- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- L.
- A.
I.
propr.
A.
de rebus
1.
twardy, sztywny; rigidus, solidus, firmus. Dicitur praec.
a.
de variis instrumentis, maxime ferreis.
b.
de membris corporis
osseis.
c.
de cibis, fructibus sim.
N.
α.
frumentum
ziarno nie zmielone;
i. q. in granis
PommUB p. 195 (a. 1269) : centum choros d-i frumenti: tritici XXX choros, siliginis XL, chordei XXX.
*PommUrk III p. 394 (a. 1300) : alium ... modium habemus, cum quo omne d-um frumentum mensuratur, quod dicitur «Stricmate» (Germ. ).
β.
sal
sól kopalna; fossilis
MPH II p. 805 (saec. XIII med.) : sal d-um in Bochna est repertum, quod nunquam ante fuit.
KodMp III p. 215 (a. 1368) : incorporamus ... Iohanni ... quatuor homines ... ad incidendum sal d-um.Ita saepius.
Syn.
compactum (
DŁUG. Hist. II
p. 326
)
.
d.
de arboribus.
2.
(sensu latiore) trwały, długo trwający; firmus, mansurus, duraturus.
B.
(de hominibus) twardy, surowy; asper, severus.
N.
constr. sq.
in
c.
abl.
MARTIN. OP. Serm. p. 326 nlb. : Ioannes Baptista d-us fuit in vestitu, quia habebat vestimentum de pilis camelorum.
II.
transl.
A.
1.
(de rebus) trudny (do zniesienia, wykonania itp.), przykry, dokuczliwy;
difficilis (perpessu vel actu), asper, gravis, molestus. Item impers.
durum est
(sq.
inf. vel enunt.
finali) jest rzeczą trudną; difficile est.
Occ.
Mars
(i. pugna) twardy, zaciekły;
acerrimus.
2.
de hominibus
a.
twardy, surowy, nieubłagany, nielitościwy, okrutny; severus, immitis, acer, crudelis (dicitur etiam de hominum mente, animo, affectibus).
Constr.
α.
sq.
dat.
personae vel in c.
acc.
β.
sq.
abl.
qualitatis (corde).
b.
zahartowany, wytrzymały, silny; laboris patiens, strenuus, fortis.
B.
1.
(de hominibus vel eorum mente) prostacki, nieokrzesany, głupi; rudis, indocilis,stultus.
2.
de rebus
a.
ciężki, niezręczny; rudis, carens arte (de verbis).
b.
gramm. twardy; asper (opp.
mollis ,
de consonantibus). Sed saepius mus.
t. t.
PARK. p. 404 : h quod eciam musici vocant b d-umet b molle cum unco superiori.
SZYDL. p. 16 : tres sunt cantus in genere, scilicet d-us sive asper, naturalis sive planus et mollis sive dulcis.
KROMER. MusEl fol. B 1b : voces ... secantur ...in molles, ut ‘fa’, naturales, quas et medias appellare poteris ‘re, sol’ et d-as ‘mi, la’.Cf. Th. V 1, 2310, 67 sq.
c.
iur.
actio
prawo wytoczenia powództwa wprost, nie przez zastępcę;
i. q. directa
KodWp III p. 753 (a. 1282) : concedimus … filiolo nostro … totam terram nostri ducatus … item et iurisdiciones omnesque acciones reales et personales, d-as, utiles sive mixtas, que et quas habemus ... in ducatu et civitatibus.
d.
rhet.
cursus
nazwa klauzuli, umieszczanej na
końcu okresu; nomen clausulae, quae in periodi fine ponebatur (fortasse eius, quae vulgo
cursus planus
dicitur)
StPPP X p. 45 (saec. XV in.in) : cursus velox id est subdistinctio, cursus tardus id est distinccio, ciirsus d-us et scrabiosus hoc est clausula.