- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
- N.
- K.
I.
1.
abstr. nie należący do istoty czegoś, zewnętrzny; qui ad rei ipsius naturam non pertinet.
Praec. phil.
principium scientiae (opp. proprium:
BYSTRZ. Top. fol. n Ib)
, praedicatum (
ib. fol. r IIa
), respectus (syn. accidentalis:
WROCŁ. EpitConcl fol. d la),
item genus (ad speciem.
BYSTRZ. AnalPr
fol. 1
Ia)
, virtus (
GOST. Th. fol. d 4b).
Occ.
abs.
loco
subst.
extraneum,,
-i
n.
to co nie należy do istoty rzeczy; quod ad rei ipsius naturam non pertinet
BYSTRZ. Top. fol. r IIa : hoc modo sola accidentia et e-a predicantur de illis, quorum sunt accidentia.
GŁOG. ExLog fol. 100a : de accidente accepto proprie et non capiendo accidens pro e-o.Ita saepius.
2.
concr.
znajdujący się na zewnątrz, na dworze; qui foris est
AGZ XI p. 426 (a. 1457) : in eodem molendino ministerialis vidit unam rotam e-am alias «nadworne» omnino destructam.
II.
1.
niezwiązany z kimś, należący do kogoś innego, cudzy, obcy;
alienus, qui ad alium pertinet, extrarius.
N. locut.
ab aliqua re extraneum esse
być zwolnionym od czegoś; fere i. q. liberum, exemptum, immunem esse
KodMp II p. 29 (a. 1223) : colonis ... dans omnimodam libertatem ... ut ... a quibuslibet exactionibus e-i habeantur.
2.
de hominibus: nie należący do pewnej wspólnoty, obcy, nieznajomy, postronny; qui ad aliam societatem, familiam sim.
pertinet, alienus, exter, externus.
Glossa
Pol.
RotKość p. 468 (a. 1424) : rota duorum e-orum «obczich».
NieznHer p. 17 (a. 1447) : duos e-os, alias «opcze» nobiles.Cf. ib. p. 34, AGZ XII p. 187 (a. 1462) et ib. saepissime.
III.
cudzo
ziemski, zagraniczny, obcy, pochodzący spoza najbliższego terenu; externus, peregrinus, ad aliam terram, civitatem, nationem sim. pertinens.
Glossa Pol.
ŻupKr p. 588 (a. 1518) : si ... achtualia, que cum potu e-o «czudzoziemskim» suscipiuntur ... non exemuntur etc.
N.
abs.
loco
subst.
extraneus,,
-i
m.
cudzoziemiec; alienigena, peregrinus.
Glossa
Pol.
RFil XXII p. 10 (a. 1466) : e-os «czvdzosyemcow nyesznanich».Locut.
α.
intelligentia
porozumienie z cudzoziemcami; fere i. q.
cum alienigenis acta
KodZagr p. 62 (a. 1498) : aliqui conantur vestre claritati suadere, ut haberet aliquas intelligentias e-as.
Ib. infra scit vestra claritas, quod iste e-e intelligentie ei antea non profuerunt.
β.
labor
pańszczyzna wykonywana poza terenem dóbr; qui extra terram alicuius exigebatur
OrdUst p. 20 (a. 1548) : coguntur ... per vos laboribus e-is ... quam curiarum nostrarum, praesertim ad dotes plebanales Thussin et Dlothow.Occ. przebywający gdzie indziej; qui alibi versatur
KsgKaz p. 111 (a. 1378) : predicta de pecunia duo filii e-i habent suscipere medietatem et alii duo filii presentes medietatem.
IV.
odmienny, różny, niezwykły; a communi usu alienus, abhorrens, insolitus
BYSTRZ. Top. fol. p IIb : positio est opinio e-a alicuius notorum secundum philosophiam.
Ib. fol. p IVb : que positio non est propositio dialectica, sed est opinio e-a, contra opinionem communem.
Ib. fol. q VIIb : non loqui metaphorice et vti nominibus e-is nec transgredi consuetam locutionem.
Constr.
ad I—IV:
a.
abs.
(vulgo).
b.
sq.
gen.
(semel).
c.
sq.
dat.
d.
sq.
ab. e.
sq.
ad :
BYSTRZ. AnalPr fol. h Ia : sumere aliquid, quod sit e-um ad subiectum et consequens ad predicatum.Cf.