Ogólne
Pełne hasło
Więcej

DECLARATIO

Gramatyka
  • Formydeclaratio, declaracio
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -onis
  • Część mowyrzeczownik
  • Rodzajżeński
Znaczenia
  • I.
    • 1. explicatio, explanatio, v. gr.
    • 2. actus demonstrandi, probandi (praec. coram iudice)
  • II.
    • 1. actus declarandi, praedicandi, professio
    • 2. decretum, mandatum
    • 3. + a. b. c. contra d. super indicium (praec. per scripta iudicibus factum)
  • I. iur.
    • A.
      • 1. sententia
      • 2. + (latae) sententiae actus promulgandi sententiam
    • B.
  • IV. confunditur cum voce deliberationis

Pełne hasło

DECLARATIO s. DECLARACIO, -onis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • L.
  • H. (pl.),
  • N.
I.
1. objaśnienie, wyjaśnienie; explicatio, explanatio, v. gr. statutorum ( KodWp II p. 262, a. 1308) , articulorum ( CorpJP III p. 227, a. 1512) , decreti ( StPPP VI p. 402, a. 1530).
Syn.
informatio ( ib. ), interpretatio ( ArHist X p. 157 ). Glossae Pol.
GLcerv p. 521 : d-o, «wyłożenie, obiaśnienie».
N. locut.
aliquid ad declarationem ponere wyjaśnić; explicare ( SSrSil VIII p. 83, a. 1462) . Saepius in textibus phil. saec. XV—XVI, v. gr. definitionis ( GŁOG. Alex. II fol. d IIIb ; id. Porph. fol. a VIIIb ;), propositionis ( BYSTRZ. AnalPost fol. c VIa) , termini ( id. Log. fol. a IIIa ; ib. fol. a IIb) ;, syllogismi ( GŁOG. ExLog fol. 32b ) , textus ( BYSTRZ. AnalPr fol. i VIIIa).
Dicitur
generalis ( STOB. Intr. fol. a Ib), item amplior (
id. Sign. in Gramm. p. 154 : d-o ... amplior modorum significandi ... inquiratur apud modistas).
Occ. iur. sententiae pouczenie prawne; iuris interpretatio a iudice superiore data
KodPol II p. 696 (a. 1346) : si ... sententia ... inuenta per scabinos argueretur ... ad consules Wladislavienses pro sentenciae ... d-e recurretur.
2. wykazanie, udowodnienie (zwł. przed sądem); actus demonstrandi, probandi (praec. coram iudice)
*KodWp I p. 99 (a. 1220) : ut ... inquiri faceremus ... veritatem et per d-em legitimitatis tue ... maculam aboleri.
ArHist VIII p. 463 (a. 1398) : debebit parere cum testibus ipsius ad d-em sue milicie contra Clementem (ita ib. saepius).
DŁUG. Hist. IV p. 107 : stipendiarii offerebant ... pro suae innocentiae d-e in distantissimis locis curias pugnae atque duelli.
II.
1. wyznanie, oświadczenie, podanie do wiadomości; actus declarandi, praedicandi, professio
MARTIN. OP. Serm. p. 27 : d-em nominis ponit euangelista, cum dicit: uocatum est nomen eius Iesus (Vlg. Luc. 2,21 ).
PEREGR. fol. f Ib : confessio est legitima coram sacerdote peccatorum d-o (cf. NIC. BŁ. Serm. I p. 292).
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 67 (saec. XV) : peccati d-o «vikazane».
Occ. sq. pro oświadczenie się po czyjejś stronie; actus partes alicuius publice amplectendi
CodEp I 2, p. 24 (a. 1447) : regni huius pro obedientia papae novelli d-o.
DŁUG. Hist. V p. 34 : Kazimirus rex ... fecit pro Nicolao … papa d-em.
2. postanowienie, polecenie; decretum, mandatum
ArPrawn I p. 332 (a. 1511) : d-es seu determinationes certi sinodi.
Ib. VI p. 128 (a. 1554) : causae ... suspendi possunt iussu ac d-e regia per litteras iudicio facienda.
3. oświadczenie (zwł. na piśmie) składane przed sądem; indicium (praec. per scripta iudicibus factum) a. abs.
StPPP VI p. 178 (a. 1521) : iudicialiter factae et intentatae fuerunt controversiae, d-es et iuridicae utrobique disputationes.
b. sq. gen. obi.
KodPol II p. 551 (a. 1474) : procurator ... produxit d-es expensarum petens eas taxarj.
c. sq. contra :
ZabDziej II p. 12 (a. 1482) : ob non repositionem d-is ... contra dominam Clichnam.
d. sq. super c. acc. :
ib. p. 10 (a. 1482) : ut infra diem naturalem reponeret ad acta d-em super dominam Clichnam.
ArPrawn V p. 523
( a. 1517) : teneatur obtinere a capitulo d-em super ipsius ... abilitatem ad optandum.
I. iur. t. t.
A. de iudice
1. (e Pol. <<dokazanie>>) wydanie wyroku, orzeczenie; sententia
ArPrawnVIII p. 62 (a. 1396) : Dobeslaus aquisiuit d-em super dominum Szawisza, quod non debet amittere suam partem hereditatis.
StPPP VIII p. 938 (a. 1400) : Paschco ... Beate ... dotalicium ordinabit iuxta d-em dominorum.
AGZ XVII p. 260 (a. 1490) : Iohannes post condemnacionem nobilis Anne et post d-em, alias «po dokazanyv», in lucris suis dixit eqs.
Cf. DECLARO III A 1.
2. (latae) sententiae ogłoszenie wyroku; actus promulgandi sententiam
KodMp IV p. 322 (a. 1437) : reseruamus nobis huius nostre sentencie arbitralis d-em infra ... vnius anni decursum.
ARect I p. 397 (a. 1495) : sub pena excommunicationis et d-is late sentencie ... duos fideiussores ... ponat.
Simili sensu
poenae :
ArPrawn I p. 17 (a. fere 1400) : divina supplente precencia ad d-em huiusmodi penarum ... procedemus.
Praeterea excommunicationis (
AKap p. 118, a. 1553 : ut... processum i. litteras excommunicationis d-is contra illum publicaret
), haeresis (
AKapSąd II p. 489, a. 1431 : sub pena d-is heresis;
item haereticae pravitatis ib. III p. 191, a. 1517).
B. de partibus in iudicio, cf. supra II 3.
IV. singulare: rozważenie, rozpatrzenie; confunditur cum voce deliberationis
*CodVit p. 597 (a. 1423) : post d-em, quam de preficiendo ... Cracoviensi ecclesie personam utilem ... cum dictis fratribus habuimus diligentem.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)