General
Full Entry
More

CLAVUS

Grammar
  • Formsclavus
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -i
  • Part of Speechnoun
  • Gendermasculine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. propr.+ clavi compaginantes alias «swornye» asserarii asseratiscilindriarii dealbati ferrei alias «ćwieki» graduales lignei magni clavulus, ferrum vel lignum acutum rebus configendis aptum.
      • α. + Domini, Dominicus e Christi cruce evulsus, reliquiarum loco in ecclesiis asservari solitus
      • β. iur.+ clavo (-is) affixa pertinentia ad aedificium
    • 2. transl.
    • 3.
      • a. lanae pondus
      • b. + clavi caryophylli condimentum quoddam, cf. s. v. caryophyllum
      • c.
  • II. transl. gubernaculi manubrium, gubernaculum (propr. et transl.)
  • III. nat.+ claus) Veneris Potentilla anserina Linn.
  • IV. med. callum, cutis corporis quodam loco crassior ac durior facta.
  • V.

Pełne hasło

CLAVUS, -i m.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • Ha.
  • N.
[abl. sg. clavi:
KsgPrzem II p. 22 (a. 1447) : que non sunt claui affixa.
acc. pl. claves: CRIC. p. 11, v. 13 . clavus:
KsgKaz p. 407 (a. 1397) : extraxit clavus.
abl. pl. clavibus: KsgKaz p. 34 (a. 1371) ; ib. p. 31 ; RachWaw p. 5 (a. 1394) ;; ib. p. 90 et 92 (a. 1526) ; CracArt V p. 310 (a. 1535) ;et saepius.]
I.
1. propr. gwóźdź, ćwiek, suwrzeń; clavulus, ferrum vel lignum acutum rebus configendis aptum. Genera varia distinguuntur addito α. adi. clavi compaginantes ( RachWaw p. 202, a. 1533 et saepius; alias «swornye» ib. et saepius), asserarii ( RachWaw p. 5, a. 1394 et saepius; item asserati : RachJag p. 206, a. 1394 et saepius), scilindriarii ( RachWaw p. 5, a. 1394) , dealbati ( ib. p. 92, a. 1526) , ferrei ( KodWp I p. 259, a. 1251 et saepius; alias «ćwieki» : ArHist XI p. 491, a. 1461) , graduales ( RachWaw p. 357, a. 1546) , lignei ( ib. p. 188, a. 1532) , magni ( KodPol III p. 320, a. 1378 ; item maiores: CracArt V p. 410, a. 1541 et saepius), parvi ( KodPol III p. 320, a. 1378 ; minores: RachWaw p. 48, a. 1524) , scandulacei ( RachBon I p. 41 ) , tegulini ( RachWaw p. 302, a. 1543). β. gen. graduum alias «schodowe» ( RachWaw p. 380, a. 1547) , oxygonorum ( KADŁUB. p. 21 ) , scilindriorum ( RachWaw p. 5, a. 1394 et saepius), tegularum ( KsgKaz p. 31, a. 1371) , tignorum ( CracArt V p. 310, a. 1535). γ. prp. ad (cistam: RachWaw p. 202, a. 1533 ; scilindria: RachJag p. 62, a. 1393) , de (argento: AKapSąd I p. 414, a. 1455) ; pro (affigendis laminibus: RachWaw p. 90, a. 1526 ; affixione formarum: AKapSąd II p. 917, a. 1468 ; tegulis accutiendis: RachJag p. 273, a. 1393) , propter (coquinas: RachBon I p. 45 ). δ. vocabulo Pol. bratnale ( RachJag p. 274, a. 1394 et saepius),czopy ( RachWaw p. 274, a. 1541) , gontowe ( RachWaw p. 48, a. 1524 et saepius),latne ( KlQu p. 36, a. 1478 et saepius), półbretnaliki ( RachBon I p. 58), spernale (RachJag p. 273, a. 1394 et saepius),śroby ( RachWaw p. 214, a. 1534) , stupnale ( RachBon I p. 43 ) .
N.
α. in locut. Domini, Dominicus et abs. : gwóźdź Krzyża św. jako relikwia; e Christi cruce evulsus, reliquiarum loco in ecclesiis asservari solitus ( MPH IV p. 237, saec. XIII exeunte ; DŁUG. Hist. I p. 50 ; ib. IV p. 265 ; id. LibBen I p. 3 ). ;
β. formulam iur. clavo (-is) affixa przynależności budynku; pertinentia ad aedificium (cf. supra I 342, 40 sqq.)
KsgPrzem I p. 136 (a. 1425) : Rolop vendidit Clementi ... domum suam cum omnibus c-is et terre affixis.
AKapSąd II p. 661 (a. 1491) : pro ... domo mea omnia, que c-o sunt affixa aut muro solidita, lego.
Cf. KsgPrzem II p. 22 (a. 1447) ; ArHist X p. 377 (a. 1586) .
2. transl. et in imagine
DŁUG. Op. p. 55 : c-um pertinaciae assumens.
3. singularia quaedam
a. miara wagi wełny; lanae pondus
*PommUrk V p. 455 (a. 1319) : quadraginta ... c-os lane (ita ib. saepius, cf. BJ. s. v.).
b. clavi caryophylli goździki (przyprawa); condimentum quoddam, cf. s. v. caryophyllum
*PommUrk V p. 454 (a. 1319) : dolia ... continebant ... c-os gariophili ad valentiam triginta et unius libre.
c. sensu incerto
ŁASKI ComPriv fol. 232a : hortulani recompensatio est aceruus tritici XII habens statuas ... et habeat queque statua XII c-os sursum, et quivis c-us ab alio in modum longitudinis vnius viri stature vsque ad humeros, per quos possit aceruus eleuari; in quocunque c-o pendeant XII burse, et quelibet bursa contineat in se XX solidos.
II. rękojeść steru, ster; gubernaculi manubrium, gubernaculum (propr. et transl. ).
III. nat. (scr. etiam claus) Veneris pięciornik gęsi; Potentilla anserina Linn. GLr I p. 193 .
IV. med. brodawka, nagniotek, odcisk; callum, cutis corporis quodam loco crassior ac durior facta.
N. glossam Pol.
GLb p. 20 : c-us, genus ulceris, quod maxime in pedibus nascitur, «wronye oko».
V. confunditur cum voce CLAVIS, cf. s. v. 491,20 sq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)