- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- A.
- Ha.
- N.
I.
propr.
1.
a.
mieszać, zlewać, stapiać; in unum fundere, fundendo commiscere (cum aliqua re).
b.
zbierać razem, łączyć, jednoczyć; in unum redigere, colligere, unire.
2.
a.
(ap.
DŁUG.
) zalewać, przykrywać, przesłaniać; obruere, operire
Hist. IV p. 56 : qui pulvis pugnam et pugnantes c-bat.
Op. p. 100 : videbant ... natos ... ab undis c-i.Etiam in imagine: zaćmić; commaculare, v. gr. decus ( Op. p. 52 ), gloriam ( Hist. IV p. 202 ).
N. constr. sq.
in
c.
acc.
Op. p. 542 : in quos oculos hebetudo quaedam et cataracta c-erat.
b.
rozlewać, rozprzestrzeniać;
i. q. diffundere
RHist XXXIX p. 60 (a. 1445) : fama concrepat in mundo c-sa.
II.
transl.
A.
1.
naruszać porządek, mieszać,
psuć; miscere, perturbare, etiam abstr. , v.
gr.
gaudium:
Tom. II
p. 231 (a. 1513).
N. sensu strictiore
α.
przynosić szkodę; damno esse, nocere
PEREGR. fol. n Vb : falsi monetarij, qui c-erunt Ecclesiam.
JAC. PAR. Serm. fol. 124a : que nimia repletio ... stomachum c-it.
β.
mentem, intellectum
wprowadzać w błąd, mylić; in errorem inducere, fallere.
Saepius de oblivione (
KodWp III
p. 252, a. 1364
et passim in arengis diplomatum).
N. refl.
ArPrawn I p. 367 (a. 1527) : se ipsos in solido sacrae Scripturae intellectu c-ant.
2.
rozgromić, zgubić, unicestwić; devincere, profligare, pessum dare
PEREGR. fol. o IIIa : que femina c-it eum ... mittendo in infernum, vbi est eterna confusio.
MPH II p. 863 (saec. XV) : Hussyte ipsum Sigismundum regem in preliis quinque vicibus c-erunt.
Syn.
confligere (
DŁUG. Hist. I
p. 324
)
, frangere (
id. Op.
p. 632
), reprimere
(
Tom. I
p. 184, a. 1511).
Pass. zginąć, przepaść;
pessum ire
RFil XXV p. 268 (saec. XV) : «day szye zabyczv» c-aris.
Tom. VI p. 73 (a. 1522) : omnia c-entur et ... corruent in orbe terrarum.
3.
naruszyć, podważyć, usunąć; violare, tollere, exstinguere
KADŁUB. p. 65 : iura matrimonii non modo non coli, set c-i.
Ib. p. 214 : iura primogeniture c-sa.Ita saepius. Cf. Th. IV 264, 47sqq.
Syn.
abrogare (
DŁUG. LibBen III
p. 121
)
, dilacerare (
AGZ VIII
p. 80, a. 1426)
, temerare (
DŁUG. Hist. V
p. 377
)
, tollere (
Tom. VIII
p. 151, a. 1526)
.
B.
1.
poruszyć wewnętrznie, zmieszać, zawstydzić, przestraszyć; animum alicuius perturbare, pudore vel pavore afficere. Pass. zmieszać się, przestraszyć; commoveri, expavescere.
Additur
molestia et dolore (
CodEp II
p. 433, a. 1442)
, rubore (
StSyn III
p. 9, a. 1320
; cf.
StPPP IV
p. 7
)
.
N. glossam Pol.
RFil XXII p. 19 (a. 1466) : c-or «byvam rostargnyon».
2.
okryć hańbą, potępić, znieważyć; ignominia afficere, dehonestare (e Vlg.
Ps. 30,2; 70,1 et passim)
MonDipl p. 114 (a. 1166) : omnium Sanctorum merita quiescentium illum violatorem c-ant (cf. KodKKr I p. 2).
KodWp I p. 321 (a. 1257) : ut tales malefactores innotescant et ... amplius c-antur.Ita passim usque ad saec. XVI.
Syn.
castigare (
ZabDziej II
p. 456,
a. 1488)
, profanare (
DŁUG. Op.
p. 67
;
ArHist X
p. 154, a. 1527).
;
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 351 (a. 1434) : c-eris «ganbą szobye dawassz».Ib.
p. 354 (a. 1446) : c-ns «poganbywsszy».Praec.
3.
verbis, probris
et abs. : znieważyć słownie, zganić, zniesławić, ośmieszyć; maledicere, conviciis consectari, vituperare, ludibrio dare
StPPP VIII p. 223 (a. 1387) : non c-o militiam tuam (i. e. nobilitatem, e Pol. naganić).
Ib.VII p. 481 (a. 1413) : ecce ipse me c-it et uilipendit (cf. contextum ).
ArHist V p. 99 (a. 1425) : ipsam c-bat coram iudicio ac vilipendebat.Ita passim saec. XV—XVI.
Syn.
dehonestare (
ZabDziej II
p. 184, a. 1484)
, deturpare (
GŁOG. Phys. fol. b 4b)
, diffamare (
ZabDziej III
p. 331, a. 1494)
, obloqui (
KodPol IV
p. 155, a. 1472)
, vilipendere (cf.
supra 963, 55 et saepius), vituperare (
ZabDziej III
p. 27,
a. 1490)
.
C.
phil.
t. t. czynić coś złożonym, lecz nieokreślonym; aliquid compositum, minime tamen determinatum efficere
GŁOG. Hisp. fol. 80b : Hugo dixit hanc propositionem ‘omnes Apostoli Dei sunt XII’ ... signum ‘omnis’ collectiue tentum c-it subiectum ‘Apostoli Dei’, confuse tentum et praedicatum, scilicet ‘XII Apostoli’, permittit stare determinate.Cf. CONFUSUS II 2.
III.
singulare: intrans. wpłynąć, nadejść; contingere, advenire
KodLit p. 180 (a. 1414) : pro huiusmodi dampnis ... ab ipsis Cruciferis satisfactionem plenam c-isse.