- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- A.
- N.
I.
1.
ostrożność, czujność, przezorność; actio cavendi, prudentia, diligentia.
2.
liczenie, rachunek; actus computandi, ratio
KADŁUB. p. 154 : hic vernaculus universas convivij pensiones fidelissime conpendio c-is annotabat.
Ib. p. 155 : quidquid ... negociis estimaveris conducere ... tuis ... c-bus annotetur.
II.
iur.
t. t.
A.
abstr. zabezpieczenie prawne, rękojmia, gwarancja; repromissio, satisdatio, sponsio.
N. glossas Pol.
GLc p. 10 : satisdatio, c-o «gwar, vpewnienye».
Ib. p. 13 : fidejussoria c-o «rakogemstwo» (cf. ZabDziej I p. 113, a. 1488).
GLb p. 18 : c-o ... «obrączenye, rąkoyemstwo, slyvbovanye».
GLcerv p. 490 : c-o prouidentia vel prouisio ... promissio «zapis, oprawa, vpewnienie».
Item Germ.
PommUrk III p. 80 (a. 1289) : c-em compositionis, que wlgariter «orveyde» dicitur (cf. ib. VII p. 451; PommUB p. 408).
ArPrawn V p. 409 (a. 1389) : fecit c-em, quod dicitur «dy gewere».
KodWp V p. 627 (a. 1440) : pro c-e alias «za warung».
Distinguitur
arbitratoria (
PommUrk V
p. 513, a. 1320)
, fideiussoria (fideiussorialis:
KodMp III
p. 288, a. 1375
et saepissime; simili sensu fideiussoria cautionis:
StPPP VII
p. 73, a. 1382)
, privilegialis (
KodPol I
p. 6
a. 1153).
N. formulam
ad cautionem alicuius
za poręką; sponsione facta (
AKapSąd II
p. 5, a. 1404
et saepius). Simili sensu sub cautione (
MARTIN.
OP. Marg.
fol. 66b
)
, super cautionem (
StPPP VIII
p. 73, a. 1382)
.
Indicatur
a.
res, de qua sponsio fit
α.
sq.
adi.
, v. gr. dimissoria (quae liberandi alicuius gratia datur
AAlex
p. 112, a. 1501).
β.
sq.
gen.
obiectivo.
γ.
sq.
de.
δ.
sq.
pro :
KodWp III p. 71 (a. 1357) : pro ipsa pecunia certam ponat huiuscemodi c-em.
AKapSąd II p. 15 (a. 1415) : c-em fideiussoriam datam pro grege dicto.
ε.
sq.
super:
KodMp II p. 107 (a. 1257) : praestantes ei super nostris sponsionibus debitam c-em.
ArPrawn V p. 500 (saec. XV) : de c-e facienda super solvendis taxis.
ξ.
sq.
ad :
DŁUG. Hist. V p. 232 : c-em fideiussoriam se facturum ad mutuum sex millium florenorum.
η.
sq.
enuntiato obiectivo
PommUrk III
p. 394
( a. 1300) : c-em prestabunt, quod etc.
Lites II p. 39 (a. 1412) : nos fideiussoria astringimus c-e ... quod etc.Ita passim. b. praestandae sponsionis pignus vel modus
α.
sq.
gen. mille florenorum (
AAlex
p. 112, a. 1502)
, iuramenti (
KodWp I
p. 176, a. 1238
et saepius), chirographi (
ArPrawn VII
p. 223, a. 1566).
β.
sq.
adi.
canonica (
GLcerv
p. 491
:
c-o canonica dicitur obligatio facta sub censuris ecclesiasticis),
iuratoria (
KodMp II
p. 48, a. 1232
et passim), obligatoria (
TPaw IV
p. 76, a. 1418)
, pignoratitia (
GLcerv
p. 491
).
Opp.
nuda
(
ib. p. 491 : c-o nuda est simplex promissio verbis facta «przyrzeczenie słowem»),item verbalis ( ArPrawn VI p. 169, a. 1554).
N. locut.
α. cautionem (pro, de aliquo) facere (
StPPP III
p. 105, a. 1347
et saepissime.
N.
inter se:
KodMp III
p. 288, a. 1375)
, dare (
CodVit
p. 313, a. 1415
et saepius), ponere (
KodWp III
p. 71, a. 1357
et saepius), praestare (
KodMp II
p. 107, a. 1257
et saepius), item adhibere (
KodMaz(K)
p. 477, a. 1240)
, cavere (
ZabDziej III
p. 245, a. 1493)
, complere (
StPPP VII
p. 11, a. 1497)
, fideiubere (
ZabDziej III
p. 245,
a. 1493)
, incidere (pro aliquo:
ArPrawn IV
p. 212,
a. 1347)
, locare (
CracArt V
p. 476, a. 1549)
, subintrare (
KsgPrzem I
p. 168, a. 1428)
, offerre (
StPPP VII
p. 485, a. 1410).
β. aliquem (praec. se) cautione stringere (astringere, obstringere) (
KodWp III
p. 130, a. 1359
et saepius). Simili sensu
cautionare (
APozn II
p. 89, a. 1480).
Opp.
cautionem ab aliquo accipere (
KodMp II
p. 48,
a. 1232).
γ.
in cautione stare (permanere)
być związanym rękojmią; sponsione astrictum esse (
PommUrk VI
p. 227, a. 1324
;
KsgŁawKr
p. 137,
a. 1376).
Opp.
cautionem pandere (
CodEp I 1,
p. 52, a. fere 1418
), aliquem de cautione liberare
(
KsgMaz III
p. 12, a. 1434
:
si autem ... ad dictum Adam ipsum de c-e non liberaverit).
δ.
aliquem in cautionem (fideiussoriam) ponere (imponere)
ręczyć za kogoś; pro aliquo spondere
(
KsgGrWp I
p. 107, a. 1391
;
ZabDziej I
p. 113, I a. 1488).
Simili sensu
inducere (
KodWp V
p. 464,
a. 1428).
N. tamen sensu diverso:
wziąć jako rękojmię; pignus capere
AGZ XIX p. 40 (a. 1479) : ibi ... colonum in c-em fideiussoriam imposuit alias «obraczyl» sibi ipsum appropriando violenter et minus iuste.
2.
concr. dokument gwarancyjny, zobowiązanie pisemne; litterae, quibus quis de aliqua re securus redditur, syngrapha.
Definitur adi. , v. gr.
syngrapharia, stipendiaria (
Dogiel IV
p. 310, a. 1542)
.
N. glossam Pol.
GLb p. 18 : c-o ... breve cirographum «zapisz», quoties quis securus redditur de eo, quod sibi debetur, «zarączenye na czasz», scriptum seu carta «napisz».
B.
zastrzeżenie, warunek; condicio
CALLIM. Hist. p. 99 : modo illa c-e variata (cf. supra : pauca quaedam in prioribus condicionibus commutata).
StPPP IX p. 245 (a. 1543) : admittit sibi liberam intromissionem ... nullis omnino c-bus euadendo.
III.
sensu latiore
1.
zabezpieczenie; securitas,
sanctio.
Constr. sq. gen. explicativo, v. gr.
litterarum, scripti (
*CodSil(M)
p. 170, a. 1193
et saepissime), sigilli (
UrkOel s
p. 49, a. 1215
et saepius; simili sensu sigillata:
PommUrk II
p. 403,
a. 1279)
, testium (
KodPol I
p. 76, a. 1256),
vel obiectivo perpetuae firmitatis (
KodMp II
p. 228,
a. 1313).
2.
straż; custodia
Tom. VIII p. 138 (a. 1526) : captivos per ... oppida ... Prussie distribuant et collocent sub firma c-e.