad hoc d-et cooperaturus, ne iniuria ulli fiat.
II.
transl.
A.
de hominibus
1.
dojść do czegoś, popaść w coś; incidere, redigi.
Glossa
Pol.
RFil XXV p. 135 (a. 1466) : ignoro, ad quid in futuro d-am, «k’czemv przydą».
N.
a. ad aetatem debitam (annos discretionis, debitae rationis)
dojść do tzw. wieku sprawnego; aetatem puberem, qua iure agere licebat,assequi
StPPP VIII p. 245 (a. 1388) : quousque d-et ad debitam etatem.
OrtWp p. 20 (saec. XV—XVI) : qui nondum ad annos sue discrecionis d-erit.Ita saepius. b. ad arma chwycić za broń; arma capere
DŁUG. Hist. IV p. 225(diploma a. 1419) : nos... nonnisi invitos contra domesticos fidei ad arma d-re.c. ad ius suum dochodzić swojego prawa; ius suum apud iudices repetere
AGZ XVI p. 417 (a. 1493) : in quarto termino ... paruit, extunc potest ad suum ius d-re.d. in imagine in cor pravum okazać się zatwardziałym w błędzie; pertinaciter in errore versari
AKapSąd II p. 563 (a. 1449) : rei in cor pravum d-ntes … dicebant sectam Bohemorum ... esse meliorem quam fidem Romane Ecclesie.e. in ius et possessionem alicuius rei wejść w posiadanie czegoś; possessorem fieri
DŁUG. LibBen I . p. 390 : Sandomiriensis ecclesia in ius et possessionem praefatarum decimarum d-nit.f. in finem causae doprowadzić sprawę do końca; causam ad finem perducere
AGZ XV p. 559 (a. 1498) : si talis res instaret ... nullus tali modo in finem cause sue iuste d-ret.
2.
dochodzić do czegoś drogą rozumowania;
ratiocinando assequi aliquid
Gramm. p. 168 (saec. XV) : autor ... non diffinit congruitatem expresse, sed tantum ponit signa quedam, per que possumus d-re in diffinicionem eius.
BYSTRZ. AnalPost fol. g IIIa : possumus d-re in noticiam substantiarum separatarum.Ita saepius. Occ. sq. de ... ad :
BYSTRZ. Log. fol. c Ib : in logica subiectum formale est ratio d-ndi de noticia noti ad noticiam ignoti.
GOST. Th. fol. b IVb : qualiter d-ndum sit de prima causa ad vltimum causatum.
N.
a. ad conscientiam
dochodzić ao przekonania; sibi persuadere
AKapSąd III p. 213 (a. 1528) : d-ns ad conscientiam, quod male fecisset eqs.b. in suspicionem powziąć podejrzenie; suspicari
Tom. I p. 177 (a. 1511) : regia maiestas ex his d-nit in nonnullam suspicionem de illustritate vestra.
3.
(cum aliquo) ad (in) concordiam
sim.:dojść do zgody, porozumienia itp.,układać się o coś, zawierać porozumienie; inire, componere
KodWp II p. 405 (a. 1326) : cum... Kamynensi episcopo in talem inter nos ... d-nimus unionem.
Lites II p. 219 (a. 1412) : magister generalis ... cum ... episcopo Plocensi ... ad talem concordiam d-erunt.Ita passim.
Dicitur etiam
ad aequalitatem (
CodVit
p. 198, a. 1409)
, conclusionem (
CodEp I 2,
p. 74, a. 1448)
, concordiam et unionem (
ArHist VI
p. 179, a. 1446)
, condiciones (
Tom. II
p. 5, a. 1512)
, iustitiam (
CodVit
p. 198, a. 1409)
, ordinationem (
AKapSąd III
p. 267, a. 1499)
, pacem (
DŁUG. Hist. IV
p. 224,
diploma a. 1419)
, unionem (
KsgLub
p. 49,
a. 1451)
; item
in conclusiones et articulos (
Dogiel I
p. 69, a. 1474)
, concordiam (
KsgCzer
p. 35,
a. 1410)
, pacis tractatum (
DŁUG. Hist. IV
p. 26
)
.
Sensu
opp.
in discordiam
(
id. Op.
p. 610, epistula a. 1449).
Occ.
trans.
AGZ XI p. 199 (a. 1442) : Barilo ... cum filiastris suis ... talem (nisi leg. ad vel in talem) concordiam et composicionem d-nerunt, quia etc.
Inde
a.
dochodzić do porozumienia, umawiać się w jakiejś sprawie, zgodzić się na coś, uzgodnić coś pomiędzy sobą; convenire,componere, condicere, communi consensu constituere aliquid
KodLit p. 173 (a. 1413) : in ipsum regem ... tamquam in arbitrum compromissimus et rite d-nimus.
Ib. p. 246 (a. 1419) : si autem in eum denegabit d-re, se erga ipsum magistrum de omnibus excusabit.Ita saepius.
N. eodem sensu pass. pro act.
ConcPol X p. 431 (a. 1446) : sentenciam, in quam ... d-ti (i. devenisse ) noscuntur.
b.
ad (in) finem (bonum) cum aliquo
(e
Pol.
dochodzić końca z kimś)
osiągać z kimś porozumienie, dogadać się; colloqui, convenire
KodMp IV p. 295 (a. 1434) : super quibus florenis cum Serenitate in hunc finem ... d-ni et venio per presentes.
DŁUG. Op. p. 617 (epistula a. 1450) : cum duce Thesznensi non poteramus ad aliquem finem bonum d-re.
Constr. ad
1—3: a. sq.
ad. b. sq.
in c.
acc.
4.
osiągnąć; assequi
APozn I p. 178 (a. 1452) : si ipse per venditionem dicte domus non posset ad summam quinquaginta florenorum d-re eqs.Eodem sensu trans. (nisi leg. ad vel in reditus venales)
PommUrk V p. 134 (a. 1313) : capitulo ... redditus huiusmodi ... per ... quemlibet ipsius ville possessorem de eadem villa persolvi annuatim debebunt, donec ... capitulum redditus venales (i. pretium villae venditae ) d-re poterit et ab ... quolibet ... ville possessore centum marcas ... recipiat.
B.
de rebus
1.
dojść do jakiegoś stanu, przejść w coś; redigi, verti in aliquid, deduci ad aliquid.
Constr.
a. sq.
ad, v.
gr. ad exinanitionem (
*KodWp I
p. 350, a. 1319)
, nihilum (
MARTIN. OP. Chr.
p. 304
)
. b. sq.
in c.
acc.
,
v.
gr. in actionem longae
vam (
LiegnUB
p. 54, a. 1327)
, antiquationem (
COPERN. Rv
p. 97
)
, bellum (de differentia:
Tom. IX
p. 117, a. 1527)
, consuetudinem (
JusPol
p. 410, a. 1531)
, desertationem et desolationem (
StKapWł
p. 72, a. 1516)
, factiones deteriores
(de rebellione:
ArHist X
p. 205, a. 1550)
, terminum (
WROCŁ. Epit. fol. f IVa).
N. pass.
CodPom p. 310 (a. 1221) : si silue ... precisis arboribus atque rubis extirpatis ad agriculturam d-te fuerint.Occ. fere i. q. pójść na coś, być obróconym; ad aliquem usum converti
KsgPrzem I p. 36 (a. 1413) : Margaretha viro suo Cios ... omnia ... legavit post mortem suam, tali condicione introiecta, quod nullus amicorum edicti Cios nichil possidebunt de super notatis, sed omnia debent d-re pro anima ipsius mulieris et non alterius.
AKapSąd III p. 373 (a. 1488) : omnia debita, que simul fecerunt coniuges et in usum ipsorum amborum d-erunt, insimul debent solvere.
N. locut. in arengis diplomatum
α.
ad (in) oblivionem, ignorantiam :
PommUrk VI p. 341 (a. 1261) : cum ex fluxu temporis ... res geste quantocumque rationabiliter ad ignoranciam d-ant eqs.
Ib.III p. 7 (a. 1287) : ne res gesta in obliuionem d-at eqs.Ita saepius.
β.
in publica monumenta :
UrkOel p. 129 (a. 1290) : ea, que per assercionem principum in publica munimenta d-unt, perpetuam obtinent firmitatem.
2.
wyjść na coś; evenire
SchlUrk p. 409 (a. 1290) : decima ... ad nostrum d-et commodum et profectum.
KodWp II p. 156 (a. 1298) : ea, que in ... consolationem vel salutem anime d-unt perhennalem.Ita saepius, v. gr. in damnum alicui ( ArSang II p. 34, a. 1362) , discrimen ( DŁUG. Hist. V p. 402 ) , subsidium ( AGZ XI p. 466, a. 1461 ; ib.III p. 229, a. 1462) , utilitatem ( ArHist VIII p. 346, a. 1499), item ad usum ( PommUrk II p. 199, a. 1268).
N. pass. sq.
ex
wyjść z czegoś, wyniknąć; evenire, originem ducere
*CIOŁ. Lib. II p. 165 (bulla papae a. 1420) : contentiones, ex quibus mala innumera verisimiliter d-ri timebatur.
3.
o spadku: przejść na kogoś, przypaść komuś;
de hereditate: alicui obvenire, contingere
KodWp I p. 64 (a. 1210) : de patrimonio nostro, quod ad nos hereditario iure d-nit.
KodKKr I p. 26 (a. 1228) : terram ... que ad ipsum ex paterna successione d-nit.Ita vulgo.
Constr. indicatur cui
a.
sq.
dat. (
StPPP II
p. 461, a. 1440)
. b.
sq.
ad aliquem
supra 46
et passim
;
item
;
ad alicuius potestatem (
KodMp II
p. 258, a. 1325)
, proprietatem (
KodWp V
p. 154, a. 1409)
. c.
sq.
super :
KodMp IV p. 374 (a. 1441) : post decessum ... Iohannis ... predium ... super monasterium ... debet integraliter cadere et d-re.
4.
dochodzić do czegoś (w czasie i miejscu);
pervenire (aliquo loci vel temporis).
Constr.
a.
sq.
ad. b.
sq.
in
c.
acc.
c.
sq.
super :
ArHist VIII p. 330 (a. 1499) : nec aliquando super eosdem conquerulacio aliqua d-bat, uti super alios.
Praec. in locut.
α.
ad alicuius audientiam:
AKapSąd II p. 4 (a. 1404) : ad nostre celsitudinis audienciam d-nit, quomodo eqs.
*KodMp IV p. 383 (a. 1441) : ad nostram audienciam cum certo d-isset vos ... inquietari.
β.
ad lucem
wyjść na jaw; manifestum fieri
KodWp V p. 323 (a. 1422) : si supra dicta aduocacia ... aliquas literas latere contingerit et eedem litere ad lucem d-rent ... nullum vigorem ... habere poterint.
γ. ad (in) manus alicuius (saec.
XIV - XVI).
δ.
ad (in) notitiam (notitiae), ad conspectum, evidentiam
(in exordio diplomatum)
KodWp I p. 202 (a. 1243) : ad universorum notitiam d-re cupimus, quod eqs.
PommUrk I p. 517 (a. 1284) : noticie presencium et futurorum cupimus d-re, quod eqs.Ita passim.
N. eodem sensu pass. pro act.
IusMet p. 94 (a. 1498) : d-itur litterarum apicibus ad notitiam posterorum quidquid ... constituitur.
ε.
impers.
deventum est ad (in)
doszło (się), przyszło do czegoś; res deducta est
KodKKr I p. 270 (a. 1358) : dum ad diffinitiuam sentenciam fuisset d-tum.
AKapSąd II p. 171 (a. 1450) : ex eorum ebrietate et iocis, que tunc exercebant, d-tum fuerat ad pugnam.Ita saepius.
N. constr. sq.
quod :
CodEpII p. 175 (a. 1473) : tandem ... ad hoc d-tum est, quod concordiam perpetuam ... confecimus.
5.
zdarzyć się, zajść, wypaść; fieri, evenire, contingere
KodWp III p. 402 (a. 1373) : sicut nutu divino et disponente cunctorum Plasmatore d-tum exstitit et devolutum.
TPaw III p. 5 (a. 1386) : Slonski obligauit se omnia pati, quidquam (i. quidquid ) de judicio inter dominam ... et inter Adamkonem ... judicialiter d-et.
ArPrawn X p. 92 (a. 1400) : quandocunque necessitas iudicialis supradicto Andree d-erit, iam dictus Sulco vices suas (i. Andreae ) ordinabit.
AGZ XIX p. 292 (a. 1478) : ne inter vos maiora mala in futurum d-ant et suboriantur.
Inde:
przypadać;
cadere
AGZ XVII p. 79 (a. 1472) : termini ... qui in diem hodiernum d-erant, sunt positi ... post terminos ... qui d-ent in crastinum.
6.
singularia
a.
impers.
devenit
przypada w udziale; accidit, obvenit, advenit
AGZ XI p. 479 (a. 1462) : in ... agris his duobus fratribus senioribus novem lanei ... dare (i. dari ) d-it; eciam istis duobus fratribus senioribus in piscinis accidit divisione [etc. (supra] fratri seniori divisione advenit... stuba).
b.
part.
praes. pro adi.
i. q. conveniens
ZabDziej III p. 95 (a. 1491) : piscinam ... nondum ad demissionem aptam et d-ntem ... que piscina aduc debuit stare per annum.
III.
de-
intelligitur sensu separativo
1.
podziać się; auferri
IusMet p. 117 (a. 1368) : ut illi rationistae considerent, quo summa pecuniae regalis d-nit.
KsgŁawKr p. 251 (a. 1394) : recognovit ... quod litteram ... perdidisset ac quo eadem d-erit, penitus ignoraret.
2.
oddalać się, odstępować;
discedere, desciscere
AGZ XIX p. 283 (a. 1482) : camerarii partibus recedere mandaverunt, eciam d-re ... et iudicaverunt tribus hominibus ... approbare.
Ib. XVII p. 471 (a. 1502) : cum officii nostri sit iudicia nostra, ne ab iuris consuetudine d-ent, custodire.
3.
pochodzić z czyjejś strony, od czegoś; provenire, emanare ab aliquo (aliqua re)
KsgMaz II p. 251 (a. 1427) : partes ... fideiusserunt pro omnibus inpedimentis ab alium (sic, i. a parte altera ) d-ntibus [eqs. (cf. contextum]).
AKapSąd III p. 303 (a. 1515) : decimam vicinorum et suum agros (i. vicinorum agros et suum agrum ) d-ntem conducit equis... propriis.