General
Full Entry
More

EXEMPTIO

Grammar
  • Formsexemptio, exempccio, exemcio, exempcio
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -onis
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. actus extrahendi, exserendi.
    • 2. actus aliquem liberum vel immunem reddendi, privilegium
  • II.
    • A.
      • 1. pignoris redemptio
      • 2. (red)emptio
    • B. redemptio, actus redimendi
      • 1. + de captivitate captivum
      • 2. + de hospitio pignoris, quod quis in hospitio dedit, redemptio
      • 3. bonorum, quae vidua dotalicii nomine a marito data habuit, redemptio

Pełne hasło

EXEMPTIO, -onis f. scr. exempccio,,exemcio,, exempcio
  • F.
  • Th.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • L.
  • A.
  • H.
  • N.
  • Ha.
  • K.
I.
1. (rerum) wyjęcie, wydobycie; actus extrahendi, exserendi.
2. (hominum) zwolnienie od ciężarów, przywilej uwalniający od obowiązku nakazanego prawem; actus aliquem liberum vel immunem reddendi, privilegium
KodWp II p. 84 (a. 1293) : duximus renovandum ... donationes ... et libertates ... et e-es quarumlibet vexationum secularium indultas et a solucione nostra.
KodMp II p. 212 (a. 1308) : quicumque ... contra hanc e-em et libertatem ipsos grauare in aliquo presumpserit.
Ita vulgo.
Syn. et iuxta posita
facultas ( WŁODK. ScrSel II p. 9 et saepius), immunitas ( DokSul p. 343, a. 1318) , ius ( ib. ), liberatio ( KodMp IV p. 65, a. 1399) , libertas ( supra 26 et passim).
Constr.
a. abs. supra 31 et saepius. b. sq. gen. supra 27 et saepius. c. sq. ab supra 28 et saepissime.
II.
A. rerum
1. wykupienie z zastawu; pignoris redemptio
KodWp III p. 92 (a. 1357) : Iudeus debet avisare Christianum per ministerialem pretacti vadii pro e-e, et si ipse Christianus neglexerit exemere eqs.
RachJag p. 162 (a. 1393) : pro e-e sellarum ... que obligate erant in auena equis regalibus ... quia a procuratore non dabatur pabulum.
Ita vulgo. Glossa Pol.
StPPP II p. 345 (a. 1430) : super e-em, alias «na ocupyenye».
Syn.
eliberatio ( ZabDziej III p. 320, a. 1464) .
2. (wy)kupienie; (red)emptio
RachJag p. 227 (a. 1393) : pro e-e salis de Bochna VI scoti.
StPPP VIII p. 401 (a. 1397) : fideiussit pro ... fratribus ... pro impedimento et dampno et e-e.
Ita saepissime.
Praec. fere i. q.
zapłata za wykonanie czegoś; merces pro labore ab aliquo confecto
RachJag p. 238 (a. 1394) : pro e-e duarum tunicarum Rutenis a sartore IV denarii.
Ib. p. 253 (a. 1394) : pro e-e rote noue a fabro.
Ita ib. saepius.
Locut. ad
1—2: usque ad (debitam, integram, plenam, plenariam, totalem) exemptionem :
StPPP VIII p. 430 (a. 1397) : fratres ... duo prata ... in XXX et V marcis ... Stanislao ... tenendum a Nativitate Christi usque ad integram e-em obligaverunt.
Ib. p. 726
( a. 1399) : Jaschco villam Chomanthow pacifice, ut est sibi obligata, debet ad plenam e-em possidere.
Ita saepissime.
Constr. ad
1—2: a. sq. gen. supra 1374,43 et passim. b. sq. ab :
ArPrawn VIII p. 221 (a. 1407) : 40 marcas pecuniarum pro e-e advocacie ... a nobili domina Swenthochna.
B. (hominum) wykupienie; redemptio, actus redimendi
1. de captivitate et abs. : z niewoli; captivum
RachJag p. 203 (a. 1394) : Pessiconi ... pro e-e sui de captivitate ad vocem domini regis LXXV marce.
AGZ XIX p. 118 (a. 1499) : pecunie ... quam recepit pro e-e fratris ... ut exemeretur apud paganissimos Tureos.
Ib. infra: pro e-e fratris... qui est captus per paganissimos Tureos.
2. de hospitio z zajazdu, tzn. wykupienie zastawu, jaki ktoś zostawił w zajeździe; pignoris, quod quis in hospitio dedit, redemptio
RachJag p. 95 (a. 1389) : ad mandatum speciale ... regis Henrico falconiste ... pro e-e de hospicio Wislicie ciui Nicolao I 1/2marca.
Ib. p. 208 (a. 1394) : pro e-e de hospicio in Bochna ... nunciorum ex parte domini regis Bohemie, ad vocem domini regis V marce.
Ita ib. passim. Ad rem cf.
ib. p. 76 (a. 1388) : rex ... processit ... vadia ducum Lythwanoruin et Ruthenorum in hospiciis eorum exemere precipiendo; et primum argentum ducis Alexandri aput Pechlonem civem in II marcis exemi.
Cf. EXIMO II B 1 c.
3. odkupienie od wdowy dóbr zapisanych jej w wianie przez męża; bonorum, quae vidua dotalicii nomine a marito data habuit, redemptio
StPPP III p. 114 (a. 1432) : mulier vidua ... post e-em ... de bonis immobilibus ... heredibus mariti condescendat.
Ib. p. 115 : si ... mulier ... citata ... non comparuerit, tunc iudicium ... pecunias ad e-em pertinentes ... in cancellaria conservabit.
Ib. VII p. 233 (a. 1544) : de e-e dominae dotalitialis.
Ita ib. saepius. Cf. EXIMO II B 3 β.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)