General
Full Entry
More

DESIDERIUM

Grammar
  • Formsdesiderium
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ii
  • Part of Speechnoun
  • Genderneutre
Meaning Outline
  • I.
    • A. propr. cupiditas,voluntas, studium.
      • 2. + N. formulas salutationis in litterarum initiis obvias1—2 desiderii (alicui) esse Th. in desiderio versari desiderium capere Th. nutrire trahere in desiderium exardescere desiderio (-iis) desiderare cupere Th. optare in desideriis pendere in desideriis obtinere preces, votum.
      • 3. necessitas
      • 4. diligentia,ardor, studium
    • B. + desiderii (-orum) vota id, quod desideratur. Simili sensu per abundantiam
  • II.
    • 1. defectus, inopia.

Pełne hasło

DESIDERIUM, -ii n.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • L.
I.
A. propr. pragnienie, żądza, tęsknota (za czymś); cupiditas,voluntas, studium.
Additur
animi ( KodKKr I p. 210, a. 1338 ; StPPP VII p. 565, a. 1501) ;, cordis (e Vlg. Ps. 80, 13 et alibi Lites II p. 368, a. 1343 et saepius), mentis ( FormJ p. 4 ; WROCŁ. Dial. fol. a VIa). ;
Dicitur
ardens ( VHedv p. 638 et saepius; cf. Th. V 1, 701, 39), fervidum ( *Lites II p. 122, a. 1337 ; KodMp IV p. 303, a. 1435) intensum ( ArPrawn V p. 79, a. 1433 ; *CodEp III p. 153, a. 1471) , intimum ( PrzywKr p. 14, a. 1395) , sitibundum ( CRIC. p. 183 ) , summum ( CodEp III p. 498, a. 1410 ; ib.II p. 257, a. 1431) , item devotum ( KodPol I p. 5, a. 1152—1153 ; KodMp II p. 1, a. 1153) , pium ( AKapSąd II p. 296, a. 1480).
N. phil.
spirituale ( MATTH. Dial. fol. c VIIIa) , naturale ( KomPolit p. 184, a. 1410 et saepius).
N. locut.
nutantia desideria trahere być niezdecydowanym; haesitare ( DŁUG. Op. p. 15 : distentum ambigua colluctatione de ineundo vitae genere et nutantia trahentem d-a).
2. życzenie, prośba; preces, votum. N. formulas salutationis in litterarum initiis obvias
PommUrkV p. 126 (a. 1313) : universis Christi fidelibus... salutem et d-um omnis boni.
KodWp III p. 301 (a. 1367) : salutis incremento cum efficaci d-o premissis.
Ad 1—2 :iuncturae selectae α. desiderii (alicui) esse ( CodVit p. 606, a. 1423 et saepius; cf. Th. V 1, 699, 55). Simili sensu in desiderio versari ( DŁUG. Hist. II p. 40 ). β. desiderium capere ( Tom. V p. 348, a. 1521 ; cf. Th. V 1, 700, 10 sq. ). Simili sensu nutrire ( DŁUG. Op. p. 616 ) , trahere (cf. et ib. p. 15 ), in desiderium exardescere ( ib. p. 57 ). γ. desiderio (-iis) desiderare (e Vlg. Luc. 22, 15 BRUNO Pass. p. 211 et saepius), cupere ( StSyn III p. 42 ; PrzywKr p. 14, a. 1395 ;; cf. Th. V 1, 701, 17), optare ( CodEp III p. 498, a. 1410 ; item in desideriis : CodVit p. 657, a. 1424) , pendere ( Inst. p. 112 ) , in desideriis obtinere :
ArPrawn I p. 211(a. fere 1438): mandantes seriose et districte in d-iis optinentes, quatinus etc.
KodWp V p. 238 (a. 1414) : obnixe petimus in d-ijs obtinentes, quatenus etc.
Ita saepius. δ. desiderio suo perfungi ( DŁUG. Op. p. 286 ).
Opp.
frustrari ( ChrPP p. 456 ) , in desiderio fraudari ( DŁUG. LibBen III p. 25, cf. Vlg. Ps. 77, 30). ε. alicuius desideria prosequi ( PommUrk IV p. 94, a. 1303) .
Simili sensu
desideriis accedere ( KADŁUB. p. 35 ) , in desideria currere ( CorpJP III p. 619, a. 1521 ; Tom. X p. 338, a. 1528) .
3. potrzeba (naturalna); necessitas (v. gr. cibi et potus).
N. locut.
desideria corporis facere:
MARTIN. OP. Chr. p. 68 : propter frigus ... corpora nostra nullum dolorem sentiunt ... d-a corporis non facimus, sed omnia per patientiam supportamus.
Praec. carnis, carnale et abs. : pociąg fizyczny, pożądanie, żądza; cupiditas,libido. Glossa Pol.
RFil XXIV p. 359 (a. 1446) : in d-a ... «w zodlywosczy».
Locut.
in passiones desideriorum demergi (
DŁUG. Op. p. 51, cf. Vlg. 1 Pet. 2, 11).
Constr. ad 1—3
: a. sq. gen. (subi. vel obi. ). b. sq. ad :
JAC. PAR. Tract. fol. B VIIIa : quanto intensius est alicuius d-um ad rem, tanto maior est poena.
ArHist V p. 158 (a. 1475) : ipsa Elisabeth ... nullum affectum neque d-um habuit ad ipsum Johannem.
Tom. I p. 50 (a. 1509) : d-um ad eam opportunam contra hostes ... actionem.
c. sq. de :
CodEp III p. 111 (a. 1461) : si eorum d-iis de prelatis preficiendis non satisfieret.
d. sq. in c. abl.
GŁOG. Alex. II fol. m Ib : amor et d-um in bono hoc semper crescit.
e. sq. inf.
DŁUG. Op. p. 17 : magno d-o delitescere in quiete flagraverit.
CRIC. p. 183 : sitibundo d-o exarsit videre, ubi positus erat Dominus.
Tom. V p. 348 (a. 1521) : subditus noster ... d-um cepit tue sinceritati servire in equis.
f. sq. enunt. fin.
StPPP VII p. 565 (a. 1501) : eo animi d-o, ut nobis seruiret.
4. gorliwość, zapał,staranie; diligentia,ardor, studium
PommUrk II p. 531 (a. 1284): ·illam ecclesiam ... ampliori d-o prosequi nos oportet.
KodUJ I p. 191 (a. 1439) : libros... ingenti d-o magnisque sumptibus mediantibus comparatos.
DŁUG. LibBen III p. 135 (diploma a. 1449) : officia pietatis sibi invicem sancto quodam d-o invidere.
B. meton. przedmiot pragnień,rzecz upragniona; id, quod desideratur. Simili sensu per abundantiam desiderii (-orum) vota :
CodVit p. 375 (a. 1416) : salutem et d-orum vota semper contemplari.
IANIC. p. 6, v. 72 : te d-ii vota tenere tui.
N.
caelestia szczęście wieczne; beatitudo aeterna
AKapSąd II p. 321 (a. 1489) : d-orum celestium construere fundamenta.
II.
1. . de rebus: brak,niedostatek; defectus, inopia.
Dicitur phil.
appetitus desiderii (opp. complacentiae : ExPhys fol. f IIIa ). 2 de hominibus: tęsknota za kimś,żal z powodu nieobecności lub straty; libido absentem videndi,luctus aliquo amisso.Occ. strata; damnum
DŁUG. Hist. I p. 286 : hostium stragem parvo suorum dispendio et d-o effecerunt.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)