- F.
- Th.
- S.
- Dc.
- BJ.
- H.
I.
iur.
t.t. obrońca oskarżonego przed sądem, adwokat;
patronus, causidicus. Transl. o kimś,kto się wstawia za drugim u Boga; de eo, qui
alicui apud Deum
deprecator adest.
Constr. :
a.
c.
gen.
b.
abs.
II.
eccl.
abbatiae
opiekun opactwa; tutor
abbatiae
KodWp I p. 29 (a. 1177) : confirmamus ... concambium, quod fecisti concensu fratrum tuorum et a-i abbatie tue Bolezlawi, Zlesie ducis.
III.
1.
civitatis
vel
hereditarius
et
abs.
wójt miejski,urząd związany z dochodami,
przysługujący zwykle zasadźcy
miasta i jego spadkobiercom; hereditarium munus (iuribus et
proventibus annexis) ei tribui
solitum, qui oppidum locaverat
KodMp II p. 90 (a. 1253) : Nicolaum ... cum suis successoribus iudicem et a-um constituimus hereditarie in prehabita ciuitate.
BreslUB p. 50 (a. 1281) : 10 marcas ... monete, de quibus a-us provincialis tollet duas partes, a-us siquidem hereditarius tantum suam terciam partem tollet.
Eodem sensu
a-us feodatus
KsgPrzem II
p. 99
et
108 (a. 1451),
cf.
glossam
Pol.
GLlw p. 233 : a-us feodatus «zakopny woyt».
2.
wójt jako urzędnik miejski sprawujący władzę sądowniczą;
magistratus,qui civitati praeest et
iudicia exercet
KsgRachKr I p . 32 (a. 1314) : in predicto iudicio … Loduicus et Vilhelmus facti fuerunt, a-i ciuitatis Cracouie, consulibus … adhuc remanentibus in ipsorum dignitate consulatus, sed scabini alij sunt electi.
CracArt IV p. 4 (a. 1327) : iudicium fuit ... coram predicto Hancone a-o et scabinis.
AGZ III p. 54 (a. 1378) : idem consules electi a-um de medio ipsorum, quem voluerint, debent eligere.
3.
villae
et
abs.
sołtys (od połowyXV w.);
i. q. scultetus (inde
a medio fere
saec. XV)
AGZ XIV p. 215 ( a 1448): contra nobil. Iacobum et Stanislaum a-os de Malczicze (cf. infra
p. 461 : resignacionem ... scultecie in villa Malczicze).
KodPol II p. 916 (a. 1457) : scultetus sive a-us ville nostre.
AKapSąd III p. 13 (a. 1459) : Stanisfaum et Martinum ... a-os in Dobra villa.
N.
locut.
ecclesiae, ecclesiasticus, episcopi
sołtys wsi
należącej do dóbr biskupich; scultetus
villae ad episcopum pertinentis
AKapSąd III p. 31 (a. 1467) : contra ... Iohannem Goworkonis a-um de Gosczegewo, villa mense episcopalis Plocensis, verbo proposuit, quomodo ipse Iohannes existens a-us ecclesie non ad hoc, ut noceat, sed ut pacem faciat ecclesie etc.
Ib. infra: in et adversus a-um de Skornycze, villa similiter episcopali, proclamavit affines seu consanguineos suos ... pro percutiendo ipso de Skornycze a-o ecclesiastico.
Et paulo superius: per totam terram Mazovie et a-os episcopi in eadem consistentes,cf. contextum.
4. substitutus podwócicf.
VICEADVOCATUS.
N. constr. ad
1et
3:
a.
c.
gen.
KodMp IV p. 61 (a. 1399) : Iohannes Longus a-us ciuitatis Sandomiriensis.
b.
c.
de
StPPP VIII p. 39 (a. 1381) : Clemens a-us de Scorczow.
Ib. II p. 133 (a. 1402) : Michael a-us de Scauina.
c.
c. in
AKapSąd III
p. 13
cf.
d.
c.
adi.
KodWp II p. 9 (a. 1288) : mansi ... venditi a-o Calissiensi.
KodMp I p. 147 (a. 1295 : domino Alberto a-o Cracouiensi.
IV.
1.
provincialis
wójt książęcy lub królewski, przewodniczący wielkim
rokom; iudex,qui ducis vel regis vice iudiciis magnis praefuit
KodPol III p. 143 (a. 1286) : ad magnum iudicium quod fit ter in anno a latere nostro destinabimus militehi siue ciuem quemcunque nobis fidelem, qui simul cum a-o diiudicans causas eisdem presidebit. Item addimus promittentes ciuibus nostris ... quod nullum prouincialem a-um super ipsos umquam statuemus, nisi ad magnum iudicium, ut diximus superius, nec pluries nisi ter in anno.
AKapSąd II p. 44 (a. 1302) : in tribus colloquiis magnis nuntium sive a-um, qui iudicio presidebit tota villa pascere tenebitur.
KsgRachKr I p. 42 (a. 1317): Vilhelmus a-us prouincialis sub nomine abbatis de Andreow, Ade Ielitho mediam aream ... resignauit.
KodMp III p. 386 (a. 1370) : (a-us) prouincialis, qui «lanthwoyt» dicitur, iudicio non plus nisi duobus vicibus in anno … presidebit.[Saepe appellatur etiam] iudex provincialis s. generalis, nuntius, procurator, cf. s. v. Ap. DŁUG. de Cruciferorum commendatoribus
Hist. III p. 563 : ad cuius [(sc. terrae Samagitiae)] gubernationem Michael Kuchmeister Crucifer ... a magistro et ordine in a-um et capitaneum relictus est.
N.
appellatio
a-us provincialis
extendebatur per abusum etiam ad duas notiones
sequentes.
2.
sędzia sądu leńskiego, wykonującego jurysdykcję nad wójtami i sołtysami;
praesidens iudicio feudali scultetorum
KodMp IV p. 394 (a. 1441) : coram nobis Stanislao Drozdzial protunc a-o, pariter cum septem iuratis, videlicet Marco sculteto de Nogawczina ceterisque personis fidedignis, in iudicio bannito scultetorum residentibus, veniens dominus Petrus ... recognouit se uenditurum aduocaciam in Dabicza.
2.
sędzia sądu apelacyjnego (np. w Sączu,we Lwowie),
szczególnie sędzia sądu najwyższego prawa niemieckiego na zamku krakowskim
(ustanowionego przez Kazimierza Wielkiego);
praesidens iudicio superiori (e. g.
Sandecensi,Leopoliensi),
praec. iudex iudicii iuris supremi Magdeburgensis in castro Cracoviensi (a Casimiro rege
constituti)
KodMp I p. 313 (a. 1362) : nos Hilmanus Edlingj, ciuis Cracouiensis ac a-us in castro Cracouiensi in iure Theutonicalj, vna cum scabinis infrascriptis per serenissimum principem dominum Kazimirum Dej gracia regem Polonie illustrem deputati.
KodWiel p. 10 (a. 1386) : nos Stephanus … prout judex seu a-us prouincialis supremi judicy juris Theutunici in castro Cracouiensi per ... regem ... ad id specialiter deputatus.
KodMp IV p. 39 (a. 1392) : nos ... prouincialis a-us supremi Iuris Theutonici castrensis domini nostri regis Sandecensis.
KodTyn p. 224 (a. 1414) : nos Andreas Czarnissza a-us provincialis iuris supremi Theutonici castri Cracoviensis per serenissimum principem ... ad id specialiter deputatus.
AGZ XIV p. 398 (a. 1454) : a-us cum scabinis iuris superioris (sc. Magdeburgensis Leopol. ) debent ipsos delere de suo libro.