General
Full Entry
More

CAUTIO

Grammar
  • Formscautio, caucio
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -onis
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. actio cavendi, prudentia, diligentia.
    • 2. actus computandi, ratio
  • II. iur.
    • A. abstr. repromissio, satisdatio, sponsio.
      • α.
      • β.
      • γ.
      • δ.
      • ε.
      • ξ.
      • η.
      • α.
      • β.
      • α.
      • β.
      • γ. + in cautione stare (permanere) sponsione astrictum esse
      • δ. + aliquem in cautionem (fideiussoriam) ponere (imponere) pro aliquo spondere
      • 2. concr. litterae, quibus quis de aliqua re securus redditur, syngrapha.
    • B. condicio
  • III.
    • 1. securitas, sanctio.
    • 2. custodia

Pełne hasło

CAUTIO s. CAUCIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • A.
  • N.
I.
1. ostrożność, czujność, przezorność; actio cavendi, prudentia, diligentia.
2. liczenie, rachunek; actus computandi, ratio
KADŁUB. p. 154 : hic vernaculus universas convivij pensiones fidelissime conpendio c-is annotabat.
Ib. p. 155 : quidquid ... negociis estimaveris conducere ... tuis ... c-bus annotetur.
II. iur. t. t.
A. abstr. zabezpieczenie prawne, rękojmia, gwarancja; repromissio, satisdatio, sponsio.
N. glossas Pol.
GLc p. 10 : satisdatio, c-o «gwar, vpewnienye».
Ib. p. 13 : fidejussoria c-o «rakogemstwo» (cf. ZabDziej I p. 113, a. 1488)
.
GLb p. 18 : c-o ... «obrączenye, rąkoyemstwo, slyvbovanye».
GLcerv p. 490 : c-o prouidentia vel prouisio ... promissio «zapis, oprawa, vpewnienie».
Item Germ.
PommUrk III p. 80 (a. 1289) : c-em compositionis, que wlgariter «orveyde» dicitur (cf. ib. VII p. 451; PommUB p. 408).
ArPrawn V p. 409 (a. 1389) : fecit c-em, quod dicitur «dy gewere».
KodWp V p. 627 (a. 1440) : pro c-e alias «za warung».
Distinguitur
arbitratoria ( PommUrk V p. 513, a. 1320) , fideiussoria (fideiussorialis: KodMp III p. 288, a. 1375 et saepissime; simili sensu fideiussoria cautionis: StPPP VII p. 73, a. 1382) , privilegialis ( KodPol I p. 6 a. 1153).
N. formulam
ad cautionem alicuius za poręką; sponsione facta ( AKapSąd II p. 5, a. 1404 et saepius). Simili sensu sub cautione ( MARTIN. OP. Marg. fol. 66b ) , super cautionem ( StPPP VIII p. 73, a. 1382) . Indicatur a. res, de qua sponsio fit
α. sq. adi. , v. gr. dimissoria (quae liberandi alicuius gratia datur AAlex p. 112, a. 1501).
β. sq. gen. obiectivo.
γ. sq. de.
δ. sq. pro :
KodWp III p. 71 (a. 1357) : pro ipsa pecunia certam ponat huiuscemodi c-em.
AKapSąd II p. 15 (a. 1415) : c-em fideiussoriam datam pro grege dicto.
ε. sq. super:
KodMp II p. 107 (a. 1257) : praestantes ei super nostris sponsionibus debitam c-em.
ArPrawn V p. 500 (saec. XV) : de c-e facienda super solvendis taxis.
ξ. sq. ad :
DŁUG. Hist. V p. 232 : c-em fideiussoriam se facturum ad mutuum sex millium florenorum.
η. sq. enuntiato obiectivo PommUrk III p. 394
( a. 1300) : c-em prestabunt, quod etc.
Lites II p. 39 (a. 1412) : nos fideiussoria astringimus c-e ... quod etc.
Ita passim. b. praestandae sponsionis pignus vel modus
α. sq. gen. mille florenorum ( AAlex p. 112, a. 1502) , iuramenti ( KodWp I p. 176, a. 1238 et saepius), chirographi ( ArPrawn VII p. 223, a. 1566).
β. sq. adi. canonica ( GLcerv p. 491 : c-o canonica dicitur obligatio facta sub censuris ecclesiasticis), iuratoria ( KodMp II p. 48, a. 1232 et passim), obligatoria ( TPaw IV p. 76, a. 1418) , pignoratitia ( GLcerv p. 491 ).
Opp.
nuda (
ib. p. 491 : c-o nuda est simplex promissio verbis facta «przyrzeczenie słowem»),
item verbalis ( ArPrawn VI p. 169, a. 1554).
N. locut.
α. cautionem (pro, de aliquo) facere ( StPPP III p. 105, a. 1347 et saepissime.
N.
inter se: KodMp III p. 288, a. 1375) , dare ( CodVit p. 313, a. 1415 et saepius), ponere ( KodWp III p. 71, a. 1357 et saepius), praestare ( KodMp II p. 107, a. 1257 et saepius), item adhibere ( KodMaz(K) p. 477, a. 1240) , cavere ( ZabDziej III p. 245, a. 1493) , complere ( StPPP VII p. 11, a. 1497) , fideiubere ( ZabDziej III p. 245, a. 1493) , incidere (pro aliquo: ArPrawn IV p. 212, a. 1347) , locare ( CracArt V p. 476, a. 1549) , subintrare ( KsgPrzem I p. 168, a. 1428) , offerre ( StPPP VII p. 485, a. 1410).
β. aliquem (praec. se) cautione stringere (astringere, obstringere) ( KodWp III p. 130, a. 1359 et saepius). Simili sensu cautionare ( APozn II p. 89, a. 1480).
Opp.
cautionem ab aliquo accipere ( KodMp II p. 48, a. 1232).
γ. in cautione stare (permanere) być związanym rękojmią; sponsione astrictum esse ( PommUrk VI p. 227, a. 1324 ; KsgŁawKr p. 137, a. 1376).
Opp.
cautionem pandere ( CodEp I 1, p. 52, a. fere 1418 ), aliquem de cautione liberare ( KsgMaz III p. 12, a. 1434 : si autem ... ad dictum Adam ipsum de c-e non liberaverit).
δ. aliquem in cautionem (fideiussoriam) ponere (imponere) ręczyć za kogoś; pro aliquo spondere ( KsgGrWp I p. 107, a. 1391 ; ZabDziej I p. 113, I a. 1488).
Simili sensu
inducere ( KodWp V p. 464, a. 1428).
N. tamen sensu diverso:
wziąć jako rękojmię; pignus capere
AGZ XIX p. 40 (a. 1479) : ibi ... colonum in c-em fideiussoriam imposuit alias «obraczyl» sibi ipsum appropriando violenter et minus iuste.
2. concr. dokument gwarancyjny, zobowiązanie pisemne; litterae, quibus quis de aliqua re securus redditur, syngrapha.
Definitur adi. , v. gr.
syngrapharia, stipendiaria ( Dogiel IV p. 310, a. 1542) .
N. glossam Pol.
GLb p. 18 : c-o ... breve cirographum «zapisz», quoties quis securus redditur de eo, quod sibi debetur, «zarączenye na czasz», scriptum seu carta «napisz».
B. zastrzeżenie, warunek; condicio
CALLIM. Hist. p. 99 : modo illa c-e variata (cf. supra : pauca quaedam in prioribus condicionibus commutata).
StPPP IX p. 245 (a. 1543) : admittit sibi liberam intromissionem ... nullis omnino c-bus euadendo.
III. sensu latiore
1. zabezpieczenie; securitas, sanctio.
Constr. sq. gen. explicativo, v. gr.
litterarum, scripti ( *CodSil(M) p. 170, a. 1193 et saepissime), sigilli ( UrkOel s p. 49, a. 1215 et saepius; simili sensu sigillata: PommUrk II p. 403, a. 1279) , testium ( KodPol I p. 76, a. 1256), vel obiectivo perpetuae firmitatis ( KodMp II p. 228, a. 1313).
2. straż; custodia
Tom. VIII p. 138 (a. 1526) : captivos per ... oppida ... Prussie distribuant et collocent sub firma c-e.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)