- F.
- Th.
- Bl.
- A.
- L.
I.
1.
pokazywać, wskazywać, ukazywać; monstrare, indicare, ostendere, v.
gr.
indice (
DŁUG. Op.
p. 150
),
digito (
BYSTRZ. AnalPost fol. i VIIIa
;
CRIC. in Tom. XIII
p. 145, a. 1531)
;.
Additur
ad oculum (
CracArt I
p. 250, a. 1482)
.
Praec.
a.
przedłożyć jakiś dokument (zwł. w sądzie); litteras publicas ostendere (praec. in iudicio)
KodPol I p. 59 (a. 1251) : privilegium sufficiens et approbatum coram nobis et nostro judicio d-vit.
KsgGrWp I p. 257 (a. 1397) : extunc litteram predictus Martinus d-vit et littera dixit et declaravit, quod etc.
Item
mandatum regis (
ArHist XI
p. 422, a. 1423).
b.
urzędowo wskazać i określić (zwł. wytyczyć granice); publica auctoritate indicare atque definire (praec. limites fundorum)
PommUrk V p. 340 (a. 1317) : d-vimus sepedictis fratribus terminos inter Lanszik et Dummaszloviz ab antiquis temporibus distinctos.
DokMp I p. 280 (a. 1398) : limitaverunt iuste granicies villarum suarum ... et signa earundem granicierum notanter d-verunt.
StPPP VIII p. 862 (a. 1400) : Petrassius arbiter debet deducere granicies ... et quod idem Petrassius deduxerit et- d-uerit in predictis graniciebus, hoc ambe partes tenere debent.
Eodem sensu
divisionem:
AGZ XII p. 317 (a. 1467) : nobil(is) Nikel ... terminum divisionis atque demonstrationis limitum in bonis ... a nobili Iohanne ... attemptavit; qui nobil(is) Iohannes ... divisionem non fecit neque d-vit.
Inde:
odgraniczać; delimitare
PommUrk I p. 283 (a. 1239) : item LIIII°r mansi a terminis Weruchowe inchoantes contra locum, cui Karzenowe nomen est, protenduntur, uillas has: Sukowe et sancte Marie uidelicet, ad dextram d-ntes.
c.
pokazać wydelegowanemu przez sąd woźnemu; apparitori (qui ministerialis vocabatur) a iudicibus delegato ostendere
KsgZPozn p. 215 (a. 1403) : Boreo respondit: volo videre, ubi hoc feci? Et cum ministerialis ipsis datus fuit ad d-ndum etc.
Ib. p. 302 (a. 1404) : dederunt eis ministerialem ad d-ndum, ubi hoc esset factum.
Ib. p. 350 (a. 1404) : ministerialis ... fuit receptus ad d-ndum, ubi custos Posnaniensis recepisset Henrico ... in ipsius hereditate robora.
ZapSądWp p. 332 (a. 1407) : ministerialis coram iudicio recognouit, quod Iarotha ... per ipsum d-uit, wlgariter «obliczil» nouem gades, wlgariter «copcze».
KsgMaz I p. 184 (a. 1416) : prolocutor Laurencii visionem d-vit et fecit in ipsorum hereditate.
Constr.
a. sq.
acc. b. sq.
dat. c. sq.
abl.
N. sq. abl. limit.
corpore vulnera (
PAUL. CR.
p. 82, v. 28
). d. sq. in c.
abl.
,
cf.
N.
in aliquo :
DŁUG. Op. p. 617 : caritatem et affectum, quae in me d-bas, in eum conferas.e. sq. per :
GŁOG. Phys. fol. b la : secundus digitus ... demonstratorius dicitur, quia per eum d-amus.f. sq. pro :
KsgZPozn p. 453 (a. 1406) : ministerialis ... venit ... ad hereditates Bytin et alias ... ad d-ndum pro violencia et in Bytin pro dampnis.g. sq. enunt. interrog. , cf. et 15.
2.
przedstawić w słowie lub w piśmie; verbis vel scriptis ostendere, explicare.
Constr.
a. sq.
acc.
N. sq. dupl. acc.: orzec, ogłosić; declarare, renuntiare
KsgGrWp I p. 45 (a. 1338) : pro quo dicti adversarii termino non comparuerunt et Michael comparuit, et ministerialis ipsum liberum una cum judicibus d-vit.b. sq. enunt. interrog.
GALL p. 144, 13 : quamdiu ibi Boleslaus steterit ... non est opus per singula scriptitando d-ri.
3.
wykazać należność (u dłużnika); certam pecuniae summam sibi ab aliquo deberi ostendere
AKapSąd III p. 281 (a. 1502) : in paratis pecuniis nichil d-vit, in debitis autem d-vit se habere ... CL marcas.
KodUJ IV p. 4 (a. 1507) : apud capitulum universitatis studii et domus praefatae septuaginta marcas d-vit, in quibus dictum capitulum dixit sibi teneri et obligari.
AKapSąd III p. 170 (a. 1513) : item V marcas Polonicales et VI sexagenas ... certi debiti ... d-vit apud generosum dnum Nicolaum.Eodem sensu super aliquo :
ZabDziej II p. 490 (a. 1488) : marcam ... quam dictus testator super dicto reo d-vit.
Item
in aliquo
ib. III p. 319 (a. 1494) : petunt debitum sui patris braseatoris testamentaliter d-tum in ipso reo marcas quindecim.
II.
A.
wykazać, udowodnić; rationibus comprobare (praec.
iur. et log.
t. t.). Dicitur etiam de
abstr.
BYSTRZ. AnalPost fol. d IIa : quamuis conclusio demonstrationis sit ignotior quam principium eam d-ns etc.
N. glossas Pol.
AGZ XIV p. 268 (a. 1448) : d-ret hoc alias «dokaszal».Cf. infra 17.
Constr.
1. quid? a. sq.
acc.
N. ad acc. accedit
α.
in
c.
abl.
CodEp II p. 51 (a. 1412) : pure fidei nobis in eo sinceritatem d-ntes.
β.
sed multo frequentius
de :
WŁODK. Den. p. 185 : omnia ista nititur d-re de ipso rege et de Polonis, quod sunt hypocritae, quod sunt sacrilegi etc.
AGZ XIII p. 184 (a. 1445) : nobilis Nicolaus ... d-vit se, alias «wkaszal» ad instanciam Petri Donath de nobili geneloya sua.
Praec. in textibus phil.
STOB. Parv. fol. G IIb : prima diffinitio potest d-ri de anima per secundam.Ita vulgo. b. sq. dupl. acc.
N.
se nobilem
dowodzić swego szlachectwa; nobilem originem suam approbare
StPPP VII p. 363 (a. 1443) : Przedborius hominem d-bit se nobilem,c. sq. acc. c. inf. (raro). d. sq. quod, cf. et
CodEp I 2, p. 175 (a. 1457) : coram tua beatitudine d-bo lucidissime, quod etc.e. sq. super :
KsgGrWp II p. 44 (a. 1394) : Mathias ... d-vit testibus super Margaretham.2. quomodo? a. sq. abl. b. sq. per :
PrzywKr p. 8 (a. 1364) : prout per litteram sufficientis procuratorii solenniter d-verunt.
GŁOG. Anim. fol. A IVb : id non d-at per genus cause finalis sed formalis.Ita vulgo in textibus phil. c. sq. ex:
AEG. Th. fol. A IIb : in ipso esse potest esse causa formalis et ex hoc d-antur passiones.
STOB. Aret. fol. g VIIIb : sciencia principia non tractat, sed solum conclusiones d-tas ex principijs.d. sq. adv.
N.
circulariter: (
BYSTRZ. AnalPost fol. d IIa
cf.
s.
v.
), a priori et propter quid (
ib. fol. k IVb
cf.
DEMONSTRATIO III
constr. c.).
B.
pozwalać wnosić; concludere sinere
JAC. PAR. Tract. fol. C IIIb : sicut proprietas rei quidditatem rei d-at.
GIEŁCZ. fol. E 4b : relatiua identitatis substantie non reciproca capiuntur ... indefinite ... quando non d-ant nec referunt aliquam rem certam.
ΙII.
1.
przekazać komuś, oddać (własność);
aliquid alicui possidendum tradere, concedere
(e
Pol.
odkazać,
cf.
Słownik Staropolski
s.
v.
)
PommUrk V p. 354 (a. 1317) : quos quidem redditus ... nos nostrique heredes non debemus ... alicui exponere vel obligare vel ad aliquem alium a nobis d-re, ipsos videlicet redditus ... alicui appropriando.
Ib. VI p. 49 (a. 1321) : nostrum advocatum ... d-asse honeste matrone ... Alheydi ... CC marcas ... denariorum Slavicalium ... in certis uncis subscriptis percipiendas.
CodVit p. 627 (a. 1424) : quas quidem ducentas marcas ... vobis in exaccionibus nostris aut locis certis, ubi easdem tempore autumpni ... levabitis, curabimus d-re.
KodPol I p. 327 (a. 1443) : sibi Michaeli de Buczacz in et super villa nostra Zloczow ... centum marcas ... dedimus, inscribimus et d-amus tenore presencium.
AGZ XIII p. 212 (a. 1446) : nobil(is) Iohannes Morawa ... gse Elizabeth, consorti sue, super medietate omnium suorum bonorum hereditariorum ... racione dotalicii sexingentas marcas inscripsit et d-vit alias «opravil».
Syn. et iuxta posita
assignare (
PP II
p. 12,
a. 1443
et saepius), dare (
), deputare (
PP II
p. 12, a. 1443
et saepius), donare (
ib.
et saepius), dotare (
ib.
p. 72, a. 1449)
, indicare
(
ib.
), inscribere (
et 14 et saepius),
reformare (
AGZ VI
p. 80, a. 1463)
.
Constr.
aliquid a. sq.
dat.
,
cf.
b. sq.
ad, cf.
N.
aliquem ad aliquid:
PommUrk VI p. 7 (a. 1321) : ad quorum denariorum persolucionem eos debitores d-re debemus ad nostram precariam.c. sq. in c. abl. , cf. d. sq. super, cf. e. sq. pro :
AKapSąd III p. 185 (a. 1515) : super hereditate sua et bonis suis ... CL sexagenas ... pro fundacione alterius altaris ... d-vit ... et legavit.
ArSang V p. 313 (a. 1540) : filiabus, si procreatae essent... certae summae pecuniarum pro dotibus sunt inscriptae et d-tae.f. sq. in c. acc.
CracImpr p. 267 (a. 1564) : in recompensam sumptuum ... in eo ipso molendino 100 flor(enos)... inscribere ac d-re.
2.
singulare
aliquem
odesłać, skierować; delegare, relegare
KodWp III p. 482 (a. 1379) : sub honore promitto, quod dictam Iudeam super nullam manum solidam debeo d-re, quod michi prodesset, predicte autem Iudee noceret, sed cum pecuniis persolvero paratis (cf. KsgGrWp I p. 98).
StPPP VIII p. 279 (a. 1399) : residuam pecuniam idem Nicolaus habet reponere aput probum ciuem Cracouiensem, ubi idem Nawogius ipsum d-bit, sic quod ipsa pecunia sine scitu parcium utrarumque non debet recipi.Nescio an eodem sensu dicat de abstr.
BYSTRZ. Log. fol. B Ib : quod secundum se est indeterminatum, habet ab alio, quod determinetur et non ab alio naturaliter agente, quia tunc semper d-ret ipsum ad vnum.