Ogólne
Pełne hasło
Więcej

ABROGO

Gramatyka
  • Formyabrogo
  • Etymologiałacina starożytna
  • Odmiana -are, -avi, -atum
Znaczenia
  • I. propr. legem irritam facere, vi et effectu privare, tollere.
  • II. transl. aliquid tollere, delere.
    • a. + dolorem
    • b. + deformitates
    • c. + iniuriam
    • d. + verba ex sententia
  • III. auferre, adimere
  • IV. reicere
  • V. + aliquem aliquem removere

Pełne hasło

AB-ROGO, -are, -avi, -atum
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
I. propr. unieważnić, usunąć, znieść prawo; legem irritam facere, vi et effectu privare, tollere. Cuius verbi sensus extenditur etiam ad: appellationem ( StPPP VII p. 216, a. 1544) , auctoritatem ( KADŁUB. p. 69 ) , conclusionem et voluntatem ( DŁUG. Hist. p. 699 ) , constitutionem ( ArHist X p. 169, a. 1533) , consuetudinem ( StPPP VI p.383, a. 1530) , denarios ( Dogiel IV p. 276, a. 1531) , desponsationem ( DŁUG. Hist. IV p. 321 ) , dilationem ( CorpJP IV p. 51, a. 1523) , foedus et pacem ( Tom. III p. 1, a. 1514) , fundationem ( DŁUG. LibBen III p. 121 ) , ius ( KodUJ I p. 71, a. 1406) , morem ( DŁUG. Hist. I p. 394 ) , ordinationem ( DŁUG. LibBen I p. 512 ) , pacta ( Dogiel I p. 9, a. 1438) , privilegia ( AKapSąd III p. 119, a. 1508) , quitantias ( CorpJP III p. 123, a. 1510) , sententiam ( DŁUG. Hist. II p. 111 ) , statuta ( AKap p. 52, a. 1539) , telonea ( CorpJP III p. 120, a. 1510) , testamenta ( CALLIM. Sbign. p. 251 ) , traditionem ( Dogiel IV p. 248, a. 1526).
II. transl. usunąć coś, zetrzeć, zgładzić; aliquid tollere, delere.
N. locut.:
a. dolorem
CodEp III p. 58 (a. 1451) : cum ... dolor meus ... depulsus sit et prorsus a-tus.
b. deformitates
DŁUG. Hist. I p. 262 : neque alium extare principem, qui reipublicae ... aeque possit et a-re deformitates et instaurare ruinas.
c. iniuriam
ib. IV p. 251 : iniuriam suam tua pronuntiatione sibi ... ingestam, a-bit.
d. verba ex sententia
ib. p. 211 : nitebatur ... papa verba sententiae ... «Libellus erroneus» … a-re ex sententia et a-turum (sic! pro abrogandum) locum aliis verbis... supplere.
III. odebrać, zabrać; auferre, adimere
AGZ V p. 195 (a. 1456) : terras ... a regno nostro Poloniae a-tas ... eidem regno ... reunivimus.
CALLIM. Hist. p. 25 : cum ... filio ... regnum a-ndum ... appareret.
DŁUG. LibBen I p. 138 : processu temporis decimae ... per negligentiam pontificum ... fuerunt a-tae.
IV. odrzucać; reicere
PP II p. 190 (a. 1450) : neque ad culpam ... iustus rerum extimator retorquet … si ... iniustum atque avarum a-ent imperium.
DŁUG. Hist. I p. 297 : Andreas et Leventa, etsi petitionem Hungarorum intelligerent detestabilem … non tamen curaverunt... a-re.
Ib. III p. 119 : a-ta ... nobilitatis ... libertate.
V. aliquem usunąć kogoś; aliquem removere
StPPP III p. 35 (a. 1350) : castellanorum ... iudices ... penitus a-mus.
APozn I p. 307 (a. 1495) : quomodo ... ipsum a civitatis accionibus et honestatis conversacione tanquam infamem a-ssetis.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)