Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ARCUS-1

Gramatyka
  • Formyarcus
  • Etymologiaa. 1540 : pro areo papiri.
  • Odmiana -us
  • Część mowyrzeczownikrzeczownik
  • Rodzajmęskiżeński
Znaczenia
  • instrumentum bellicum vel venaticum,quo sagittae eiciuntur.
    • α. + fortitudo arcus virtus bellica
    • β. + in; arcum pravum (pravitatis) (con)verti pravum fieri (ex Vlg. Ps.
    • II. curvatura, flexus (v. gr. murorum) praec.
    • I. fornicis genus in modum arcus curvatae. Additur
      • 2. foramen muri arcuatum (de porta, fenestra sim.) structura arcuata, quae in honorem triumphatoris erigitur.
    • II. math. circuli pars.
    • II. nat.+ daemonis: iris. Simili sensu i. q. charta maior

Pełne hasło

ARCUS, -us m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
BJ.
  • A.
  • H.
  • N.
fgeneris f.
CracArt I V p. 65 (a. 1422) : arcum testudinatam wlgariter «czwoebogen» (Germ. ) construere debet.
Ib. V p. 181 (a. 1522) : arcum seu «schwibogam» (Germ. ), quam fecit et construxit. Saepius formae declinationis II: gen. sg. arci:
AKapSąd I p. 222 (a. 1521) : in duobus foliis unius arci papiri. abl. sg. areo:
AGZ XIII p. 227 (a. 1485) : sagitas de areo tuo. RachWaw
p. 257 (a. 1540) : pro areo papiri. Cf. ib. p. 258. abl. pl. arcis:
AGZ XIV p. 375 (a. 1453) : pro... ollis, arcis, scutellis.
Ib. XV p. 361 (a. 1498) : cum balistis, arcis.
Cf. Th. 11475,80 sqq.] H.
łuk; instrumentum bellicum vel venaticum,quo sagittae eiciuntur.
N. glossas Pol.
AAlex p. 202 (a. 1502) : a-us alias «luki» (cf.
AGZ XVII 1 p. 458, a. 1503). DŁUG. Op. p. 563 : «Nalancz»... in Polonico a-um sonat.
GLb p. 8 : a-us «strzala, obrąncz».
N. locut.
α. fortitudo arcus (ex Vlg. Gen. 49,24) męstwo wojenne; virtus bellica
DŁUG. Hist. I p. 288 : patria sedit in fortitudine a-us eius (Casimiri regis sc. ), gloriam invenit in conspectu Altissimi.
Simili sensu
magnitudo :
*CodEp II p. 456 (a. 1445) : gens ... Tureorum ... per tuam obruta potenciam, per a-us correcta magnitudinem.
β. in; arcum pravum (pravitatis) (con)verti zejść na złą drogę; pravum fieri (ex Vlg. Ps. 77,57) KADŁUB. p. 66 et saepissime.
II. wygięcie,zakrzywienie; curvatura, flexus (v. gr. murorum) praec.
I. łuk jako formasklepienia; fornicis genus in modum arcus curvatae. Additur testitudinis (i. e. testudinis AKapSąd III p. 104, a. 1506) , testudinata ( CracArt I V p.65 cf. ).
Syn.
fornix ( DŁUG. LibBen I p. 257 : capellam ... in modum a-us seu fornicis ... muratam) vel iris (
KodUJ I p. 15, a. 1393 : a testudine circa portam ... domus per modum a-us seu iridis facta).
2. zamknięty łukiem otwór w murze (brama, okno); foramen muri arcuatum (de porta, fenestra sim.)
MARTIN. OP. Chr. p. 46 : erant duo equi aerei ... in fastigio a-uum siue portarum eleuati.
KsgŁawKr p. 263 (a. 1394) : non hostium vel fenestras nec aliud foramen seu a-um frangere. 1. triumphalis
łuk triumfalny; structura arcuata, quae in honorem triumphatoris erigitur.
II. math. łuk okręgu; circuli pars.
N. astr.
a. aequationis :
ALBERT. p. 41 : quid sit a-us aequationis et quis effectus eiusdem,b. diurnus
łuk dzienny przebiegu słońca po niebie; i. q. cursus solis apparens. Opp. nocturnus :
FRANCO p. 373 : gradus equinoctialis pertransiti per almuri ab una nota in aliam est a-us diurnus et gradus residui est a-us nocturnus.
II. nat. tęcza; iris. Simili sensu daemonis:
VITELO Persp. p. 131 : impressio a-us daemonis, qui dicitur iris.III. papyri
et abs. arkusz papieru; i. q. charta maior
PrSłow p. 407 (a. 1358) : que in presentibus duobus a-bus (ed. arcutubus) colligatis continentur.
Ztschr. LIX p. 103 (a. 1423) : liber in totis a-bus.
AKap Sąd 1 p. 222 cf. RachWaw p. 257 et 258 cf.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)