- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- BJ.
- A.
- H.
- N.
StPPP VIII p. 824 (a. 1400) : partem ... que sibi in siluis ... cederit.
ZapSądWp I p. 209 (a. 1404) : racione dotalicij in ... porcione ... que super ipsum cederit.
Item
CodVit
p. 483 (a. 1420)
;
KsgPozn
p. 139 (a. 1424)
;
AKapSąd III
p. 378 (a. 1500)
.]
I.
ustępować, cofać się, odchodzić; recedere, pedem referre.
N.
gradum
i. q. referre
DŁUG. Hist. IV p. 98 : c-ssit enim hostis gradum acrius inferentibus signa Polonis.
N. glossas Pol.
RFil XXIII p. 68 (a. 1415) : cerea ... si tangitur, statim c-it «stechne».
Ib. p. 92 (a. 1418) : «stęchnąć» ... c-re.
N. locut.
α.
fatis
umrzeć; mori (saec. demum XV).
β.
in sententiam
przyłączyć się do czyjegoś zdania; assentiri alicui(
MPH II
p. 118,
Herbord)
.
II.
A.
1.
mijać, przechodzić, ustawać; transire, finiri, desinere.
N. locut.
α.
Tom. VIII p. 171 (a. 1526) : hujus stirpis linea vadit in Masoviam et unus ramus c-ssit (i. e. exstinctus est ) in Cazimiro, filio Leszkonis.
β.
de memoria
ulatywać z pamięci; memoria excidere
KodMp IV p. 147 (a. 1415): que aguntur in tempore, simul tempore elapso de humana memoria faciliter c-unt (cf. item *PommUrk VI p. 252, a. 1325 : a memoria).
2.
być, znajdować, się; esse, existere
AGZ II p. 79 (a. 1427) : ecclesie ... donavit ... duos mansos liberos et prata in eisdem laneis c-ncia.KsgPrzem I p. 208
( a. 1432) : quando vendet domum, tum ipse Nicolaus ad istam pecuniam debet c-re primus.
Eodem sensu
impedimento (
NIC. POL.
p. 62, v. 280
); ad (in) exemplum (
*CodVit
p. 852, a. 1429
;
Tom. V
p. 149
a. 1520)
; in fabulam i. q. fabula esse (
StPPP X
p. 7, a. 1425).
B.
1.
odbyć się w jakiś sposób, powieść się (źle lub dobrze); fieri, evenire.
N. constr. sq.
ad:
KodWp III p. 283 (a. 1366) : presentis vite condicio statum habet instabilem et ea, que habent essentiam c-unt (ed. cendunt) ... ad non esse.
2.
obrócić się na coś, wyjść na coś, przynieść ze sobą; converti in aliquid, afferre aliquid, causa alicuius rei fieri.
Constr.
a. in aliquid,
v.
gr.
admirationem (
DŁUG. Hist. V
p. 556
;
AAlex
p. 87,
a. 1502)
;, amaritudinem (
Tom. VII
p. 19, a. 1524)
,
commodum (
RHist XL
p. 266, a. 1532)
, contemptum (
Tom. IV
p. 146, a. 1517)
, contrarium
(
FormJ
p. 56, a. 1406)
, culpam (
DŁUG. Hist. II
p. 66
)
, damnum (
KodPol IV
p. 43, a. 1448)
, dedecus (
CodVit
p. 200, a. 1409
;
KodPol IV
p. 43,
a. 1448)
, derisum (
Tom. IV
p. 146, a. 1517)
,
displicentiam (
PrzywWar
p. 15, a. 1455
;
AGZ V
p. 194, a. 1456)
, fructum (
Tom. XIII
p. 76,
a. 1531)
, gratum (
FormJ
p. 34, a. 1403
;
DŁUG. Op.
p. 488
)
, ignominiam (
KodPol IV
p. 43,
a. 1448
;
DŁUG. Hist. I
p. 211
)
, miraculum
(
ib. V
p. 99
), profectum (
PP II
p. 158, a. 1453
;
DŁUG. Hist. I
p. 555
)
, religionem (
WAPOW. Chr.
p.36
)
,
scandalum (
ArHist XII
p. 317, a. 1393)
, stuporem (
FormJ
p. 15
;
DŁUG. Hist. I
p. 70
)
;, verecundiam (
CodVit
p. 483, a. 1420
;
CIOŁ. Lib. II
p. 158
)
, virtutem (
NIC. POL.
p. 68, v. 388
). b. ad aliquid,
v.
gr.
complacentiam (
CodEp III
p. 165, a. 1472)
, cumulum (salutis
sim.
KodWp III
p. 546, a. 1384)
, decus (
CodVit
p. 880, a. 1429
;
CodEp III
p. 114, a. 1461)
, destructionem (
StPPP III
p. 131, a. 1532)
, gloriam (
CodEp III
p. 114,
a. 1461)
, honorem (
KodWp I
p. 191, a. 1240)
,
CodEp III
p. 114, a. 1461)
, iniuriam (
StPPP XII
p. 442, a. 1508)
, opprobrium (
LhnUrk VII
p. 483
,
a. 1277)
, placitum (
KodLit
p. 196, a. 1415)
, ruborem (
ListMił
p. 166
)
, statum (
KodMp IV
p. 465, a. 1447)
, tuitionem (
StPPP III
p. 131,
a. 1532)
, usum (
Tom. IV
p. 183, a. 1517)
. c.
sq.
dat.
PommUrk III p. 455 (a. 1291) : nec non in aliis, que vitra has poterunt profectui eorum c-re.
Tom. XII p. 219 (a. 1530) : unum quodque temporis ... momentum hosti lucro, nobis damno c-re.
3.
ustępować komuś pod jakimś względem, być gorszym; inferiorem, imparem esse.
C.
1.
iur.
t. t. przypaść komuś w udziale, dostać się komuś; obtingere alicui, devenire ad aliquem.
Eodem sensu pass.
KsgMaz II p. 64 (a. 1424) : domino vexilliffero debet medietas c-i istius portionis.
APozn I p. 6 (a. 1434) : altera vero pars dicte sartaginis solarii hospitali memorato c-i debet et tribui.
Syn.
currere (
Tom. XIII
p. 189,
a. 1531)
, devolvi (
KsgŁawKr
p. 268, a. 1394
;
StPPP II
p. 654,‘ a. 1459
;
APozn II
p. 100,
a. 1482)
, tribui (
APozn I
p. 6, a. 1434)
, venire
(
APozn I
p. 221, a. 1455
;
CorpJP III p. 459, a. 1519). Indicato cui a. alicui. b. ad aliquem:
KsgŁawKr p. 268 (a. 1394) : ipsa domus ad... amicos devolvatur et c-at.
StPPP VIII p. 967 (a. 1400) : partem ... hereditatis ... ad uxorem ipsius ... c-re.c. in aliquem. d. super aliquem:
KsgGrWp I p. 243 (a. 1396) : dicte ducente marce debent c-re super- Griszinenses heredes.ZapSądWp I p. 209
( a. 1404) : tenetur resignare XXX marcas sue vxori ... racione portionis ... que ... super ipsum c-erit.
N. sq. inf.
AGZ XVII p. 477 (a. 1502) : ipse Iohannes solvit partem debiti ... quod super ipsum ... c-erat solvere.e. pro aliquo:
ArPrawn VI p. 6 (a. 1398) : pro ipso decano tercia pars huiusmodi oblationum et spoliorum c-at et debeat c-re.
ArPrawn I p. 240 (a. 1443) : hereditas c-ssit pro filiis post patrem eorum.f. inter aliquos:
PrPol p. 126 (a. 1399) : tunc porcio sua bonorum paternorum et maternorum inter tres sorores predictas debebit c-re.Indicato quo modo a. ab aliquo:
KsgKaz p. 476 (a. 1400) : Katherina recepit omnia suppellectilia, que sibi c-erunt a matre sua.
AKapSąd III p. 80 (a. 1501) : an ... sanctuariis aliqua pars oblationum et offertorii a vicariis c-ret.b. ex aliquo:
DyplMog p. 116 (a. 1438) : totam partem ... hereditatis ... alias «dział» sibi ex derelictis ... olim nobilis Petri... c-ssam.c. post aliquem w spadku po kimś; hereditate ab aliquo relicta
StPPP VIII p. 236 (a. 1388) : hereditatis ... que c-ssit sibi post Helscam auam suam.
Ib. p. 707 (a. 1399) : ducentas marcas, que sibi debebant c-re post uxorem. d. in aliquid.
N.
in necessitatem (
DŁUG. Reg.
p. 300, a. 1477)
, in sinum (
AGZ VIII
p. 118,
a. 1444)
. e. in aliqua re :
ChrPol p. 639 : cui c-ssit in sorte Cuiavia et Mazovia (cf. ib. p. 484).f. per aliquid :
GALL p. 417(= 45,12 M.): Meczzlaus ... nisus est obtinere ... quod sibi non c-bat per ius aliquod.g. pro aliqua re. Stąd w znaczeniu szerszym (nie tylko prawnym); inde sensu latius translato: i.q. cadere
AGZ XIII p. 11 (a. 1436) : si quod in villis vel in scultecia melioraverit, in eius pensionem i c-et.
Ib. XIX p. 332 (a. 1462) : dampnum in pre fatum Mnych c-re debet.
DŁUG. Hist. V p. 644 : frumentis et victualibus, ne hosti c-rent in pabulum, igne absumptis.
KodUJ IV p. 87 (a. 1522) : collegiatura adinstar aliarum ... amplius in optionem non c-at.
2.
abs. przypadać do zapłaty; solvendum esse
KodWp II p. 9 (a. 1288) : residuos duos mansos ... liberos fecimus ... ab universis solutionibus, que c-re solent in villis (cf. AKapSąd III p. 378, a. 1500 : V marce primo debent c-re post II annos).
KodMp III p. 94 (a. 1354) : omnes pene, que in iudicijs ... c-re consueuerunt ... ad prepositum ... debent pertinere.Cf. PP VI p. 100 (a. 1432) .
D.
ustąpić coś lub skądś, odstąpić coś, odstąpić od czegoś, zrezygnować z czegoś; concedere aliqua re vel aliquid alicui, tradere aliquid alicui, renuntiare alicui rei.
Syn.
descendere (
StPPP VIII
p. 153, a. 1385)
, donare (
KodMp II
p. 16, a. 1198
;
Lites I
p. 402, a. 1339)
, renuntiare (
AKapSąd III
p. 56, a. 1486)
, tradere (
KodMp II
p. 16, a. 1198)
.
N. glossam Pol.
AGZ XI p. 71 (a. 1432) : c-ssit alias «odstampil» debitum.
Constr.
a. alicui rei (alicui) :
KADŁUB. p. 185 : c-o querele ac omni primogeniture iuri.
MARTIN. OP. Chr. p. 212 : Iulianus militibus legem imposuit, vt aut sacrificarent, aut militiae c-rent.
StPPP VIII p. 485 (a. 1398) : parti hereditatis ... matri ... habet c-re.
Ib. p. 568 (a. 1398) : Boguta ... Jaschconi parti hereditatis ... debet c-re.
Eodem sensu
non indicata re, qua renuntiatur
AGZ XIV p. 81 (a. 1443) : c-ssit alias «postapyl gse» Nastasie filiastre sue.b. aliquid alicui.
N.
in manus alicuius (
DŁUG. Hist. III
p. 369
).
Eodem sensu
aliquem ad aliquem :
TPaw III p. 240 (a. 1392) : pro uno cmetho, quem c-ssit ad eum.c. aliqua re (alicui). d. ab aliqua re:
KodWp II p. 56 (a. 1291) : filiis ... a iure hereditario c-ntibus.
KsgŁawKr p. 193 (a. 1392) : volunt c-re ab ipsa propinquitate et domo.e. sq. de aliqua re (alicui) :
KodKKr I p. 12 (a. 1212) : pie et uoluntarie c-ssi de uilla.
KodWp I p. 88 (a. 1217) : de c-o suo Lubus persone mee c-it
N.
α.
de aliquo :
StPPP VIII p. 521 (a. 1398) : non wlt de kmetone c-re super eo iure acquisito.
β.
de proposito (
DŁUG. Hist. IV
p. 340
;
ib. V
p. 70
)
;.
f. ex aliqua re :
DŁUG. Op. p. 36 : c-ssurus sum ex causa, nisi testem produxero.
DŁUG. Hist. IV p. 52 : rex ... Cruciferorum legatione audita c-ssit ex sententia (cf. sententia ib. p. 368 ).
III.
singularia
1.
mówić; dicere (quae vis verbi oritur ex falsa grammaticorum doctrina
GŁOG. Alex. I fol. 98b : item invenitur verbum defectiuum imperativi modi scilicet 'c-e’ singularis numeri id est 'dic' et 'c-te’ id est 'dicite' pluralis numeri;cf.
ib. fol. 122b) FROVIN. p. 76, v. 390 : tu qui falsa c-is, animam propriam nece cedis.
DŁUG. Op. p. 37 : varios inter se c-ndo sermones tertium operiebantur diem.
2.
spełniać (powinności); praestare (munera)
AGZ XII p. 78 (a. 1440) : homo sabbatinos dies laborabit, decimam mellificam dabit, et alia c-at, ut vicini sui.
3.
zaprzestać;
i. q. cessare
DŁUG. Hist. II p. 186 : Ruthenorum duces ... Hungaros se persequi c-sse agnoscunt.
4.
kosztować (ex Pol.
taniej
vel
drożej wychodzić?
); venire, constare
RevVlad p. 46 (a. 1598) : humulus ... sacco alias «wańtuchem» emptus multo levius c-it.