General
Full Entry
More

DISTRICTUS-2

Grammar
  • Formsdistrictus, distractus
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -us
  • Part of Speechnoun
  • Gendermasculine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. regio, quae limitibus certis continetur, tractus, terra, territorium
    • 2. (inde a saec. XIV ex.) pagus, regio, cuius omnes causae in iudicio terrestri, quod in oppido eiusdem regionis principali celebrabatur, agebantur
    • 3. + colloquialis terrestris ( iudicium eiusmodi regionis
    • 4. in Polonia orientali et in Lithuania pagus, dioecesis
  • II. potestas, dominium

Pełne hasło

DISTRICTUS s. DISTRACTUS, -us m.
  • Th. (rec.),
  • S.
  • B.
  • L.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
[abl. sg. districto
*PommUrk VII p. 303 (a. 1329) : denarios episcopales ... in nostro districto dari consuetos.
[gen. pl. ] districtium:
RHer III p. 83 (a. 1564) : nobilitas horum districtium.
[abl. pl. ] districtis:
ArSang II p. 160 (a. 1437) : pro omnibus districtis.
]
I.
1. obszar (zawarty w pewnych granicach), terytorium, okolica; regio, quae limitibus certis continetur, tractus, terra, territorium
KodMp II p. 60 (a. 1239) : non liceat dicto preposito ... aliquas terras uel aliquos reditus de d-u tocius castellanie Otomuchouiensis pro dicto hospitali ... recipere.
KodMaz(K) p. 444 (a. 1239) : Brensco lacus cum d-u latissimo borre et siluarum, in quibus omnibus uenacio pertinet domino episcopo.
Ita vulgo usque ad saec. XVI. Saepius additur gen. , v. gr. civitatis ( BreslUB p. 28, a. 1261) , dominii ( DokWp p. 346, a. 1278 et saepius), locationis ( *DokSul p. 331, a. 1282) , montium ( MARTIN. OP. Chr. p. 425 ) , oppidi ( KodMp IV p. 118, a. 1409) , terrae ( DokWp p. 334, a. 1264) , villae ( KodKKr I p. 37, a. 1247 et saepius); item adi. dotalis ( DŁUG. LibBen I p. 629 ).
Syn.
ambitus ( AGZ V p. 1, a. 1330 et saepius), clavis ( ArHist VI p. 154, a. 1522) .
Explicatur
KodWp II p. 60 (a. 1292) : reducentes villas prefatas ... in unum d-um et limitacionem, quod Polonice «obiazd» nuncupatur, ita quod omnes tres ville suprascripte secundum reduc- cionem una penitus censeatur.
Ipsi limites significari videntur
KodPol II p. 583 (a. 1504) : per d-um ville non aliud intelligere volumus, quam granicies eius, quibus eadem villa ab aliis bonis ... est distincta et scopulis obsignata.
2. (od drugiej połowy XIVw.) powiat, okręg sądowy, z którego terenu sprawy szły przed sąd ziemski, sądzący na rokach w określonej miejscowości; (inde a saec. XIV ex. ) pagus, regio, cuius omnes causae in iudicio terrestri, quod in oppido eiusdem regionis principali celebrabatur, agebantur
DokMp I p. 147 (a. 1364) : villam nostram Preseky in d-u Beczensi.
Ib. p. 178 (a. 1372) : villam ... sitam in d-u nostro Jarcosslensi.
Ita passim. Glossae Pol.
ArPrawn IV p. 399 (a. 1434) : termini particulares ... semel infra mensem in quolibet d-u sive iurisdicione, alias «poweth» habeantur (ita passim ).
GLb p. 32 : d-us «gbyth, obyasd, povyat».
Plerumque additur adi. a nomine oppidi derivatum, v. gr. Crzepicensis ( DokMp I p. 185, a. 1374) , Lelowiensis ( StPPP VIII p. 417, a. 1397) , Wisliciensis ( ib. p. 466, a. 1398) pleraque alia.
Item additur nomen ipsum oppidi,v. gr.
Krosno ( ArPrawn VIII p. 75, a. 1397) , Szczebrzeszyn ( StPPP II p. 117, a. 1401) et saepius.
Syn.
tenuta ( AKapSąd III p. 13, a. 1459) , territorium ( KodMp IV p. 135, a. 1412) .
Inde meton.
3. sąd powiatowy; iudicium eiusmodi regionis
StPPP VIII p. 85 (a. 1382) : ministerialem Albertum ... miserunt ad alium ministerialemVisliciensem ad d-um.
AGZ XIII p. 13 (a. 1436) : detis michi in d-um Sanocensem, alias «do powyathu», ubi ista bona iacent.
Ita passim. Additur colloquialis ( AGZ XIX p. 72, a. 1488 : iste d-us est duntaxat terminorum et non colloquialis ... in colloquialibus d-bus ad differentiam colloquii exprimitur ‘terrestres’) , terrestris (
StPPP VI p. 49, a. 1510 : citaverat ... pro evocatione de iure et d-u ipsius terrestri praedictum Stanislaum ad ius spirituale).
4. włość, jednostka administracyjna we wschodniej Polsce i na Litwie; in Polonia orientali et in Lithuania pagus, dioecesis
CodEp II p. 336 (a. 1434) : terra Russie cum suis castris, opidis... cum aliis omnibus d-bus, wlgariter «wlosczy».
II. władza, zwierzchność; potestas, dominium
PommUrk II p. 4 (a. 1254) : mansos ... cum ... iurisdictione, honore ac d-actu iure proprio ... possidendos concedimus.
KodWp II p. 111 (a. 1295) : villas ... cum ... utilitatibus et proventibus, cum omni iuridiccione atque d-u spiritualium et temporalium.
Ita saepius saec. XIII.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)