General
Full Entry
More

CIVITAS

Grammar
  • Formscivitas
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -atis
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • I.
    • 1. urbs.
      • a.
      • b. gen.
      • c.
      • d. + de:
        • α. + Nova
        • β. + sancta Hierosolyma
        • γ.
    • 2. res publica civium urbanorum, municipium.
      • a.
        • α.
        • β.
        • γ.
        • δ.
      • b.
        • α. + ius
        • β.
    • 3. magistratus urbis
  • II. ius civitatis, iura civis (praec. urbani).

Pełne hasło

CIVITAS, -atis f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I.
1. miasto; urbs.
Syn.
oppidum ( KodWp III p. 97, a. 1358
et saepius; contra idem loco opp.
CorpJP III p. 593, a. 1520 ; Tom. VII p. 334, a. 1525). ;
Opp.
castrum ( DŁUG. LibBen I p. 185 et saepius), suburbium ( KsgKaz p. 141, a. 1381 ; RachJag p. 93, a. 1389).
N. locut.
civitatem locare ( ArHist IV p. 320, a. 1351 ; KodWp III p. 97, a. 1358).
Distinguitur
capitalis ( RHist I p. 170, a. 1384 et saepius), praecipua ( CorpJP III p. 277, a. 1513) , primaria ( Tom. I p. 13, a. 1506) , principalis ( KodMp I p. 12, a. 1210 ; CorpJP III p. 625, a. 1521). ;
Item
maior (opp. minor: CorpJP II I p. 9, a. 1506 ; Tom. VII p. 237, a. 1525 ; parva: CorpJP II I p. 180, a. 1511 ; secundi ordinis ib. p. 598, a. 1520) , murata ( StPPP II p. 815, a. 1476 ; Tom. V p. 407, a. 1521) , notabilis ( CorpJP II I p. 593, a. 1520). Indicatur nomen
a. appositione.
b. gen. explicativo
KodMp I p. 12 (a. 1210) : principalem c-em Cracovie.
StPPP VIII p. 242 (a. 1388) : aduocato de Wolwrami c-e (cf. Th. III 1236,64 ).
c. adiectivo.
d. prp. de:
StPPP VIII p. 473 (a. 1398) : communitas c-is de Lamburga.
Ib. p. 891 (a. 1400) : burgmagister c-is de Kalis.
N.
α. Nova Nowe Miasto Korczyn ( KsgŁawKr p. 104, a. 1373 et saepius).
β. sancta Jerozolima; Hierosolyma ( URSIN. fol. C4a).
γ. in imagine
ModlWW p. 33 : tu, Virgo Maria, es c-s clarissima et clausa et turris mirabiliter spissa.
2. gmina miejska; res publica civium urbanorum, municipium.
Item
res publica civitatis ( APozn II p. 21, a. 1472).
Explicat
GLcerv p. 499 : c-s est congregatio ciuium in vnum quemlibet locum iure certo et moribus receptis inter se habitantium, «miasto».
N.
a.
α. archiepiscopalis ( CorpJP III p. 382, a. 1519) , mensae episcopalis ( StKapWł p. 45, a. 1500) , metropolitana ( Lites I p. 140, a. 1339), regalis ( KodMp IV p. 274, a. 1423 et saepius), saecularis ( CorpJP III p. 47, a. 1507 et saepius; item saecularium ib. p. 107, a. 1510 et saepius), spiritualis ( ib. p. 47 , a. 1507 et saepius; item spiritualium ib. p. 107 , a. 1510 et saepius), terrestris ( ib. p. 47, a. 1507) .
β. (regia) libera ( CorpJP III p. 290, a. 1513 ; Tom. VIII p. 235, a. 1526).
γ. Theutonicalis ( StPPP III p. 193, a. 1532).
δ. de Hansa ( CorpJP II I p. 8, a. 1506).
b. civitatis
α. ius ( KodWp II p. 9, a. 1288 et saepius. N. syn. Theutonicum: StPPP I p. 20, saec. XIV medio), item consuetudo ( KsgŁawKr p. 190, a. 1392) , lex ( ib. p. 1 , a. 1365 et saepius), ordo ( ib. p. 76, a. 1372 et saepius).
β. liber ( AKapSąd III p. 278, a. 1501).
3. władze miejskie; magistratus urbis
AGZ XIX p. 470 (a. 1500) : tenuit hominem ... sine omni iure ... non peciendo circa vicecapitaneum iusticiam et in c-e alias «urzedu».
HUSSOW. p. 105, v. 37 : c-s poenas morientis peste auget.
II. obywatelstwo, prawa obywatelskie (zwł. miejskie); ius civitatis, iura civis (praec. urbani).
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)