General
Full Entry
More

ATTENDO-1

Grammar
  • Formsattendo
  • Etymologyancient Latin
  • Inflectional type -ere, -di, -tum
Meaning Outline
  • I. propr.
    • A.
      • 1. + studium zelum intendere.
      • 2. visum vel auditum ad aliquid intendere, animadvertere.
      • 3. arcessere
    • B. intrans.
      • 1. venire
      • 2. tendere, porrigi
  • II. transl.
    • 1. respicere, considerare, rationem habere.
    • 2. + aliquid observare, tueri
    • 3. consulere alicui rei, curare aliquid
    • 4. studere, operam dare
    • 5. + ab aliqua re cavere
  • III. iur.
    • 1. + terminum litem intendere
    • 2. + concordiam i. q. inire

Pełne hasło

AT-TENDO, -ere, -di, -tum
  • F.
  • Th.
  • Bl.
  • S.
  • Dc.
  • B.
  • BJ.
  • H. (attento
  • quod),
  • N.
[abl. gerundii attendando:
ZabDziej II p. 475 (a. 1488) : pecunias suas in dicta domo exposuit attendando nutrimentum ex utroque .
part. perf. attensus:
IusMet p. 149 (a. 1465) : subditorum jacturis ... attensis opem ferre.]
I. propr.
A.
1. trans. natężać,wytężać ku czemuś, zwracać w jakimś kierunku; intendere. Solummodo in imagine studium ( IusMet p. 140, a. 1426 : ad hoc mentis nostrae studium a-itur, ut etc.) vel zelum
( CodVit p. 1023, a. 1416 : deprecamur, quatenus a-atur zelus auctoritatis vestre adversus tante crudelitatis malum).
N. locut.
bellum rozpoczynać wojnę; i. q. inferre
DŁUG. Hist. IV p. 680 : ut coronam ... regni Hungariae aut bonis mediis aut bello a-to liberaret.
2. zwracać uwagę, zważać,dostrzegać, słuchać; visum vel auditum ad aliquid intendere, animadvertere.
Constr.
a. sq. acc.
N.
iur. być obecnym przy przesłuchaniu świadków; interrogationi testium adesse
PrPol p. 96 (a. 1399) : Nastka commisit causam suo viro ... ut posset a-re testes.
Cf. ib. p. 362 .
b. sq. dat.
c. sq. ad.
d. sq. in c. acc.
e. sq. acc. c. inf.
f. sq. quod:
DokSul p. 335 (a. 1269) : a-ns a senioribus ... quod eadem hereditas ... ducalis semper fuit.
3. sprowadzać; arcessere
CodVit p. 76 (a. 1401) : Cruciferi responderunt dicentes se nolle habere suarum litterarum ... extraneos glosatores neque ab aliunde iudices a-re.
B. intrans.
1. de hominibus: przybywać; venire
* BreslUB p. 151 (a. 1341) : a-ntes ad nostram presenciam ... sincere nobis dilecti ... consules ... petiverunt etc.
2. de rebus: rozciągać się, sięgać; tendere, porrigi
DokSul p. 351 (a. 1357) : borram, quae tendit a via de Sutymost ad viam a-ndo ad villam regis.
Cf. Th. II 1123,6 sqq.
II. transl.
1. brać pod uwagę, rozważać, uwzględniać; respicere, considerare, rationem habere.
N. glossas Pol.
RFil XXIV p. 67 (a. 1415) : utilitas a-itur «przyslvcha» in vita et in morte.
Ib. p. 359 (a. 1446) : a-ite «bacze a pomyątacze».
Syn.
considerare ( AKapSąd I p. 8, a. 1431 et saepius), discutere ( CorpJP III p. 440, a. 1519), notare ( DŁUG. LibBen I p. 66 ) , pensitare ( CorpJP III p. 440, a. 1519).
Constr.
a. sq. dat.
b. sq. acc.
c. sq. ad.
d. sq. acc. c. inf.
e. sq. quod (quomodo, quoniam)
CodSil(M) p. 44 (a. 1144-1453): a-ns, quoniam extra catholicam Ecclesiam veri sacrificii locus non est.
KodKKrI p. 63 (a. 1256) : nos a-ntes quod etc.
AKapSąd III p. 84 (a. 1502) : a-ndo quomodo quedam ecclesie ... devastate sunt.
Cf. Th. II 1122,25 sqq.
N. locut.
attento quod biorąc pod uwagę; ratione habita
AKapSąd III p. 30 (a. 1467) : a-to quod iam pena pecuniaria fuerit castigatus.
DŁUG. Hist. I p. 110 : quam opinionem nos probamus, a-to (v. I. attendentes) quod Poloni... nomina ... nonin «-ko»sed in«-slaw» terminare soliti sunt.
Ib. III p. 584 : visum est ... redire, a-to quod exercitus ... hiemis asperitatem nullatenus ... posset sufferre.
ArHistX p. 108 (a. 1534) : a-to eo quod etc.
N.
rozumieć; intelligere
NIC. BŁ. Serm. II p. 23 : a-untur ... isti gradus diuersi mansionum ... secundum diuersos gradus meritorum.
2. aliquid zważać na coś, przestrzegać, zachowywać; observare, tueri
*DokSul p. 332 (a. 1282) : hiis omnibus ... a-ndis et inviolabiliter observandis.
*Lites I p. 142 (a. 1339) : equitate, iure ac iusticia non a-tis.
Syn.
cernere ( PP II p. 117, a. 1450) , conservare ( ArPrawn VII p. 271, a. 1492 ; Tom. I App. p. 22, a. 1506) , custodire ( Somm. I p. 835, a. 1335 et saepissime), manutenere ( ArPrawn VII p. 271, a. 1492 ; cf. ŁASKI ComPriv fol. 161b ), observare (( *Dogiel I p. 46, a. 1412 ; PP II p. 117, a. 1450), ;servare ( Somm. I p. 835, a. 1339 et saepius), tenere ( CodVit p. 228, a. 1412 ; KodLit p. 204, a. 1416).
N. constr.
a. sq. dat.
ADAM p. 304 : dudum debebas a-isse religioni nec talibus molestiis fuisses perplexus.
b. sq. ad:
PP II p. 117 (a. 1450) : qui ad illud decretum a-re nollet.
3. czuwać nad czymś, troszczyć się o coś; consulere alicui rei, curare aliquid
StSyn I p. 46 (a. 1436-1446): circa absolutionem ... hóminum solerter a-ant esseque curent medici ... animarum.
ArSang II p. 227 (a. 1479) : commitimus ... consuli bus ... pondera falsa ... diligenter inspicere et a-re.
KodUJ III p. 233 (a. 1505) : super cuius lectionibus ... rector ... debebit a-re.
4. dążyć do czegoś, starać się o coś; studere, operam dare
DyplMog p. 37 (a. 1312) : ad eruditionem (i. e. perfectionem ) ... documentorum sollicite a-ntes et intendentes.
KodLit p. 154 (a. 1411) : nec unquam ad obtinenda bona ... que nunc habet ... uolo a-re, uel ad perimendam uitam eius ... aspirare aut cogitare (cf. Dogiel 1 p. 49).
Tom. IV p. 216 (a. 1517) : in hac vita honor maxime cum utilitate a-i et quaeri solet.
5. ab aliqua re wystrzegać się; cavere (ex Vlg. Matth. 7,15).
N. glossam Pol.
RFil XXIV p. 74 (a. 1415) : a-ite a falsis, qui «wyarzucze są falsiwich, gisz».
III. iur.
1. terminum prowadzić sprawę w sądzie; litem intendere
AGZ XI p. 3 (a. 1424) : veniens personaliter ... Frederich a-ns terminum contra ... Paulum.
Cf. infra dixit Paulus: non sum citatus et minus iuste attemptat terminum contra me.
KsgMaz III p. 83 (a. 1435) : receperunt terminum a-re pro omnibus causis cmetonum in causis inter eos vertentibus.
Cf. supra habuerunt ... pre kmetonum quorundam causis attemptare terminum.
2. concordiam dojść do zgody; i. q. inire
ARect I p. 123 (a. 1477) : non a-ta concordia debuerat iurare.
Cf. supra datus fuit terminus ad pretactum diem ob spem concordie.
Cf. ATTEMPTO V 3.
Tło: rękopis Rps 3007 III (XV wiek), Źródło: polona.pl
ISSN 2300-5742, 2 / 2014 (1 VI 2014 r.)