- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- A.
- N.
I.
1.
propr. niebo, sklepienie niebieskie; mundi pars summa, firmamentum.
N. glossam Pol.
RFil XXIII p. 279 (a. 1449) : c-i cardines «wiszokosczy sczezaye».
N. locut.
a.
astr.
α.
medium caeli
południe czasowe; meridies, meridianum tempus
FRANCO p. 373 : gradum uero medij c-i dabit latus quadrantis exiens a linea meridiani.
β.
figura caeli
ustawienie instrumentu według stron świata; instrumentum ad quattuor mundi plagas constitutum
FRANCO p. 373 : uerte gradum solis cum turno ad solem, donec radius solis ingrediatur per ambo foramina, et habebis figuram c-i uel figuram orbis signorum ad illam horam; eodem modo inuenies figuram c-i per stellas notas ad omnem horam per modum infra scriptum.
γ.
ultimum caelum
ostatnie, najdalsze
(od ziemi) niebo; ultimum, summum firmamentum mundi
GŁOG. Anal. fol. 86b : maxima linea, que est a terra usque ad vltimum c-um.
δ.
configuratio caeli
i. q. stellarum
AKapSąd III p. 311 (a. 1516—17) : que configuracio c-i, quive influxus celestes effecerint ... ut hoc regnum Polonie eo ipso anno ... inaudita tonitruorum tempestate vexatum est.
ε.
caelos revolvere
badać gwiazdy; siderum motus sim. spectare eosque interpretari
CRIC. p. 44, v. 67 : astrologus cum c-os revolvebat multo ante praevidebat et dixit victoriam.
b.
skrótowo zamiast pełnego tytułu dzieła Arystotelesa 'De caelo' ; brevius dictum de opere Aristotelis quod proprie 'De caelo' inscribitur
GŁOG. Alex. II fol. C 5b : dicitur enim primo libro c-i.
2.
transl. klimat; aer, loca, clima (saec. XV exeunte et XVI).
II.
niebo jako siedziba Boga i świętych (lub bogów pogańskich);
meton. pro eis, qui in caelo sunt, i. e. de Deo eiusque sanctis vel antiquorum diis (saepissime pl. ).
Dicitur
empyreum (
JAC. PAR. Tract. fol. b 2a).
N. locut.
a.
os suum in caelum ponere (ex
Vlg.
Ps. 72,9)
bluźnić, grzeszyć pychą; blasphemare, superbiae peccatum committere
UrkBBr
p. 155 (a. 1285)
;
PrzMog
p. 26
;
(JAC. PAR. I
p. 102 (a. 1448)
;et saepius.
b.
caelum rapere
umrzeć; mori
MPH III p. 351 (saec. XVI ineunte) : huius tempore sanctus Bernardus abbas Clare Vallis c-um rapuit (cf. Vlg. Matt. 11,12: regnum caelorum vim patitur et violenti rapiunt illud).