Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ASCRIBO

Gramatyka
  • Formyascribo, adscribo, asscribo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -ere, -scripsi, -scriptum
Znaczenia
  • I. propr.
    • 1. scribendo addere.
    • 2. inscribere
    • 3. describere
    • 4. conscribere
  • II. transl.
    • A.
      • 1. in numerum referre, asciscere, adiungere
        • α. + militiae Christianae
        • β. + ad ecclesiam (ecclesiae) iure parochiali parochiae adnumerare
      • 2. comparare?
      • 3. refl.+ iureiurando
    • B.
      • 1. tribuere, legare, possidendum tradere
      • 2. iur. praescribere, constituere
        • a. + poenam
        • b. + praescriptionem
      • 3. + aliquid alicui (rei) tribuere, imputare.
        • α. + sibi in subsidium
        • β. + aliquid ad iniuriam iniuriam ducere
      • 4. + alicui dedicare (opus)
  • III. part. perf.
    • 1. alicui agro colendo adiunctus (praec. abs. loco subst.)
    • 2. deditus devotusque
    • 3. ratus, acceptus

Pełne hasło

ASCRIBO s. ADSCRIBO s. ASSCRIBO, -ere, -scripsi, -scriptum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Bl.
  • Dc.
  • N. (s.
  • v.
  • asscribo).
I. propr.
1. dopisać, wpisać dodatkowo; scribendo addere.
Constr.
a. sq. dat.
b. sq. ad.
c. sq. in c. acc.
d. sq. in c. abl.
N.
iur. wpisać do ksiąg sądowych; in libros iudiciales inferre
KsgMaz II p. 126 (a. 1425) : Witus ... comisit inscripcionales alias «zapisz» super Troyano et Iohanne ... prout sibi idem iam nominati in regestrum terrestre a-serant, perpetualiter perdere.
AGZ XIV p. 7 (a. 1440) : fideiubent pro n(obili) Nicolao ... a-ntes se ipsos pro hac re et causa pro n. Nicolao, ... quod ipsum statuere debent coram domino capitaneo.
Praec.
debitum:
AGZ XVI p. 45 (a. 1467) : si non solverit, extunc debet a-re super kmethones a Boczanowka.
Ib. XIX p. 45 (a. 1481) : fideiussit solvere debitum suum vel a-re alias «przypisacz» ad eandem tenutam.
Ib. XVII p. 313 (a. 1495) : debet sexaginta flor, a-re alias «przypyszacz» in librum ... ad summam.
Ita saepius.
2. wypisać, napisać; inscribere (v. gr. elogium monumento).
3. opisać, przedstawić; describere
Tom. III p. 8 (a. 1514) : rem ... paucis a-re libuit.
DECIUS p. 2 : flumina ... ex Ptolemeo a-re, quae Sarmatiam praeterfluunt.
Ita saepius ib.
4. spisać; conscribere
KodWp III p. 279 (a. 1366) : ut sibi privilegium super scultecia sua in Rawowicze ... renovari ac a-i mandaremus, quod privilegium nuper ... sibi fuisset concrematum.
CIOŁ. Lib. II p.96 : induciae inter ... dominum Alexandrum ... et dominum ... Michaelem... firmate, roborate et a-te fuerunt.
II. transl.
A. homines
1. włączyć, zaliczyć do jakiegoś grona; in numerum referre, asciscere, adiungere, v. gr. collegio ( IANIC. p. 272 ) , in familiam ( Dogiel I p. 172, a. 1515) , numero nobilium ( StPPP VII p. 469, a. 1468) , servitio alicuius ( Tom. VII p. 332, a. 1525) , sanctorum catalogo ( *KodKKr I p. 47, a. 1253 ; KOMOR. p. 156 ) , in caelicolarum numero ( DŁUG. Hist. I p. 254 ) .
N. locut.
α. militiae Christianae i. q. Christianum reddere
KodMp IV p. 216 (a. 1424) : qui nos ... a-i voluit milicie Christiane.
β. ad ecclesiam (ecclesiae) iure parochiali przyłączyć do parafii; parochiae adnumerare
AKapSąd III p. 5 (a. 1449) : nobilis Iohannes ... ad ecclesiam parochialem in Dambrowka ... iure parochiali est a-tus et adiunctus.
Ib. p. 84 (a. 1502) : villas ... iure parochiali eidem ecclesiae a-tas.
2. porównywać, zestawiać? comparare?
KlQu p. 40 (a. 1478) : me salici, que cito radices nowas humo cum infigitur, credit, sed interdum decepta ... solis feruore arescit ... a-re.
3. refl. iureiurando złożyć przysięgę i. q. se astringere
MIECH. p. 269 : Jagello populum eorum (Lituanorum sc. ) ad fidem orthodoxam reducturum iureiurando se a-sit.
B. res
1. zapisać (zwł. w testamencie), przyznać komuś, udzielić; tribuere, legare, possidendum tradere
KodMaz(K) p. 22 (a. 1067 esse asseritur, est autem saec. XVII): decimas ex a-tis villis.
KodWp I p. 187 (a. 1240) : ut ... capellas ... ipsorum religiosorum a-ret potestati.
KodMp II p. 251 (a. 1321) : eas marcas prebendae eidem perpetuo a-ndo.
Ita saepius.
Syn.
annectere ( ArPrawn VI p. 9, a. 1407) , applicare ( DŁUG. LibBen III p. 63 ) , assignare ( KodUJ III p. 209, a. 1502) , concedere ( CodEp II p. 154, a. 1422) , conferre ( KodUJ III p. 209, a. 1502) , dare, donare ( ArPrawn I p. 206, saec. XV et saepius), incorporare ( KodMp IV p. 325, a. 1339 ; AKapSąd III p. 198, a. 1519) , legare ( StPPP IX p. 223, a. 1530).
N. glossam Pol.
KsgMaz II p. 89 (a. 1425) : nullus debet ... alteri ipsam portionem a-re «zapisacz».
N. constr.
a. sq. enuntiatio obiectivo
CodEp II p. 154 (a. 1422) : damus, concedimus et de munificentia ducali a-imus ... quod etc.
b. sq. inf.
KodKWil p. 631 (a. 1502) : a-simus decimas de omni grano ... plebano ... perpetualiter dare.
Adduntur locut. adv. in sortem perpetuam ( DŁUG. LibBen I p. 498 ) , per testamen tum ( AKapSąd III p. 137, a. 1509).
N. de debito
WiadPol p. 184 (a. 1582) : pecuniam ... a nonnullis creditoribus regis defuncti sibi a-tam repetit.
N. locut.
α. facultatem alicui :
CorpJP III p. 38 (a. 1507) : sicut ex praemissis vobis a-itur facultas, pretium rebus constituere debeatis.
β. poenam:
ib. p. 177 (a. 1511) : palatino ... a-itur medietas poenae non comparitionis.
Sed cf. infra 16 sqq.
γ. res ecclesiasticas commoditatibus canonicorum ( VAdAnt p. 167 ) .
δ. testamentum immunitati ecclesiasticae ( AKap Sąd III p. 169, a. 1513).
ε. aliquid perpetuitati uwiecznić; vim perpetuitatis addere
JusPol p. 300 (a. 1456) : articulos ... duximus roborandos, confirmandos et perpetuitati a-ndos.
2. iur. przepisać, wyznaczyć; praescribere, constituere
a. poenam
*Dogiel IV p. 22 (a. 1251) : leviori culpae ... quatuor solidorum pena consvevit a-i (cf. *PreusUB I p. 187).
CorpJP III p. 38 (a. 1507) : a festo sancti Adalberti poenas praesentibus a-tas ab omnibus ... exigatis.
Cf. Th. II 755,26.
b. praescriptionem :
StPPP VII p. 223 (a. 1544) : talis inscriptio censetur reemptionalis, cui praescriptio non potest a-i. c. terminum:
StPPP VIII p. 47 (a. 1381) : post terminum eis a-tum.
N. sq. acc. c. inf. (vel inf. ?)
KodWp V p. 304 (a. 1420) : dicte commutationis resignacionem ratificamus, gratificamus, roboramus, perhennamus, approbamus et presentibus a-imus robur perpetue firmitatis obtinere.
N. locut.
pacem nakazać pokój, tj. zaprzestanie postępowania sądowego; vindiciis finem imponere
PP III p. 61 (a. 1437) : mater eorum cum eis veniet cum ipsis ad baniturn iudicium et a-et pro dictis sexagenis sex pacem, ne amplius pro eisdem impedietur a quoquoque homine.
Simili sensu
amicitiae bonitatem:
KsgŁawKr p. 41 (a. 1368) : Jacobus ... dimisit Nicolaum scriptorem suum liberum nil sibi a-ns nisi amicitie bonitatem.
3. aliquid alicui (rei) przypisywać, uważać za przyczynę; tribuere, imputare.
N. constr. sq.
ad :
*CodVit p. 591 (a. 1423) : quod ... nos ad singularem conplacenciam a-emus.
N. locut.
α. sibi in subsidium :
AGZ V p. 194 (a. 1456) : nonnulli prelati ... ipsos mercatores ... in Moldauiam euntes ... viis ... solitis retrahunt ... consuetudinem sibi in subsidium a-re ... volentes.
β. aliquid ad iniuriam poczytywać za krzywdę; iniuriam ducere
DŁUG. Hist. III p. 588 : ut id ad magnam non a-rent iniuriam.
4. alicui dedykować, poświęcić (utwór literacki); dedicare (opus)
DŁUG. Op. p. 4 : libellum praesentem ... tibi dedico, tibi a-o.
PAUL. CR. p. 4 : quos panegyricos magnificentiae tuae ... a-o nominatimque dedico.
IO. VISL. p. 166, v. 44 : a-at patriae carmina et ipsa suae.
III. part. perf.
1. przypisany do gruntu; alicui agro colendo adiunctus (praec. abs. loco subst. )
CodSil(M) p. 157 (a. 1193) : hi a-i: Zulistirus cum fratribus suis alii.
KodMaz(K) p. 211 (a. 1222) : in Lomna, ecclesie B. Virginis Marie in Czerwińsk propria, omnes a-ti castro non astent nec ab aliquo judicentur, nisi a suo abbate.
Cf. Th. II 775,64 sq. et ASCRIPTICINIUS ASCRIPTICIUS II 1 ASCRIPTIUS.
Inde in imagine
2. oddany; deditus devotusque
Tom. XIV p. 402 (a. 1532) : precor ... ut me et omnia mea ... officia ... sibi usque a-issima esse persuadere velit.
3. uznany, zatwierdzony; ratus, acceptus
MARTIN. OP. Marg. fol. 31b : Eucharistia sit oblatio benedicta, a-ta et rata.
KodKKr I p. 148 (a. 1306) : in omnibus iuribus suis tam ascripticiis quam consuetudinariis et a-is
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)