General
Full Entry
More

CENSURA

Grammar
  • Formscensura
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ae
  • Part of Speechnoun
  • Genderfeminine
Meaning Outline
  • I. actus aestimandi, census.
  • II.
    • 1. inspectio, custodia, cura.
    • 2. + . potestas, auctoritas, iurisdictio
    • 3. animadversio, poena.
      • α. + censuram (in aliquem) exercere Th. agere dare emanare exsequi extrahere extendere ferre fulminare
      • β.
  • III.
    • 1. examinatio, aestimatio, iudicium.
    • 2. sententia
    • 3. praescriptum, praeceptum, doctrina

Pełne hasło

CENSURA, -ae f.
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • A.
  • H.
  • Ha.
  • N.
I. oszacowanie; actus aestimandi, census.
II.
1. cenzura, nadzór, kontrola; inspectio, custodia, cura.
Constr.
a. sq. gen. obiectivo.
N. in imagine
castitatis :
AH IX p. 188 (saec. XV) : Casto Castae datur cura castitatis pro c-a.
b. sq. supra :
Tom. VII p. 11 (a. 1524) : plebs ... c-am sibi supra consulatum et religionem usurpavit.
Cf. Th. III 804,60 sq.
2. władza (zwł. sądów nicza), jurysdykcja; potestas, auctoritas, iurisdictio
KodWp IV p. 14 (a. 1295) : volumus, statuimus et regia c-a sanximus, ut etc.
MARTIN. OP. Chr. p. 353 : duobus de papatu altercantibus ... canonica et imperiali c-a depositis (cf. DŁUG. Hist. I p. 270 ).
LiegnUB p. 142 (a. 1359) : vt ... redditus ... jurisdicione et c-a ecclesiastica repeti ... valeant.
3. sankcja prawna, kara; animadversio, poena.
Dicitur
iudicialis ( KodWp II p. 315, a. 1257) , capitanei ( ArPrawn VI p. 145, a. 1554) , ducalis potestatis ( KodWp I p. 45, saec. XII exeunte ), regni Poloniae ( KsgGrWp II p. 117, a. 1400 : quod est in c-is regni Poloniae;
cf. supra testi ... iurare non permisit pro eo, quod non esset dignus).
Syn.
animadversio ( KodWp I p. 45, saec. XII exeunte ), poena ( ArPrawn I p. 17, a. fere 1400 et saepius), sententia ( AKapSąd III p. 183, a. 1515).
Praec.
ecclesiastica ekskomunika, klątwa; excommunicatio, interdictus
KodWp II p. 32 (a. 1290) : impeditores solucionis eiusdem decime ... licebit eciam ipsi episcopo ... per c-am ecclesiasticam cohercere.
StSyn III p. 43 (a. 1320) : ad quam columbationem prestandam premissa monitione per c-am ecclesiasticam conpellantur.
Ita passim. Simili sensu apostolica ( *CodSil(M) p. 37, a. 1133 et saepius), canonica ( *Lites II p. 245, a. 1238) item abs. ( Lites II p. 466, a. 1411 et saepius).
N. vocis explicationem
ArPrawn I p. 315 (a. 1553) : c-as ecclesiasticas hoc est excommunicationum sententias.
Saepissime in formula sub censura ecclesiastica pod karą klątwy; sub excommunicationis poena( AKapSąd I p. 186, a. 1453 et passim), item per censuram ( *KodMp I p. 12, a. 1210 et saepius).
N. locut.
α. censuram (in aliquem) exercere ( *KodWp I p. 374, a. 1267. Cf. Th. III 805,81 sqq.). Simili sensu agere ( DŁUG. Hist. I p. 363 ) , dare ( RHist III p. 340, a. 1510) , emanare ( KodUJ II p. 102, a. 1449) , exsequi ( KodMp IV p. 449, a. 1446) , extrahere ( ib. ), extendere ( DŁUG. Hist. III p. 173 ) , ferre ( id. LibBen I p. 217 et saepius), fulminare ( *Lites II p. 466, a. 1411 et saepius), portare (pro aliqua re: Visit. p. 339, a. 1511) , promulgare ( KodMp III p. 191, a. 1365 ; AKapSąd III p. 183, a. 1515) , vallare ( Lites II p. 337, a. 1413).
Item
aliquem censura concutere ( DŁUG. Op. p. 533 ) , percellere ( id. Hist. I p. 260 ), per censuram coercere ( KodWp II p. 32, a. 1290 et saepius), compellere ( StSyn III p. 43, a. 1320 et saepius), compescere ( KodMp IV p. 173, a. 1419) , procedere ( KodPol I p. 200, a. 1348).
Opp.
censuram tollere ( RHist III p. 340, a. 1510) , a censura absolvere ( AKapSąd III p. 190, a. 1517).
β. censuram subire ( AKap Sąd III p. 89, a. 1433 ; cf. Th. III 805,84). Simili sensu pati ( LibBenP p. 187, a. 1510) sustinere ( CorpJP III p. 197, a. 1511 ; ArPrawn I p. 315, a. 1553) , in censuram incurrere ( KodMp IV p. 364, a. 1440) , censurae innodari ( StPPP X p. 85, saec. XV ; AKapSąd III p. 374, a. 1490) , involvi ( ArPrawn I p. 332, a. 1511) , subiacere ( StPPP III p. 29, a. 1532 ; ArPrawn VI p. 145, a. 1554) , se submittere ( AKapSąd II p. 74, a. 1428) .
III.
1. sąd, rozeznanie, ocena; examinatio, aestimatio, iudicium.
Syn.
arbitrium ( Tom. V p. 197, a. 1520) , cognitio ( CracArt V p. 339, a. 1537) .
Definitur gen. qualitatis, v. gr.
recti iudicii ( KodKKr II p. 87, a. 1381 ; KodUJ II p. 98, a. 1448) ;, philosophiae ( KlQu p. 59, a. 1470).
N. constr.
a. sq. gen. gerundii
KADŁUB. p. 20 : eligendi tandem c-am principis privatorum defferunt arbitrio.
b. sq. de
ib. p. 43 : omnium de se a viris religiosis non ab assentatoribus exigens c-am Boleslaus.
2. wyrok; sententia
KADŁUB. p. 213 : ubi eadem est racio, eadem est iuris c-a (cf. ChrMP p. 540).
PommUrk III p. 25 (a. 1287) : nouissimo examine districti Iudicis vnicuique reddentis secundum merita ... c-am.
N. glossam Pol.
GLb p. 18 : c-a, «osządzenye», juditium, sententia, «skazanye».
3. nauka, nakaz, przepis; praescriptum, praeceptum, doctrina
MonDipl p. 138 (a. 1176) : iuxta fidei catholice c-am in Verbo Dei testificatus est.
KodPol IV p. 12 (a. 1393) : pena, quam contra tales iuris dictat c-a.
Cf. Th. III 805,52 sqq.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)