Ogólne
Pełne hasło
Więcej

CHARACTER

Gramatyka
  • Formycharacter, caracter, caracther, karacter
  • EtymologiaGr. χαρακτήρ
  • Odmiana -is
  • Część mowyrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajmęskiżeński
Znaczenia
  • I. propr.
    • A.
      • 1. nota cauterio impressa, signum
        • a. +
        • b.
      • 2.
        • a. + sigilli signum impressum,
        • b. nota incisa, qua numerus certave capacitatis mensura designabatur
    • B.
      • 1. + crucis, signum
      • 2. nota scriptoria, littera.
      • 3. typus, quo libri imprimuntur
      • 4. figura a superstitiosis adhibita, cui vis quaedam magica inesse credebatur
  • II. transl.
    • 1. signum, indoles.
      • α.
      • β.
      • γ. + militaris, charactere militari insignire equestri ordini ascribere
    • 2. dicendi genus.

Pełne hasło

CHARACTER, -is m. scr. caracter,,caracther,, karacter (Gr. χαρακτήρ)
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
[formae decl. II: acc. sg. characterum:
ArPrawn VI p. 86 (a. 1542) : omnia frumenta triturata mensuret... et... ad numerum caracterum incidat alias «karbuye».
abl. sg. charactero:
KodWp II p. 284 (a. 1311) : litteras sigilli karactero ... roborari.
generis f.
UrkBBr p. 360 (a. 1358) : hee caracteres et litere ... capitales ... videbantur.]
I. propr.
A.
1. piętno, znamię, znak (wypalony lub wyciśnięty); nota cauterio impressa, signum
a. ap. homines, praec. in malam partem: quod puniendi gratia in facie exurebatur
JusPol p. 282 (a. 1454) : calumniatori pro mercede sua c-er ... in facie sua debet impingi.
ArPrawn I p. 162 (a. 1455) : c-er aut notha (ed. rotha) in faciem eius calumniatoris inprimatur.
Ita saepius.
N. (in imagine)
in bonam partem sacramenti, v. gr. baptismi ( NIC. BŁ. Tract. fol. 4b et saepius, cf. Th. III 999, 77 sqq..), ordinis ecclesiastici ( StSyn III p. 14, a. 1320 ; StPPP IV p. 69, a. 1423) , sacerdotii ( ADAM p. 300 ).
b. ap. animalia.
N. glossam Pol.
DOBCZ. Ars fol. A 3b : vocantur c-er vulgariter «znamija» vel «pijathno», quia c-er dat notitiam animalis.
N. locut. ad
a-b: characterem imprimere ( ArPrawn I p. 162, a. 1455 et saepius; item characteris impressio: StSyn III p. 14, a. 1320 et saepius), impingere ( JusPol p. 282, a. 1454) , charactere obsignare ( ADAM p. 300 ) , insignire ( DŁUG. Hist. I p. 80 ).
2.
a. odcisk (na pieniądzach, wosku); signum impressum, praec. sigilli ( KodPol II p. 55, a. 1255 et saepissime). Simili sensu abs.
StPPP VII p. 460 (a. 1427) : documentum ... et ch-er nostri domini graciosissimi.
N. in imagine
diaboli :
RFil XXIV p. 367 (saec. XV) : dyaboli c-er «kleynoth».
Cf. ib. p. 386 .
b. nacięcie oznaczające liczbę lub miarę; nota incisa, qua numerus certave capacitatis mensura designabatur ArPrawn VI p. 86 cf.
Ib. VII p. 62 (a. 1566) : vasa ch-bus notentur, ut vas signetur, quot quattuor coretos ... contineat.
B.
1. znak; signum ( praec. crucis, quod qui contra gentiles pugnaturi erant, vestibus assuere solebant)
MARTIN. OP. Chr. p. 373 : cardinalis ... Anacletus ... cum cunctis paene principibus crucis c-e est insignitus.
Ib. p. 378 : assumpto crucis c-e ... ad liberationem Terrae Sanctae procedens.
Ita passim.
2. znak pisarski, litera; nota scriptoria, littera.
Praec. pl.
pismo; litterae, v. gr. Graeci ( Tom. XIV p. 247, a. 1532) , Hebraei ( MARTIN. OP. Chr. p. 38 ) , Latini et Rutheni ( Tom. I p. 22, a. 1506 ; cf. KodPol I p. 367 ), item abs.
KsgHenr p. 165 : uniuersa negocia ... k-bus conmendare.
Syn.
signum ( ZABOR. Orth. p. 2 ).
Additur
apicum ( DokKujMaz p. 184, a. 1250 et passim), litterae ( AGZ IX p. 6, a. 1397) , litterarum ( CALLIM. Greg. p. 180 ; Inst. p. 109 ). ;
Simili sensu sg.
KodWp II p. 275 (a. 1310) : actiones hominum ... fulciantur firmo c-e literali.
AGZ II p. 94 (a. 1432) : literas ... veteri ch-e exaratas.
N. locut.
fideli charactere exarare spisać wiernie; fideliter conscribere ( KodMp I p. 186, a. 1318).
3. czcionka drukarska; typus, quo libri imprimuntur
CracImpr p. 37 (a. 1491) : missale ... dominus ... Haller ... pulchris correctisque ch-bus ... imprimi curavit.
Ib.
p. 86 (a. 1519) : Iodocus ... Cronicam regni nostri ... ingenioso ... ch-e excudere... intendat.
Ib. p. 105 (a. 1523) : Florianus impressor ... reposuit iuri c-es aereos.
N. locut.
impressis characteribus emanare wyjść drukiem; typis impressum prodire
CorpJP IV p. 197 (a. 1526) : quae formula iuris iam impressis c-bus in publicum ... emanavit.
4. amulet; figura a superstitiosis adhibita, cui vis quaedam magica inesse credebatur
RRud p. 55 : sunt quedam nomina in k-bus ... et in cartulis gladiorum, in quibus mente decepti confidunt homines.
MARTIN. OP. Marg. fol. 93a : ligature c-um vel aliarum rerum, quas medicina non requirit... nomine sortilegij damnantur.
Ita saepius. Cf. Th. III 993, 66.
II. transl.
1. znamię, cecha, charakter; signum, indoles.
N.
α. Christianus, fidei sim. ( KADŁUB. p. 41 et saepius).
Praec. in locut.
charactere Christiano (fidei) insigniri przyjąć chrzest; baptizari ( DŁUG. Hist. I p. 116 et saepius).
β. laicus ( DOBCZ. Ars fol. B 3b).
Opp.
clericus ( ib. fol. B 4a).
γ. militaris, in locut. charactere militari insignire pasować na rycerza; equestri ordini ascribere
MPH III p. 19 (sac. XV) : dux Przemisl ... ducem Glogovie in ecclesia Poznaniensi cingens insignivit c-e militali.
2. styl, charakter (utworu literackiego); dicendi genus.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)