- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- L.
- A.
- H.
- N.
               I.  
               intrans. 
               
            
                  A.  
                  propr. 
                  
               
                     1. 
                      (de hominibus) wyjść, oddalić się, odejść;  exire, egredi, decedere.
                     
                     
                  
                            N. 
                         
                                                    
                     
                        
                         in coenobium  
                        usunąć się;  secedere
                        
                                                DŁUG. Hist. III p. 163 : in coenobium sanctimonialium in Antiquam Sandecz e-it.
                           Constr. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           a.  
                           indicatur unde? sq.
                            abl. 
                            separat, vel de; item
                            sq.  ab:
                        DŁUG. Hist. I p. 275 : tantus ... hostibus ... pavor ... iniectus est, ut ... ab occupatis e-rent.Cf. Th. V 2,1206, 30.
                           b.  
                           indicatur quo?
                            sq.  in c. 
                            acc. 
                            
                        
                        
                           c.  
                           indicatur quo modo?
                            sq. 
                            abl. 
                            
                        
                     
                     2.  
                     (de rebus) wychodzić, sterczeć, wystawać;  se extendere, prominere, eminere.
                     
                     
               
                            N.  constr. sq. 
                         
                                                    
                  
                        
                         in  
                        c. 
                         acc. 
                         et
                         ad :
                                                KsgŁawKr p. 131 (a. 1375) : murus ... e-it in dictam hereditatem ad istam altitudinem.
                  B. 
                  transl. 
                   
                  
            
                     1.  
                     de hominibus 
                     
                  
                        a.  
                        umierać;  vita decedere, mori. 
                        
                        Plerumque additur (de, e) vita; item 
                        de rebus humanis; simili sensu ab humanis ( 
                           
                              AAlex 
                              
                              p. 435, a. 1504) 
                         , fatis ( 
                           
                              DŁUG. Hist. IV 
                              p. 576
                              ) 
                         , e vivis ( 
                           
                              Tom. XII 
                              p. 330, a. 1530 
                            
                         
                        et saepius). ). 
                     
                     
                        b.  
                        zrezygnować z czegoś, zrzec się, ustąpić; renuntiare alicui rei, cedere, concedere aliqua re 
                        
                     KADŁUB p. 216 : mandat ... ut Lestconem principatu e-re iubeant (cf. ChrMP p. 541, ubi legitur principatui).
DŁUG. Hist. I p. 386 : Wladimirus Swanthopelkuin accersivit et ei de sede Kyoviensi e-ssit.
Ib. IV p. 250 : offerebant Cruciferi ... se ... de terrarum Samagittiae ... iure et titulo e-uros et viginti aureorum millia soluturos.Ita saepius ap. DŁUG., v. gr. de possessione oppidi alicuius (IV p. 77 ), de tributo ( V p. 532 ).
                              Inde  
                            
                                                        
                        
                           
                           
                              i. q. odstąpić od czegoś, odejść, sprzeniewierzyć się czemuś;  
                              deficere ab aliqua re, desistere,recedere
                           
                                                    VAdAnt p. 179, 22 : hac ... audiens beatus episcopus tanto laetitiae risu exuberat, ut pene a solito rigore magnum aliquid e-ret.
DŁUG. Hist. V p. 485 : ne rex et filii sui a iure regni e-rent nec in manifestum belli... veniretur discrimen.
CorpJP II I p. 449 (a. 1519) : ut pater liberos suos in debita castigatione ... foveat, ut a iure divino non e-ant.
                              Constr.  sq. abl. , 
                                                        
                     
                            ab, de (omnes supra), 
                        
                                                    
                        c.  
                        przekroczyć miarę, wykroczyć przeciw (komuś), przewinić, zgrzeszyć;  modum transgredi, labi, delinquere.
                        
                        
                     
                               Constr. 
                            
                                                        
                           
                            
                        
                                                    
                     
                        a.  
                        
                           sq. 
                            abl. 
                            
                        
                        
                     APozn I p. 15 (a. 1435) : si aliqua dictarum partium verbo aut facto contra aliam e-ret etc.
DŁUG. Hist. IV p. 339 : actiones suas, quibus aliquando contra premissa et inscriptiones regi ... factas e-bat.Ita saepius.
                        b.  
                        
                           sq. 
                            
                              
                           
                           contra :
                        
                     KsgRachKr II p. 20 (a. 1372) : qui eciam enormiter e-unt contra civitatem.
ArPrawn VI p. 11 (a. 1421) : si ... sui successores contra ipsum ... in aliquo notabiliter e-erint.Ita saepius.
                        c.  
                        
                           sq. 
                            in  
                           c. 
                            abl. 
                            
                        
                        
                     KsgKaz p. 334 (a. 1395) : Weyskegil solvit, quod excessit in braseo.
CodEp III p. 361 (a. 1489) : si ... Bohemi ... ea, in quibus contra maiestatem suam e-erunt, non reformarent etc.Ita saepius.
                              Item sensu locali 
                            
                                                        
                           
                           
                                                    
                     KodWp I p. 367 (a. 1266) : cuiuscunque conditionis homo ... in bonis ville sepedicte e-erit, ibidem iudicabitur.Ita saepius.
                        d.  
                        
                           sq. 
                            per :
                        
                     NIC. BŁ. Tract. fol. 7a : cum vnum monstri caput per os suum e-ret, aliud se grauari clamabat.
                        e.  
                        
                           sq. 
                            adv. 
                            modi, 
                        
                        
                           
                              
                            
                         
                     
                  
                     2.  
                     de rebus 
                     
               
                        a.  
                        ustąpić, ustać, przestać istnieć;  
                           cessare, finiri.
                        
                        
                     
                               N.  
                            
                                                        
                        
                           
                           tyle co:upływać, tracić ważność; 
                              
                                 i. q. praeterire, irritum fieri 
                           
                                                    CracImpr p. 279 (a. 1566) : cum vero hae advitalitates e-erint ... molendinum ... ad nos ... revertetur.
                              Item 
                            
                                                        
                        
                           
                            e memoria  
                           uchodzić z pamięci,ulegać zapomnieniu; 
                              
                                 i. q. excidere, in oblivionem venire.
                           
                        
                                                    
                               Simili sensu 
                               
                            
                                                        
                     
                           
                           memoriae:  
                           
                                                    CorpJP III p. 278 (a. 1513) : non e-it memoriae ... nobilitati terrarum Cracoviensium ... veridica pollicitatio sacrae maiestatis regiae.
                        b.  
                        być większym, przeważać;  maiorem vel maioris momenti esse.
                        
                        
                     
                               N.  gram. 
                                                        
                           
                           
                                                    
                     Gramm. p. 193 : ad comparationem perfectam requiruntur condiciones quinque ... quarto illud, quo vnum ad alterum casualiter e-it, quinto modus seu quantitas excessus.Cf. infra 44 sqq., EXCEDENTIA et 1 EXCESSUS II B 1 γ. Occ. refl.
WROCŁ. Epit. fol. d Vb : diameter transiens a superficie concaua loci per centrum locati ad oppositam partem eiusdem superficiei est equalis diametro transeunti (ed. -e) a superficie conuexa locati per centrum locati ad oppositam partem eiusdem superficiei, quia non e-unt se nisi indiuisibiliter, qui excessus a phisico pro nullo habetur.
                        c.  
                        
                  
                           α.  
                           wykraczać poza coś, przekraczać ramy czegoś;  egredi extra modum.
                           
                           
                        
                                  Constr.  sq. 
                                                            
                        
                               extra. 
                                                        
                           β.  
                           dochodzić (sięgać) do czegoś;  progredi usque ad aliquid 
                           (v. 
                            gr. debita in magnam summam: 
                              
                                  Tom. VII 
                                 
                                 p. 114, a. 1524). 
                             
                        
                        
                           γ.  
                           wpadać w coś;  incidere, evadere 
                           
                     CorpJP IV 1, p. 89 (a. 1524) : quae iam in tantum labyrinthum e-erat, quod cautelarum, nodorum ... neque modus esset neque finis.
               II.  
               trans. 
               
         
                  A. 
                   wychodzić, sięgać poza coś, przekraczać (granice itp.); transgredi (fines sim.),se extendere extra aliquid 
                  
               
                     1. 
                     
                         propr.  et in imagine 
                     
                     
                  
                        a.  
                        locum, spatium aliquod sim. 
                     
                     
                        b.  
                        tempus. 
                     
                     
                        c.  
                        magnitudinem, mensuram sim. 
                        
                  
                              N.  geom. 
                                                        
                           
                            
                           
                                                    
                        VITELO Opt. p. 24 : arcus DC e-it arcum AB.
Ib. p. 201 : erit superficies ABZN ęqualis superficiei ABDE, superposita enim nec e-et nec e-etur.
                              Constr.  sq. acc. numeri; abl.  
                              (v.  gr.  
                                                        
                     
                           
                           pondere :
                                                    DŁUG. Hist. I p. 161 ), vel in c. abl. (in potentia et virtute:WROCŁ. Dial. fol. I IIIb).
                     2.  
                     transl.  
                     
               
                        a.  
                        modum, fines, terminos sim. (in aliqua re). Plerumque homo pro
                         subi. 
                        ,sed interdum etiam res. 
                     
                     
                        b.  
                        statuta, decreta, mandata sim. 
                        
                  
                              Item 
                            
                                                        
                        
                            conditiones ( 
                           
                              
                                 ArPrawnII 
                                 p. 168, a. 1554) 
                            , formulam ( 
                              
                                 Tom. IV 
                                 p. 191, 
                                  a. 1517).  
                            
                        
                                                    
                              N.  res pro subi. 
                            
                                                        
                           
                            
                           
                                                    
                     KodWp III p. 144 (a. 1360) : iura ... advocacie ... modum, formam et consuetudinem terre Polonie aliqualiter e-re, mutare et diversificare videbantur.
                  B.  
                  przewyższać, wznosić się ponad;  superare, 
                        transgredi.
                  
                  
               
                         Constr. 
                      
                                                
               
                     
                      
                     a.  
                     sq. 
                      abl. 
                      
                     
                                            DŁUG. Hist. IV p. 295 : ut una acies alteram ... festinatione vehementi e-ret et preiret.
Ib. V p. 344 : rex Bohemiae ...a Polonis vinci se omnifariam et plus quam triplicato numero cernens e-i.b. sq. in a . abl.
MPH II p. 856 (saec. XIV med.med) : rex ... Wladislaus Cruciferos ... invadere non audebat, quia ipsum et in numero et in fortitudine quam plurimum e-bant.
LibProm p. IX (a. 1404) : pauper notabiliter alios e-ns in sciencia, vita et moribus, aliis non postponatur.
GŁOG. Don. fol. E 3a : comparatiuus e-it positiuum in vna sillaba et superlatiuus e-it positiuum in duabus.Ita saepius. Additur acc. mensurae
MARTIN. OP. Chr. fol. E Ib : Alexander vero Porum occidit, qui ipsum in statura duos cubitos e-bat.
                  C. 
                   scientiam, notitiam alicuius  
                  sim.:
                  uchodzić,] wymykać się; effugere,evadere.
                  
               
                         Item  
                      
                                                
               
                     
                     memoriam 
                      
                     (sq. 
                      acc. 
                      c. 
                      inf. 
                     ) 
                     
                                            COPERN. OpM p. 35 : nondum memoriam hominum e-ssit frumenta ... in Prussia empta fuisse (cf. supra 1311,52 ).
                  D. 
                   iur. 
                   
                  culpam, poenam  
                  podlegać karze grzywny,zapłacić grzywnę;  multae obnoxium esse, multam solvere
                  
            KsgGrWp I p. 4 (a. 1386) : Dobrogostius ... e-ssit penam videlicet «pocup» erga Judeum Symonem.
PrPol p. 234 (a. 1398) : e-ssit duas culpas seu penas.Glossa Pol.
AGZ XIV p. 56 (a. 1442) : Iohannes ... debet ius iuvare ... Dymitrio ... pro kmethonibus ... si non iuvaverit ius, e-et alias «przyepadnye» culpam.