Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ATTOLLO

Gramatyka
  • Formyattollo, atollo, attolo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. sursum tollere, erigere, elevare.
      • α. + in crucem cruci figere
      • β. + signa aggredi.
    • 2. erigi, se efferre.
      • α. + in artus sanari
      • β. + adversus aliquem
    • 3. erigere, aedificare.
  • II. transl.
    • 1. + animum, mentem elevare, extol lere.
      • a.
      • b.
      • c.
    • 2. + clamorem, gemitum, risum edere.
    • 3. aliquem efferre, extollere, exornare.
      • α. promovere
      • β. augere, amplificare.
    • 4.
      • a. laudare, laudibus efferre.
      • b. animum audientium ad aliquid advertere

Pełne hasło

AT-TOLLO s. . ATOLLO s. . ATTOLO, -ere
  • F.
  • Th.
  • Bl. (ad-),
  • S.
I. propr.
1. podnosić do góry, wznosić, dźwigać; sursum tollere, erigere, elevare.
N. in imagine
CALLIM. Hist. p. 118 : prodita ac deserta re Christiana, quae tum primum caput a-re incipiens brevi ad pristinum decus amplitudinemque esset perventura (ex Livio, cf. Th. II 1150,15 sq. ).
N. locut.
α. in crucem ukrzyżować; cruci figere
Tom. VII p. 359 (a. 1525) : tales homines ... in crucem a-i ex bono publico esset.
β. signa atakować; aggredi.
2. refl. et pass. wznosić się, podnosić się; erigi, se efferre.
N. locut.
α. in artus wyzdrowieć; sanari
HUSSOW. p. 108, v. 13 : si bonitate Dei lapsos a-ar in artus.
β. adversus aliquem :
Tom. V p. 311 (a. 1520) : magister in spem fratrum suorum omnia agit et ea fiducia tantum se adversus nos tantopere a-it.
3. wznosić, budować; erigere, aedificare.
N.
podwyższyć; in altiorem locum erigere
CracArt V p. 403 (a. 1541) : canalia domus pro aque defluxu nova ponere stratasque alias «bruki» ratione eiusmodi canalium pro commodiori aque defluxu a-re debebit.
II. transl.
1. de hominibus, praec. animum, mentem podnosić, wznosić; elevare, extol lere.
Additur
a. ad stabiles et amplissimos rerum aeternarum sinus ( JAC. PAR. II p. 43 ) , ad alta sidera ( PAUL. CR. p. 42, v. 31 ).
b. coelo ( ROYZ. I p. 4, v. 24 ; ib. II p. 89, v. 31 ). ;
c. mentis elevatione ( JAC. PAR. II p. 43 ).
N. de rebus
DŁUG. Hist. I p. 264 : solus regnum nostrum ... labefactum a-re ... potes.
2. clamorem, gemitum, risum wznosić, wydawać; edere.
3. wynosić kogoś ponad innych, wywyższać, zaszczycać; aliquem efferre, extollere, exornare.
N.
α. przenieść na wyższe stanowisko; promovere
CodEp III p. 137 (a. 1468) : Petrum canonicum Leopoliensem ad eandem ecclesiam cathedralem Camenecensem a-re ac promovere, illique ecclesie preficere in pontificem et pastorem dignetur.
β. powiększyć, uświetnić; augere, amplificare.
Constr.
a. abs.
b. sq. abl. beneficiis ( Dogiel V p. 62, a. 1360) , continuis suffragiis ( KodMp IV p. 303, a. 1435) , favoribus ( ib. I p. 62, a. 1258), honore ( CodEp III p. 27, a. 1448) , honoris gratia specialis ( MPVat VIII p. 6, a. 1389) , honoribus et donationibus ( DŁUG. Hist. IV p. 646 ) , gratiis et libertatum muneribus ( KodWp I p. 544, a. 1287) , munere gratiae specialis ( KodMp II p. 121, a. 1262) , potioribus insigniis (praemiorum: StSyn III p. 23, a. 1320 ; KodKKr II p. 80, a. 1381 ; DyplMog p. 76, a. 1381) , signis, honoris vestigiis ( StPPP VII p. 469, a. 1468).
c. sq. ad:
StPPP VII p. 469 (a. 1468) : nobiles ... ad gradus militaris apicem a-imus.
d. sq. in c. abl.
KodUJ I p. 113 (a. 1416) : ut defectus scholarum generalium ad status competentiam reducentes, viros doctos et alios pauperes non immeritos velitis in visceribus a-re caritatis.
4. dicendo
a. chwalić, wychwalać; laudare, laudibus efferre.
N. constr. sq. abl.
dignis (multimodis) laudum praeconiis ( KodMp IV p. 10, a. 1386 ; KodKKr II p. 343, a. 1410) , laudibus divinis ( *MPH I p. 252, Thietmar), praeconio commendationis ( LhnUrk p. 462, a. 1284).
b. podkreślać, zaznaczać; animum audientium ad aliquid advertere
ChrMP p. 518 : Boleslaus ... illum fugae militem tribus donariis praemiandum fore a-it: colo ... penso et leporis pellicio.
PrzMog p. 35 (a. 1455) : qua nedum sue, sed et invicte Polonorum corone plurimum commoditatis ... aggerasse a-itur.
N. transl.
NIC. BŁ. Serm. I p. 15 : tria autem a-unt in Christo statum regium et eius regalem maiestatem commendant, videlicet incomparabilis pietas, inflexibilis aequitas, et omnipotens potestas, et ista tria debent esse in rege.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)