- F.
- Th.
- Bl. (ad-),
- S.
               I. 
                propr. 
                
               
            
                  1. 
                  podnosić do góry, wznosić, dźwigać;  sursum
                     tollere, erigere, elevare.
                  
                  
               
                         N.  in
                        imagine 
                                                
                     
                     
                                            
                  CALLIM. Hist. p. 118 : prodita ac deserta re Christiana, quae tum primum caput a-re incipiens brevi ad pristinum decus amplitudinemque esset perventura (ex Livio, cf. Th. II 1150,15 sq. ).
                         N.  locut.  
                                                
                     
                     
                                            
               
                        α. 
                         in crucem  
                        ukrzyżować;  cruci figere
                        
                     Tom. VII p. 359 (a. 1525) : tales homines ... in crucem a-i ex bono publico esset.
                        β. 
                        
                        signa  
                        atakować; 
                            aggredi.
                        
                     
                  
                  2. 
                  
                     refl.  et pass.  wznosić
                        się, podnosić się;
                      erigi, se efferre.
                  
                  
               
                         N.  locut.  
                                                
                     
                     
                                            
               
                        α. 
                         in artus  
                        wyzdrowieć;  sanari 
                        
                     HUSSOW. p. 108, v. 13 : si bonitate Dei lapsos a-ar in artus.
                        β. 
                         adversus aliquem :
                  Tom. V p. 311 (a. 1520) : magister in spem fratrum suorum omnia agit et ea fiducia tantum se adversus nos tantopere a-it.
                  3. 
                  wznosić, budować; 
                        erigere, aedificare.
                  
                  
            
                         N.  
                      
                                                
               
                     
                     podwyższyć;  in
                        altiorem locum erigere 
                     
                                            CracArt V p. 403 (a. 1541) : canalia domus pro aque defluxu nova ponere stratasque alias «bruki» ratione eiusmodi canalium pro commodiori aque defluxu a-re debebit.
               II. 
               transl. 
               
         
                  1. 
                  de hominibus,
                   praec. 
                   animum, mentem  
                  podnosić, wznosić; 
                     elevare, extol
                     
                     
                      lere.
                  
                  
               
                        Additur 
                      
                                                
                     
                      
                     
                                            
               
                        a.  ad stabiles et amplissimos rerum
                           aeternarum sinus ( 
                           
                              JAC. PAR. II 
                              p. 43
                              ) 
                         , ad alta sidera (
                           
                           
                              PAUL. CR. 
                              p. 42, v. 31
                              ).  
                        
                     
                     
                        b.  coelo ( 
                           
                              ROYZ. I 
                              p. 4, v. 24
                              
                            
                         ; 
                           
                               ib. II 
                              p. 89, v. 31
                              ). 
                         ; 
                     
                        c.  mentis elevatione ( 
                           
                              JAC. PAR. II 
                              p. 43
                              ).  
                        
                        
                  
                              N.  de
                              rebus 
                            
                                                            
                           
                            
                           
                                                        
                     DŁUG. Hist. I p. 264 : solus regnum nostrum ... labefactum a-re ... potes.
                  2. 
                   clamorem, gemitum, risum  
                  wznosić, wydawać; 
                      edere.
                  
               
               
                  3. 
                  wynosić kogoś ponad innych, wywyższać, zaszczycać; 
                     aliquem efferre,
                        extollere, exornare.
                  
                  
               
                         N.  
                      
                                                
                     
                     
                                            
                  
                        α. 
                        przenieść na wyższe stanowisko;  promovere 
                        
                     CodEp III p. 137 (a. 1468) : Petrum canonicum Leopoliensem ad eandem ecclesiam cathedralem Camenecensem a-re ac promovere, illique ecclesie preficere in pontificem et pastorem dignetur.
                        β. 
                         powiększyć, uświetnić; 
                              augere, amplificare.
                        
                     
                  
                        
                           Constr. 
                      
                                                
                     
                      
                     
                                            
               
                        a. 
                        abs. 
                         
                     
                     
                        b. 
                        
                           sq. 
                           
                              abl. beneficiis
                           ( 
                        
                           
                              Dogiel V 
                              p. 62, a.
                                 1360) 
                         , continuis suffragiis ( 
                           
                              KodMp IV 
                              p. 303, a.
                                 1435) 
                         , favoribus (
                           
                           
                              ib. I 
                              p. 62, a.
                                 1258), 
                         honore ( 
                           
                              CodEp III 
                              p. 27, 
                               a. 1448) 
                         , honoris gratia specialis ( 
                           
                              MPVat VIII
                                    
                              
                              p. 6, a.
                                 1389) 
                         , honoribus et donationibus ( 
                           
                              DŁUG. Hist. IV 
                              p. 646
                              ) 
                         , gratiis et libertatum muneribus ( 
                           
                              KodWp I 
                              p. 544, a.
                                 1287) 
                         , munere gratiae specialis ( 
                           
                              KodMp II 
                              p. 121, a.
                                 1262) 
                         , potioribus insigniis (praemiorum: 
                           
                               StSyn III 
                              p. 23, a.
                                 1320
                            
                         ; 
                        
                           
                              KodKKr II 
                              p. 80, a.
                                 1381
                            
                         ; 
                           
                               DyplMog 
                              p. 76, 
                               a. 1381) 
                         , signis, honoris vestigiis ( 
                           
                              StPPP VII
                                    
                              
                              p. 469, a.
                                 1468).  
                        
                     
                     
                        c. 
                        
                           sq. 
                            ad:
                        
                     StPPP VII p. 469 (a. 1468) : nobiles ... ad gradus militaris apicem a-imus.
                        d. 
                        
                           sq. 
                            in 
                           c. 
                            abl. 
                            
                        
                        
                  KodUJ I p. 113 (a. 1416) : ut defectus scholarum generalium ad status competentiam reducentes, viros doctos et alios pauperes non immeritos velitis in visceribus a-re caritatis.
                  4. 
                  dicendo 
                  
            
                     a. 
                     chwalić, wychwalać; 
                           laudare, laudibus
                           efferre.
                     
                     
                  
                            N.
                               constr. sq.  abl. 
                                                    
                  
                         dignis
                           (multimodis) laudum
                        praeconiis ( 
                           
                              KodMp IV 
                              p. 10, 
                              a. 1386 
                         ; 
                           
                               KodKKr II 
                              p. 343, a.
                                 1410) 
                         , laudibus divinis (
                           
                           
                              *MPH I 
                              p. 252,
                              Thietmar), 
                         praeconio commendationis ( 
                           
                              LhnUrk 
                              p. 462, a.
                                 1284).  
                        
                     
                                                
                     b. 
                     podkreślać, zaznaczać; 
                        animum audientium ad aliquid
                        advertere 
                     
               ChrMP p. 518 : Boleslaus ... illum fugae militem tribus donariis praemiandum fore a-it: colo ... penso et leporis pellicio.
PrzMog p. 35 (a. 1455) : qua nedum sue, sed et invicte Polonorum corone plurimum commoditatis ... aggerasse a-itur.
                           N.
                            transl. 
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  NIC. BŁ. Serm. I p. 15 : tria autem a-unt in Christo statum regium et eius regalem maiestatem commendant, videlicet incomparabilis pietas, inflexibilis aequitas, et omnipotens potestas, et ista tria debent esse in rege.