- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- Ha.
- N.
I.
propr.
określać,wyznaczać (w przestrzeni lub w czasie); designare, definire (loco vel tempore).
N. constr.
a.
sq.
(usque) ad :
StCrac p. 4 (a. 1328) : tonsuram usque ad aures ... d-amus.
KsgKaz p. 247 (a. 1390) : causa ... est d-ta ad octavam sancti Stanislai post Pascham proxime affuturam.b. sq. in a . abl.
CodEp III p. 118 (a. 1462) : ita late, longe et circumferencialiter prout ipse terre ... in suis graniciebus ... antiquitus sunt distincte et d-te.
II.
transl.
A.
1.
ustalać, wyznaczać, przeznaczać;
statuere, assignare, destinare.
2.
postanawiać, ustanawiać, zatwierdzać; statuere, constituere, ratum facere
Ztschr. XXXVI p. 418 (a. 1228) : quod factum ego dux fideliter d-vi et ... ad posteros meos commendavi.
PommUrk II p. 339 (a. 1277) : acta principum sub decursu temporis d-ta et ordinata legitimis documentis ... perhennari.Ita passim saec. XIII—XVI.
Syn. et iuxta posita
concludere (
ArHist X
p. 261, a. 1575)
, ordinare (
PommUrk II
p. 339, a. 1277)
, statuere (
AKapSąd I
p. 2, a. 1429
;
ArPrawn V
p. 498,
saec. XV ex.)
, recognoscere (
CodEp III
p. 370,
a. 1490).
Constr.
ad 1—2: indicatur quid a. sq.
acc.
N. sq. acc. gerundivi
Concl. p. 21 (a. 1454) : Derslao universitas... XXIVor florenos annuatim dandum d-vit.Cf. Th. V 1, 804, 29 sqq. b. sq. de:
Tom. II p. 175 (a. 1513) : ut... de tam necessaria defensione sine ...mora d-etur.
ArHist X p. 261 (a. 1575) : quo ... facilius de eo negotio ... concludi ac d-ri poterit.c. sq. inf.
KsgPozn p. 142 (a. 1424) : quas pecunias ego ... Abraham sibi (i. mihi ) d-vi ex propria ... voluntate ...Georgio... dare et solvere.d. sq. enunt. obi.
AKapSąd I p. 2 (a. 1429) : canonici ... statuerunt ... et d-verunt, quod etc. (cf. ArPrawn V p. 498, saec. XV ex.).
AGZ XVI p. 411 (a. 1490) : procurator ... Mathie ... non d-vit alias «nye namyonyl», quantum reformationes deberet facere adversus ... Ieronimi procuratorem.Indicatur cui (rei) a. sq. dat. , v. gr. terminum (i. diem iudicii) partibus ( PrPrz p. 88, a. 1431) , diem iudicio ( SchlUrk p. 295, a. 1235). Occ. sibi cf. b. sq. in c. acc.
PrzywKr p. 19 (a. 1431) : litteram d-ntem in unum ... filiorum dedimus.Indicatur quomodo sq. per:
KodWp V p. 385 (a. 1425) : pontalia per medium grossum a curru d-antur et assignantur.
Part. perf. loco adi. cf. DETERMINATUS.
3.
podawać określenie czegoś, przedstawiać, wyjaśniać; exponere, explanare (praec.
phil. ).
Praec.
a.
sq.
acc.
DŁUG. Hist. IV p. 371 : archiepiscopus ... nihil certi aut disseruit aut d-vit, sed rem in ambiguo reliquit.
BYSTRZ. Log. fol. a IIb : in primo articulo d-buntur termini in titulo questionis positi.
STOB. Aret. fol. h IIIb : ultimo epilogo colligit d-ta in hoc libro.Cf. Th. V 1, 803, 20 sqq. Occ. quaestionem in universitate
ArLit I p. 83 (a. 1521) : rector expectatiuam (ed. -ua) quaestionem aggreditur d-re, afferendo in utramque partem authoritatem et rationes.b. sq. de :
ZABOR. Tract. I p. 22 : de hoc etiam clare d-at Baldus.
Gramm. p. 162 (saec. XV) : d-ndo de partibus dyasinthetice gramatice primo est dicendum de constructione, vltimo vero de regimine.
BYSTRZ. Log. fol. d VIb : in qua parte libri Purphirius d-at de vniuersalibus in speciali.Ita vulgo in textibus phil.
B.
1.
doprowadzić do końca, ukończyć, zakończyć;
perficere, ad finem perducere, finire, concr.
,
v.
gr.
:granicies (i. limites fundi
AGZ XIX p. 203, a. 1486 : debet d-re granicies ad festum s. Martini ... si autem non d-ret alias «gyestlyby nye dowyodl» etc.), aedificium (
CracArt II p. 547, a. 1537 : edificium ... debet d-ri ad festum S. Michaelis proximum),item abstr. negotia sim. (
KodKKr I p. 59, a. 1255 : postmodum omnia... finaliter d-ta.
AKap p. 166, a. 1559 : non d-tis nec expeditis negotiis),praec. causam in iudicio
KodMp II p. 70 (a. 1243) : si ... aliqua causa in predicto foro fuerit orta, a ... loci prelato est d-nda.
DokMp I p. 310 (a. 1403) : causam ... sopire ac in finem debitum d-re.
Simili sensu
fidem causae (
KodMp II
p. 167, a. 1287).
Inde
2.
iur.
t. t. rozstrzygać (sprawę w sądzie), wydawać wyrok końcowy, orzekać; causam diiudicare, decernere, sententiam ferre
KodKKr I p. 18 (a. 1224) : comite ... palatino ... adiunctoque ei Strezcone pincerna ducis ad cautelam d-ntibus.
KodPol I p. 115 (a. 1284) : causarum ... ubicunque locorum ... d-te fuerint ... tercium denarium percipere.Ita vulgo saec. XIV—XVI.
Syn.
diffinire (
*PommUrk II
p. 522, a. 1284
et saepius).
Constr.
a. sq.
acc.
,
praec. causam, litem sim.
(
KodPol I
p. 115, a. 1284
;
KodWp II
p. 95,
a. 1294
et vulgo
saec.
XIV—XVI).
Item sensu latius translato
definitivam sententiam (
*KodTyn
p. 378, a. 1454)
, decisionem iuris (
AGZ XVIII
p. 40, a. 1472)
. b.
sq.
pro :
KodWp V p. 7 (a. 1400) : pro cuius pene ... solucione si que pars ... diffinitum et d-tum, ratum et firmum tenere noluerit etc.c. sq. acc. c. inf.
KodMp IV p. 60 (a. 1398) : per eosdem iudices ... d-tum fore ad ... contribuciones ... regis scultetum ... in nullo obligari.d. sq. inter :
StPPP VIII p. 898 (a. 1400) : quousque causa d-bitur inter eosdem.
AGZ XVIII p. 40 (a. 1472) : donec decisio iuris inter ipsos d-etur.e. sq. locut. adv. ad cautelam (cf. ).
C.
phil.
1.
sensu metaphysico: wyznaczać, przeznaczać; destinare, designare
VITELO Persp. p. 60 : substantia simplex licet loco d-etur, non tamen loco circumscribitur.
BYSTRZ. Log. fol. b VI Ib : Deus ex sua voluntate d-nte ea ad esse cognouit illa.
Id. AnalPost fol. e VIIIb : scientia est habitus firmus ... semper d-ns ad verum.Ita saepius. Occ. refl.
WROCŁ. Epit. fol. b VIb : ipsum agens d-at se ad aliquid agendum per liberam electionem, que est actus voluntatis.
2.
log. et gram. określać; definire
Gramm. p. 173 (saec. XV) : partes oracionis ... indeclinabiles sunt specificantes vel d-ntes... partes... declinabiles.
Ib. p. 194 (saec. XV) : d-re... est... generale seu confusum specificare (cf. GŁOG. Alex. I fol. Aa IVa).Ita vulgo.
Constr. ad
1—2: a.
sq.
abl.
cf.
et
GOST. Th. fol. a IVa : natura d-ta continuitate vel contrarietate.Ita saepius, b. sq. ad cf. supra 412,49 et saepius, c. sq. dat. (pron. refl. )
WROCŁ. CongLog . fol. e la : quedam accidentia ... d-ant sibi specialem partem subiecti.
Id. Epit. fol. a IIIb : corpus simplex ... d-at sibi vnam qualitatem motiuam.
Ib. fol. l IIa : graue d-at sibi ex natura sua locum deorsum et leue sursum,d. sq. in c. abl.
BYSTRZ. Log. fol. c IIIb : omnia d-ta in scientia,e. sq. adv. vel locut. adv. ,v. gr. mutuo ( BYSTRZ. ParvLog fol. L Ib : duo termini connotatiui ... mutuo se d-ntes), intrinsece (opp. extrinsece:
WROCŁ. Dial. fol. D IIIb : propositiones formate de illis modis ... solum extrinsice et non intrinsice d-ant compositionem.
STOB. Intr. fol. a 3a : modus ... intrinsecus ... est quidam gradus perfectionis intrinsece rem d-ns), ratione temporis (
BYSTRZ. ParvLog fol. Q Ib : aduerbia numeri vt bis, ter ... d-ant verbum ratione temporis).
Part. praes. loco subst.
:
ib. fol. L IVb : omne d-ns est adiectiuum.
Id. AnalPr fol. c IIIb : obliquus casus conuertitur cum ... recto tanquam eius d-ns, vt dicendo 'fortis asinus currit’ vel 'asinus fortis currit`.
Part. perf. loco adi. cf.
DETERMINATUS.
ΙΙI.
Singularia
1.
refl.
ad aliquid
skłaniać się do czegoś; declinare, inclinare
JAC. PAR. II p. 271 : solvit raciones partium ad nullam se d-ns, sed indiscussas relinquens.
2.
pass. upewnić się;
certiorem fieri
CodVit p. 404 (a. 1418) : nos ... de voluntate regis ... d-ti vos reddere debuimus cerciores.
3.
rozdzielać; fungitur vice verbi disterminare
BYSTRZ. Top. fol. z Ia : proprium ... ad aliud ... non separat ab omni ... sed d-at seu distinguit a statuto ... subiecto.