- F.
- Th.
- Bl.
- S.
- Dc.
- B.
- BJ.
- H. (attento
- quod),
- N.
ZabDziej II p. 475 (a. 1488) : pecunias suas in dicta domo exposuit attendando nutrimentum ex utroque .part. perf. attensus:
IusMet p. 149 (a. 1465) : subditorum jacturis ... attensis opem ferre.]
               I. 
               propr. 
                
               
            
                  A. 
                  
               
                     1. 
                     
                        trans. 
                        natężać,wytężać ku czemuś,
                        zwracać w jakimś kierunku; 
                         intendere.
                     
                     Solummodo in imagine 
                     studium  (
                        
                           IusMet 
                           p. 140, a.
                              1426
                         
                        : 
                        
                           ad hoc mentis nostrae studium
                           a-itur, ut etc.)
                        
                     
                     
                        vel 
                     zelum  
                     
                  ( CodVit p. 1023, a. 1416 : deprecamur, quatenus a-atur zelus auctoritatis vestre adversus tante crudelitatis malum).
                           N.  locut.  
                                                    
                  
                        
                        bellum  
                        rozpoczynać wojnę; 
                            i. q. inferre
                        
                                                DŁUG. Hist. IV p. 680 : ut coronam ... regni Hungariae aut bonis mediis aut bello a-to liberaret.
                     2. 
                     zwracać uwagę, zważać,dostrzegać, słuchać;
                         visum vel auditum ad aliquid intendere,
                           animadvertere.
                     
                     
                  
                           
                              Constr. 
                         
                                                    
                        
                         
                        
                                                
                  
                           a. 
                           
                              sq. 
                               acc. 
                               
                           
                           
                        
                                 N.  
                               
                                                                
                        
                              
                              
                                 iur. 
                                 być obecnym przy przesłuchaniu świadków; interrogationi testium adesse 
                              
                                                            PrPol p. 96 (a. 1399) : Nastka commisit causam suo viro ... ut posset a-re testes.Cf. ib. p. 362 .
                           b. 
                           
                              sq. 
                               dat. 
                               
                           
                        
                        
                           c. 
                           
                              sq. 
                               ad. 
                        
                        
                           d. 
                           
                              sq. 
                               in 
                              c. 
                               acc. 
                              
                                 
                              
                           
                        
                        
                           e. 
                           
                              sq. 
                               acc. 
                               c. 
                               inf. 
                               
                           
                        
                        
                           f. 
                           
                              sq. 
                              
                              quod:
                           
                     DokSul p. 335 (a. 1269) : a-ns a senioribus ... quod eadem hereditas ... ducalis semper fuit.
                     3. 
                     sprowadzać; 
                           arcessere
                     
               CodVit p. 76 (a. 1401) : Cruciferi responderunt dicentes se nolle habere suarum litterarum ... extraneos glosatores neque ab aliunde iudices a-re.
                  B. 
                  intrans. 
                   
                  
            
                     1. 
                     de hominibus: przybywać; venire 
                     
                     
                  * BreslUB p. 151 (a. 1341) : a-ntes ad nostram presenciam ... sincere nobis dilecti ... consules ... petiverunt etc.
                     2. 
                     de rebus: rozciągać się, sięgać;  tendere, porrigi 
                     
               DokSul p. 351 (a. 1357) : borram, quae tendit a via de Sutymost ad viam a-ndo ad villam regis.Cf. Th. II 1123,6 sqq.
               II. 
               transl. 
                
               
            
                  1. 
                  brać pod uwagę, rozważać, uwzględniać;  respicere,
                     considerare, rationem habere.
                  
                  
               
                         N.
                            glossas
                           Pol. 
                      
                                                
                     
                     
                                            
                  RFil XXIV p. 67 (a. 1415) : utilitas a-itur «przyslvcha» in vita et in morte.
Ib. p. 359 (a. 1446) : a-ite «bacze a pomyątacze».
                        Syn. 
                      
                                                
                  
                      considerare ( 
                        
                           AKapSąd I 
                           p. 8, a.
                              1431
                           
                         
                     
                     et saepius), discutere ( 
                        
                           CorpJP III 
                           p. 440, a.
                              1519), 
                     
                     notare ( 
                        
                           DŁUG. LibBen I 
                           p. 66
                           ) 
                      , pensitare ( 
                        
                           CorpJP III 
                           p. 440, a.
                              1519).  
                     
                  
                                            
                        Constr. 
                      
                                                
                     
                      
                     
                                            
               
                        a. 
                        
                           sq. 
                            dat. 
                           
                              
                           
                        
                     
                     
                        b. 
                        
                           sq. 
                            acc. 
                            
                        
                     
                     
                        c. 
                        
                           sq. 
                            ad. 
                     
                     
                        d. 
                        
                           sq. 
                            acc. 
                            c. 
                            inf. 
                            
                        
                     
                     
                        e. 
                        
                           sq. 
                           
                              
                           
                           quod (quomodo, quoniam) 
                        
                  CodSil(M) p. 44 (a. 1144-1453): a-ns, quoniam extra catholicam Ecclesiam veri sacrificii locus non est.
KodKKrI p. 63 (a. 1256) : nos a-ntes quod etc.
AKapSąd III p. 84 (a. 1502) : a-ndo quomodo quedam ecclesie ... devastate sunt.Cf. Th. II 1122,25 sqq.
                              N.
                               locut. 
                                                            
                        
                           
                            attento quod 
                            
                           biorąc pod uwagę;  ratione habita 
                           
                                                        AKapSąd III p. 30 (a. 1467) : a-to quod iam pena pecuniaria fuerit castigatus.
DŁUG. Hist. I p. 110 : quam opinionem nos probamus, a-to (v. I. attendentes) quod Poloni... nomina ... nonin «-ko»sed in«-slaw» terminare soliti sunt.
Ib. III p. 584 : visum est ... redire, a-to quod exercitus ... hiemis asperitatem nullatenus ... posset sufferre.
ArHistX p. 108 (a. 1534) : a-to eo quod etc.
                              N.  
                            
                                                            
                     
                           
                           rozumieć; 
                              intelligere 
                           
                                                        NIC. BŁ. Serm. II p. 23 : a-untur ... isti gradus diuersi mansionum ... secundum diuersos gradus meritorum.
                  2. 
                  aliquid  
                  zważać na coś, przestrzegać, zachowywać; 
                     observare, tueri 
                  
               *DokSul p. 332 (a. 1282) : hiis omnibus ... a-ndis et inviolabiliter observandis.
*Lites I p. 142 (a. 1339) : equitate, iure ac iusticia non a-tis.
                        Syn. 
                      
                                                
                  
                      cernere ( 
                        
                           PP II 
                           p. 117, a.
                              1450) 
                      , conservare ( 
                        
                           ArPrawn VII
                                 
                           
                           p. 271, a.
                              1492
                         
                      ; 
                        
                            Tom. I App. 
                           p. 22, a.
                              1506) 
                      , custodire ( 
                        
                           Somm. I 
                           p. 835, a.
                              1335
                         
                     
                     et saepissime), 
                     manutenere ( 
                        
                           ArPrawn VII 
                           p. 271, a.
                              1492
                         
                      ; 
                     cf. 
                      
                     
                        
                           ŁASKI ComPriv 
                           fol. 161b
                           ), 
                      observare (( 
                        
                           *Dogiel I 
                           p. 46, a.
                              1412
                         
                      ; 
                        
                            PP II 
                           p. 117, a.
                              1450),  
                      ;servare ( 
                        
                           Somm. I 
                           p. 835, a.
                              1339
                         
                     
                     et saepius), 
                     tenere ( 
                        
                           CodVit 
                           p. 228, a.
                              1412
                         
                      ; 
                        
                            KodLit 
                           p. 204, 
                            a. 1416).  
                     
                  
                                            
                        N.
                         constr. 
                                                
                     
                      
                     
                                            
               
                        a. 
                        
                           sq. 
                            dat. 
                            
                        
                        
                     ADAM p. 304 : dudum debebas a-isse religioni nec talibus molestiis fuisses perplexus.
                        b. 
                        
                           sq. 
                            ad:
                        
                  PP II p. 117 (a. 1450) : qui ad illud decretum a-re nollet.
                  3. 
                  czuwać nad czymś, troszczyć się o coś;  consulere alicui
                     rei, curare aliquid 
                  
               StSyn I p. 46 (a. 1436-1446): circa absolutionem ... hóminum solerter a-ant esseque curent medici ... animarum.
ArSang II p. 227 (a. 1479) : commitimus ... consuli bus ... pondera falsa ... diligenter inspicere et a-re.
KodUJ III p. 233 (a. 1505) : super cuius lectionibus ... rector ... debebit a-re.
                  4. 
                  dążyć do czegoś,
                     starać się o coś;  studere, operam dare
                        
                  
                  
               DyplMog p. 37 (a. 1312) : ad eruditionem (i. e. perfectionem ) ... documentorum sollicite a-ntes et intendentes.
KodLit p. 154 (a. 1411) : nec unquam ad obtinenda bona ... que nunc habet ... uolo a-re, uel ad perimendam uitam eius ... aspirare aut cogitare (cf. Dogiel 1 p. 49).
Tom. IV p. 216 (a. 1517) : in hac vita honor maxime cum utilitate a-i et quaeri solet.
                  5. 
                   ab aliqua re 
                   
                  wystrzegać się;  cavere 
                  (ex
                   Vlg. 
                   Matth. 7,15). 
                  
            
                        N.
                            glossam
                           Pol. 
                      
                                                
                     
                     
                                            
               RFil XXIV p. 74 (a. 1415) : a-ite a falsis, qui «wyarzucze są falsiwich, gisz».
               III. 
               iur. 
                
               
         
                  1. 
                   terminum  
                  prowadzić sprawę w sądzie;  litem intendere 
                  
               AGZ XI p. 3 (a. 1424) : veniens personaliter ... Frederich a-ns terminum contra ... Paulum.
Cf. infra dixit Paulus: non sum citatus et minus iuste attemptat terminum contra me.
KsgMaz III p. 83 (a. 1435) : receperunt terminum a-re pro omnibus causis cmetonum in causis inter eos vertentibus.
Cf. supra habuerunt ... pre kmetonum quorundam causis attemptare terminum.
                  2. 
                   concordiam  
                  dojść do zgody; 
                      i. q. inire
                  
            ARect I p. 123 (a. 1477) : non a-ta concordia debuerat iurare.
Cf. supra datus fuit terminus ad pretactum diem ob spem concordie.Cf. ATTEMPTO V 3.